آنچه در پیش روی دارید، کاری است از حجج اسلام، آقایان: اسماعیلی، ذاکری، شرفی و یعقوبی
که با باز نویسی، تحقیق جدید وافزودن زیر عنوانهای بسیار، از سوی مجلّه، به علاقه مندان مباحث اخلاقی - قرآنی، عرضه می شود. امید آن که مفید افتد.
قرآن، از دنیا و آخرت، فرد و اجتماع، طبیعت و تاریخ، باور و عبادت و... سخن گفته است. در میان، آنچه به خوی نیک و ساختن انسانهای نیک خصال و تربیت فرد و جامعه پیوند دارد، اهمیت و جایگاه ویژه ای دارد.
آغازین آیات کتاب الهی، از هدایت تقوا، رستگاری و... سخن می گویند و آخرین آیه های آن، انسان مسلمان را، می پرهیزانند از وسوسه های شیطانی و نفسانی.
فراخواندن به پاس ارزشها و بازداشتن از ورود به وادی ضد ارزشها و فرو مایگیها، در سراسر آیات قرآن، نمایان است.
قرآن، گاه اصول کلی ارزشها و ضد ارزشها را ترسیم می کند و گاه به شاخه ها و نکته های جزئی اخلاقی اشارت دارد. افزون بر این، با بیان و بر شمردن پدید آورنده های خوییهای پسندیده و نکوهیده، به شیوه ای دقیق، به ریشه یابی آنها می پردازد.
پیامهای اخلاقی قرآن، یا به گونه مستقیم وپند و اندرزی رخ می نمایند و یا در لا به لای داستانهای تاریخی و سرگذشت اقوام و ملتهای گذشته و پاک سیرتان و دیوسیرتان، جلوه می کنند.
به هر صورت، این کتاب، برای ساختن انسان و هدایت او به سوی خوییهای پسندیده، تصویری پر کشش و زیبا از انسان صالح و جامعه برین، ارائه می دهد، تا الگو قرار گیرد.
در نگرشی کلی، می توان گفت: قرآن کریم، آکنده از اصول و دستورهای اخلاقی است که بر اساس آنها، بهترین و دقیق ترین برنامه و سیستم اخلاقی را می توان پی ریخت و به جامعه های انسانی عرضه داشت.
از قرنها پیش، این سفره الهی، گسترده بوده و کوششهای فراوانی در بهره وری از آن، انجام گرفته است. پیامها و روشها قرآنی، همواره در کانون توجه طالبان علم و تشنگان حقیقت بوده و نوشته های گوناگون، حکایت از آن دارد.
امّا مسائل اخلاقی قرآن، در سنجش با دیگر دانشها و رشته ها، مورد بی مهری و یا کم توجهی قرار گرفته و بیشتر جنبه حاشیه ای داشته اند.
دقتهایی که در علم فقه، اصول، کلام و... شده است، صد یک آن در دانش اخلاق انجام نگرفته است. سندها و رجال احادیث اخلاقی،بررسی و موشکافی عالمانه نشده اند، به ناسازشیها و ناسازگاریهای روایات اخلاقی، کمتر توجه شده و تاکید قرآن به اخلاق و تلاش برای کسب خویهایی نیک و دوری گزیدن از عادات و رفتار نا پسند و بیان دردها و درمانهای قلب و روح، از این منبع بزرگ و سرشار استفاده شایسته به عمل نیامده و همچنان، دست نخورده باقی مانده است.
از این روی، با مطالعاتی که در اخلاق داشتیم، بر آن شدیم که خود را در خدمت قرآن قرار دهیم و از انوار ملکوتی و معنوی آن در این زمینه کمک بگیریم و روزنی به سوی آن دنیای رخشان، بگشاییم.
به توفیق الهی، این کار عظیم را شروع کردیم و از آغاز تا پایان قرآن، یک یک آیات را به بووته بررسی نهادیم، تا پیامهای اخلاقی آن را دریابیم.
این کار، دو سال به درازا کشید: 67 / 9 / 11 تا 69 / 9 / 1، هفته ای یک، یا دو جلسه، به اضافه ماه مبارک رمضان و تعطیلات تابستانی.
به کمک فضل و فیض الهی، بیش از سه هزار فیش و برگه با عناوین اخلاقی آماده شد و پس از تنظیم، برابر حروف الفبأ، به گونه موضوعی سامان دادیم، تحت عنوان«فهرست موضوعی اخلاق در قرآن». اینک از انگیزه کار و شیوه آن، بیشتر سخن می گوییم، تا بهتر جایگاه این کار روش شود.
انگیزه کار
هدف و انگیزه ما، در گام نخست، استخراج اصول و قواعد اخلاقی و بایدها و نبایدهای ارزشی و ضد ارزشی، ساز و ناساز از قرآن کریم بود، زیرا در پی ریزی سیستم اخلاقی به این کار نیازی جدّی است و علاوه، در ضمن کار در باب اخلاق و عرضه مقالاتی در این مقوله، پی بردیم به این جای کار کلیدی قرآنی، که موضوعات اخلاقی را از دل قرآن بیرون بکشد و برای پژوهشگران و علاقه مندان به بحثهای قرآنی و اخلاقی، بنمایاند خالی است بدین جهت دست به کار شدیم و به اندازه توان و ظرفیت خویش از آن اقیانوس بی کردان بر گرفتیم.
آنچه در کتابهای اخلاقی، بیشتر مورد توجه بوده و بر آن اساس، اخلاق اسلامی را معرفی کرده اند، همان اصول چهار گانه: حکمت، عفت، شجاعت و عدالت است.
که با مرز بندی طرف افراط، تفریط و حد اعتدال آن، اخلاقیات و فضائل و رذائل را تقسیم کرده اند و در شرح آنها، از آیات نگرفته اند. از این روی بر آن شدیم که یک دور، به مطالعه قرآن و به تدبر در آیات آن بپردازیم و آنچه را در باب مسائل و موضوعات اخلاقی در یافتیم، فهرست کنیم که هم به کار ما بیاید و هم به کار علاقه مندان به کارهای قرآنی و اخلاقی.
شیوه کار
فهرست نگاری و نوشتن فرهنگ موضوعی قرآن مجید، پیشنه ای دیرینه دارد و از سالها پیش در این زمینه، آثاری نشر یافته است.
فهرست نگاران قرآنی، بیشتر طرح ذهنی خود را از آنچه تصور داشته اند، ترسیم می کرده اند و با در نظر گرفتن چند موضوع اصلی و یا ملاک قرار دادن ماده و ریشه اصلی و نخستین کلمه، به مطالعه می پرداخته اند و بر همین اساس، به طبقه بندی و فهرست نگاری دست می زده اند.
روش ما، در این کار، این بود که خود را در چهار چوب ویژه ای قرار ندادیم وبنا را بر این گذاشتیم که بدون طرحی که از پیش تعیین شده و چهار چوب دار و عناوین مخصوص، در تک تک آیات قرآن و واژه آن بیندیشیم و هر آنچه را اخلاقی می یابیم یادداشت کنیم.
در واقع، مبنای کار ما، بر موضوع یابی اخلاقی از دیدگاه قرآن مجید بود، چه موضوعاتی که در نوشته های اخلاقی آمده و چه نیامده و از قرآن، استفاده می شود.
از این روی، در تهیه این فهرست، نه محدود در موضوعات خاص بودیم و نه در بند واژگان و ریشه اصلی آنها، بلکه آنچه از معنای هر واژه و یا محتوای هر آیه می فهمیدیم و یا به کمک تفسیرها و روایات آن را می یافتیم، در این فهرست گرد آوریم، تا کلیدی باشد برای ورود به گنجینه سرشار و دریای بی کران قرآن.
یاد آوری چند نکته:
.1 درباره اخلاق در قرآن، نوشته هایی موجود دارد و کارهای در خور ستایش سامان یافته که به دید ما، با همه مزایایی که دارند، نه فرا گیرند و نه جامع. البته نو آوریهایی دارند که جای انکار نیست. از جمله: «موسوعة اخلاق القرآن»، از نویسنده مصری به نام شرباصی.
بنابراین، ما، مدعی نیستیم که در زمینه مفاهیم، موازین و موضوعات قرآنی کاری صورت نگرفته است، بلکه بر این نظریم که کاری دراز دامن و فراگیر انجام نیافته و یا اساساً بدین شیوه که مادر پیش گرفتیم نبوده است.
.2 اخلاقی که در این فهرست، سخن از آن می رود، آداب را نیز در بردارد.
بدین معنی که ما، در صدد فهرست کردن اخلاق فردی و آداب اجتماعی انسان از دید قرآن بوده ایم؛ از این روی، عناوینی را در این فهرست گنجانده ایم که در کتابهای اخلاقی معروف نیامده است. مثلاً آنچه از «مکارم» و «محاسن» اخلاقی در قرآن آمده، به گونه ای ریشه در تربیت و تهذیب نفس آدمی دارد و نمی توان آنها را جدای از یکدیگر تفسیر کرد. به همین جهت، عنوانهایی بسان: ادب تبلیغ، نفاق و... با زیر مجموعه های فراوان، در این فهرست به چشم می خورد که به گونه ای مربوط می شود به رفتار اجتماعی ساز، یا ناساز انسان در رابطه با دیگران، گر چه نام اخلاق به معنای خاص را نتوان بر آن نهاد.
.3 برخی از عناوین که در این فهرست آمده، در برخورد نخستین، شاید موضوع اخلاقی ننماید، لکن با دقت در جهت تهذیبی که در آن موضوع بوده است، می توان آن را از مقولات و عناوین اخلاقی بر شمرد. مثلاً، «ابتلأ»، «فتنه» که به لحاظ نتیجه تربیتی آن در نفوس آدمیان، عنوان است اخلاقی و پرورشی.
.4 ستاره () علامت عنوان اصلی، خط تیره(-) علامت زیر عنوآنها و فلش () علامت ارجاع است.
آ
آداب:
- آداب بانگ کردن: نور 63.
- آداب راه رفتن: لقمان، 19.
- آداب سخن گفتن: لقمان، 19.
سخن.
آداب رفت و آمد: بقره، 181؛ نور 58، 56.
- آهسته سخن گفتن: لقمان، 19.
- اجازه خواستن: نور، 27 - 28.
- به خود کامی راه نرفتن: لقمان، 18.
- به کبر و گردن کشی از مردم روی برنگرداندن: لقمان، 18.
- دوری از گناه: نسأ، 140.
- رفت و آمد ناروا: انعام، 70.
- سلام کردن: نور، 27.
فخر نفروختن و لاف نزدن: لقمان، 18.
- میانه روی: لقمان، 19.
اقتصاد.
آداب میهمانی
- اجازه گرفتن: احزاب، 53.
- بهنگام رفتن و بهنگام برخاستن: احزاب، 53.
- پذیرش دعوت: احزاب، 53.
میهمان نوازی.
آداب همنشینی:
- برخاستن بهنگام: مجادله، 11.
- جای خود به دیگران وانهادن: مجادله، 11.
همنشینیهای ناروا.
همنشین بد.
آرامش روحی: یونس، 62، 63؛ روم 21؛ احقاف، 13.
حالات قلب: آرامش، نفس مطمئنه و سکینه
آرزوهای روا: شعرا، 58.
آرزوهای ناروا: نسأ، 32، 122، 123؛ حجر، 3؛ محمّد، 25.
آزاد اندیشی: زمر، 17، 18.
حق پذیری.
آزار دیگران: احزاب، 57، 58؛ توبه، 61؛ احزاب، 69.
سرزنش.
ضرر.
آزارها را به هیچ انگاشتن: احزاب، 48.
صبر، استقامت، هجر جمیل.
آزمایش: حج، 11، 52، 53.
- آزمایش و ابتلأ: صافات، 106.
- آزمایش و ابزار آن: انفال، 28؛ تغابن، 15.
- آزمایش و امتحان: اسرأ، 60.
- آزمایش به زندگی خوش: طه 131.
- آزمایش و فتنه: قمر، 27.
آفات زیان: انعام، 112.
آموزش و پرورش: علق، 1، 5.
الف
ابتلأ: بقره، 155، 214، 249؛ آل عمران، 152، 179 ؛ مائده، 48، 94؛ انعام، 42؛ اعراف، 94؛انفال 17؛ هود 7؛ محمّد، 31.
- اقسام آن: اعراف، 168.
- انگیزه های آن: انبیأ، 35.
- برای آزمون: مائده، 41، مؤمنون، 30.
- به نعمت و نقمت: فجر 15، 16.
- به مقام: انعام، 165؛ ابراهیم، 6؛ نحل، 92؛ کهف، 7؛ زمر، 49؛ دخان، 32؛ محمّد، 4؛ ملک 2؛ قلم، 17؛ انسان، 2.
- نقش آن در خودسازی: بقره، 124.
- نقش آن در سازندگی: آل عمران، 140، 141، 142؛ روم، 33، 36؛ بلد، 4؛ زمر، 8.
- نقش تربیتی آن: اعراف، 130.
اتحاد: آل عمران، 103؛ صف، 4.
وحدت.
اتراف: مؤمنون، 33.
رفاه زدگی. استغنأ.
- اتراف و مترفان: انبیأ، 10، 13، 14، 19، 29؛ سبأ، 37؛ زخرف، 23.
- کیفر آن: واقعه، 45.
احترام به خویشان: توبه، 14.
- به سیره مسلمانان: نسا، 115.
- به شعائر الهی: مائده، 2؛ مریم، 12.
تقوا و بزرگ داشت شعائر.
احسان: بقره، 58، 83، 112، 195؛ آل عمران، 134؛ مائده 13؛ اعراف، 16؛ یوسف، 78، 90؛ نحل، 7، 90.
- به پدر و مادر: بقره، 83؛ نسأ 36؛ انعام، 151؛ ابراهیم، 41.
- به مردم: نسأ، 36.
- به همسایه: نسأ، 36.
- به همسفر: نسأ، 36.
- و بخشش: یوسف، 62.
- و پاداش آن: هود، 115؛ یوسف، 56؛ نجم، 31.
- و پرهیزکاری: آل عمران، 172؛ نسأ، 128؛ مائده، 93.
تقوا و احسان.
- و حسنه: زمر، 10.
- و رحمت: اعراف، 56.
- و نیکو کاران: آل عمران 148؛ مائده، 85؛ توبه، 100، 120؛ یوسف، 22، 36؛ نحل، 30، 128؛ حج، 37؛ قصص، 14؛ عنکبوت، 69؛ لقمان، 2، 21؛ احزاب، 29؛ زمر، 34، 35، 58؛ ذاریات، 16 ؛ صافات، 80، 105، 110، 121، 131؛ رحمن، 60؛ مرسلات، 43، 44.
و نیکو کاری: یونس، 26.
برّ و نیکوکاری.
اختلاف: آل عمران، 103؛ هود، 110، مریم، 37.
- اختلاف امتها: هود، 119.
- انگیزه آن: جائیه، 17.
- پیامد آن: سجده، 25.
- ریشه های آن: آل عمران، 19.
- اختلاف و پراکندگی: انفال، 46؛ یونس، 93؛ شوری، 13، 14؛ بینّه، 4.
اخلاص: بقره، 139، 265، 273؛ نسأ، 114، 146؛ انعام، 2، 91، 161، 162، 163؛ اعراف، 29؛ یونس، 24؛ کهف، 28، 110؛ مریم، 51؛ قصص، 88؛ عنکبوت، 65، 96؛روم، 30، 38، 39؛ زمر، 2، 3، 11، 14؛ مؤمن، 14؛ شوری، 23؛ احقاف، 13؛ انسان،9؛ توحید.
- اخلاص حنیف: حج،31.
- اخلاص در عمل: نور، 53؛ حج 78.
- و انگیزه آن: لقمان، 32.
- و تسلیم: لقمان 21.
- و خشنودی خدا: لیل، 20.
- و قیام برای خدا: مائده 8.
- و مخلصین: مؤمن، 65؛ ص، 83،46؛ صافات، 74، 128، 160، 169؛ حجر، 40، 42؛ بینّه، 5.
اخلاق جنسی: بقره، 222، 223.
- آداب خواستگاری: بقره، 235.
- اخلاق خانواده: نسأ 34؛ نور، 61.
- برخورد با همسران: نسأ، 19.
- برخورد نیک هنگام طلاق: احزاب 49.
- تربیت خانواده: تحریم، 7.
- حقوق زن: نسأ، 4.
- رابطه زن و شوهر: نسأ، 128.
- مهرورزی: روم، 21.
اخلاق در جنگ: بقره 194.
اخلاق رهبری:
- آمرزش خواستن برای گناهکاران: نور، 12.
- روی بر گرداندن از کافران: سجده، 30.
- سابقه انقلابی: سجده، 29.
- صبر: سجده، 24.
- یقین: سجده 24.
ارزشها و ملاکهای ارزشی.
اخوت: آل عمران، 104؛ توبه، 10؛ حجرات، 10؛ حجر، 47؛ اسرأ، 84.
ادب:
- ادب و انضباط: حجرات، 1، 2، 3، 4.
- ادب و تسلیم: انبیأ، 27.
ادب تبلیغ: هود، 52؛ غاشیه، 22.
- آخرت گرایی: مریم، 97.
- آسان گیری: قمر، 17، 22، 32، 40.
- آشکارا بیم دادن: شعرأ، 115.
- آگاهاندن تدریجی: انعام، 74، 79؛ فرقان، 32.
- آگاهی دادن: قصص، 43.
- آوردن از تاریکی به روشنایی: طلاق، 11.
- آینده نگری: نوح، 28.
- ابلاغ رسالت: جن، 28، 23؛ احزاب، 39.
- اتمام حجّت :یس، 70.
- احترام به شخصیت دیگران: سبأ، 24؛ یوسف، 39.
- اخلاص: انعام، 90؛ سبأ، 45.
- ارسال مثل در تبلیغ: رعد، 17؛ کهف، 32، 33، 45؛ عنکبوت، 41، 43؛ حج، 73؛ روم، 28، 59؛ زمر، 27، 29؛ یس، 13.
- ارسال مثل و اثر آن: ابراهیم، 25، 26، 27.
- ارشاد، نه اجبار: انعام، 105، 107؛ زمر، 41 ؛ شوری، 6، 48؛ ق، 45؛ طه، 47.
- استضعاف گرایی: کهف، 28؛ شعرأ، 114؛ قصص، 5، ضحی 10.
- استغفار و تسبیح: مؤمن 55.
- استفاده از فرصتها: یوسف، 39، 40؛ انشراح، 6، 7.
- استقامت: شوری، 15؛ نوح، 4 - 9؛ فاطر، 25.
- استکبار گریزی: کهف، 28.
- استمرار در تبلیغ: قصص، 51؛ انشراح، 7؛ حدید، 27؛ نوح، 5؛ نازعات، 17.
- اشتیاق به هدایت مردم: یوسف، 102؛ طه،2.
دلسوزی.
- اقدام و قیام: مدثر، 2.
- الگو دهی: مریم، 41، 51، 56؛ ممتحنه، 4.
- انگیختن وجدآنها: انبیأ، 58، 63، 64؛ یوسف، 84، 89؛ نمل، 59 - 64؛ قلم، 35- 46؛ ملک، 16 - 30؛ صافات، 6، 8، 11، 96، 125، 149؛ سبأ، 24؛ طور، 30- 43؛ واقع، 58 - 72.
سؤال آفرینی.
اولویت شناسی: عنکبوت، 37.
- ایمان به گفته خویش: سبأ، 24.
- ایمان به هدف: صافات، 99؛ شوری، 15؛ ممتحنه، 4.
- برخورد شایسته: دخان، 21.
- برخورد منطقی: صافات، 156، 157؛ شوری، 15.
- بزرگواری و کرامت: دخان، 17.
- بصیرت بخشی: جائیه، 20.
- بلاغ و روشنگویی: یس، 17.
روشنگویی، تبلیغ روشن گر.
- بهره بری از مثل در تبلیغ: محمّد، 3؛ حدید، 20؛ حشر، 21، تحریم، 10، 11؛ غاشیه، 21.
ارسال مثل در تبلیغ.
بی اعتنایی به ستیزه جویان: طور،45؛ قلم، 45، معارج 42.
- بی تکلفی: ص، 86.
- بی توجهی به دنیا: کهف، 28.
- بیداری و آگاهی: روم، 60.
- بیزاری از کارهای ناپسند: شعرأ، 216.
اخلاق رهبری، روی گرداندن از کافران.
- بیم دهندگی: نمل، 92؛ احقاف،12؛ شعرأ، 194؛ قصص، 46؛ سبأ، 45؛ یس، 70؛ مدثر، 2.
- بیم آشکار: احقاف، 9؛ نوح، 1، 2.
- بیم گونه گون: طه، 113.
- بینش و آگاهی: یوسف، 108.
- به نرمی سخن گفتن، طه .44
پناه بردن به خدا: اعراف، 201؛ مؤمن، 56؛ فصلت، 36 ؛ فلق، 1؛ ناس، 1.
- تبلیغ روشنگر: نحل، 35.
بلاغ و روشنگویی.
- تبلیغ تدریجی: اسرأ، 106؛ شعرأ، 14.
استمرار در تبلیغ.
تبلیغ منطقی و استدلالی: مؤمن، 23؛ سبأ، 25؛ ذاریات، 38؛دخان، 19؛ هود، 96؛ مؤمنون، 45.
- تربیت تدریجی: اسرأ، 106؛ مریم، 42، 43، 44، 45.
- ترس از خدا، نه ترس از مردم: احزاب، 36، 39.
راه خدا، نه راه مردم.
- ترس و اندوه به دل راه ندادن: عنکبوت، 13.
- تذکر: اعراف، 2، 3؛ انبیأ، 48؛ ذاریات، 55.
- تذکر به ایّام الله: ابراهیم، 5.
- تزکیه: آل عمران، 164؛ جمعه، 2؛ نازعات، 18.
- تسبیح و یاد پروردگار: طور، 48.
- تسلیم در برابر حق: اسرأ، 107.
- تصدیق درستیها: احقاف، 12.
- تعلیم کتاب و حکمت: جمعه، 2.
- تفهیم و تفهم: طه، 28.
- تقوا: احزاب، 1.
- تکرار حرف اصلی: نمل، 59 - 64.
- تلاش در تبلیغ دین: انشراح، 7؛ طه، 42.
- تلاوت و دعوت: جمعه، 2 ؛ طلاق، 11.
- تواضع: شعرأ، 215.
- توجه به خدا: انشراح، 8.
- توجه به هدایت: عبس، 3، 4.
- توجه دادن به نتایج ایمان: نوح، 12.
- توکل: فرقان، 58؛ شعرأ، 217؛ احزاب، 3، ممتحنه، 4.
- تهجد و عبادت: انسان، 26.
- پاسخ برتر: فرقان، 32.
- پاکیزگی: مدثر، 4.
- پشتکار: عنکبوت، 14.
- پند دهی: قصص، 36، 51؛ یس، 69؛ صافات، 13 ؛ ص، 87؛ دخان، 13؛ ق، 45.
موعظه.
- پیروی از حق: جاثیه، 18.
- پیروی از وحی: احزاب،2؛ احقاف، 9.
- پیروی نکردن از گناهکاران: انسان، 24.
- پیمان با خدا، برای انجام وظیفه: احزاب، 7.
- جبار نبودن: مریم، 14.
- جبهه گیری و ناسازگاری با کفر و نفاق: احزاب، 1.
- جدا ساختن حق از باطل: انبیأ، 48.
- خشیت آفرینی: نازعات، 19.
- خوش برخوردی: مریم، 47 ؛ عبس، 1، 2.
- خوش پیشینگی: شعرأ، 14.
سابقه ، ملاک ارزش.
- خوشنام: انشراح، 4.
- درستکاری: دخان، 18.
- دعأ: نوح، 28.
- دعوت گری: شوری، 15.
- دعوت آشکار و نهان: نوح، 8، 9.
- دعوت به توبه: نوح، 10.
- به تفکر در خلقت و جلوه های آن: نوح، 15، 20.
- به تقوا: زخرف، 63.
- به تقوا و پیروی: نوح،3.
- به حق: احزاب، 46؛ فصلت، 32.
- به بندگی: زخرف، 64؛ احقاف، 21؛ نوح، 3.
- دلتنگ نشدن: نحل، 127؛ نمل، 70؛ لقمان، 23؛ یس، 76.
- دوری از آلودگیها: مدثر، 5.
- دوری از سستی:طه، 42.
- دلسوزی: شعرأ، 3؛ فاطر، 8.
- ذکر و یاد خدا: مدثر، 3.
یادآوری.
- راه خدا، نه راه مردم: شوری، 25؛ جاثیه، 18.
- رحمت آفرینی: قصص، 43؛ احقاف، 12؛ اسرأ، 82؛ انبیأ، 107.
- رشد دهی: جن، 2.
- روان گویی: مریم، 27؛ دخان، 58.
روشن گویی.
- روح بندگی در تبلیغ: نمل، 45؛ نحل 36.
- روشنگری: احزاب، 46؛ زخرف، 63.
- روشنگویی: نسأ، 63؛ نحل، 82؛ نور، 34، 54؛ شعرأ، 195؛ قصص، 2؛ عنکبوت، 18 ؛ یس، 69؛ زمر، 28؛ نحل، 89.
- روی برگرداندن از سر کشان: ذاریات، 54.
- روی بر گرداندن کوتاه مدت از سر کشان: صافات، 174، 178.
ثبات قدم.
- روی بر نگرداندن از بینوایان: عبس، 1 - 4.
- رهایی بخشی: دخان، 18.
- سؤال آفرینی: یوسف، 39؛ قصص 71.
انگیختن و جدآنها.
- سابقه روشن: قصص، 33.
خوش پیشینگی.
- سخت گیری بر کفار و منافقان:
تحریم، 9.
- سخن آشکار: تغابن، 12.
روشنگویی.
- سخن گویی بر مدار حق، نه خواست خود: نجم، 3، 4.
- سخنوری: شعرأ، 13، 198؛ قصص، 34.
- سنت شکنی: احزاب، 37.
مبارزه با خرافات.
- شتاب نورزیدن: احقاف، 35.
- شرح صدر: طه، 25؛ شعرأ، 13؛ انشراح، 1.
- شروع از خود و خویشان: شعرا،
214؛ احزاب، 159؛ صافات، 85؛
اسرأ، 82.
- شکر بر انجام وظیفه: نمل، 93.
- شهامت و رک گویی: شعرأ، 168.
- صبر: روم، 60؛ احقاف، 35؛ ق، 39؛ انسان 24؛ مزمل، 10؛ مدثر، 7؛ نحل، 127؛ ص، 17؛ مؤمن،
55؛ قلم، 48؛ مدثر، 8.
- صبر بر دشواریها: انشراح، 5، 6.
- صبر جمیل: معارج، 5.
- صبر در راه هدف: طور، 48.
ایمان به هدف.
- صداقت: زمر، 33.
- صلاحیت تقوایی: مریم، 13.
- عدالت گرایی: شوری، 15.
- قاطعیت: ممتحنه، 4.
شهامت و رک گویی. سخت گیری بر کفار.
- کمک گیری در تبلیغ: قصص، 34، 35.
تعاون در تبلیغ
- کوشش در فراگیری دستورات الهی:
مریم، 12.
- گفت و گو با مخالفان، بر پایه منطق:
نمل 59 - 64.
تبلیغ منطقی و استدلالی.
- گفتار منطقی و حکمت آمیز: زخرف، 63.
گونه گونی در گفتار: اسرأ، 41، 89؛
کهف، 54؛ فرقان، 50.
- مأمور به وظیفه، نه نتیجه: آل عمران،
20؛ نحل، 70، 92؛ فاطر، 23؛ زمر، 41.
- مبارزه با جلوه های فساد: عنکبوت، 37.
- مبارزه با زمینه های فساد: احزاب، 59.
- مبارزه با علتهای فساد: طه، 43؛ نازعات، 17.
- مبارزه با فساد آفرین: احزاب، 61.
- مردمی بودن: کهف، 28؛ ضحی، 6 - 10؛ بلد، 2.
- مزد نخواستن: یوسف، 104؛
مؤمنون، 72؛ فرقان، 75؛ شعرأ، 109، 126، 127، 144، 162، 166، 179؛ شوری، 23؛ قلم، 46؛ هود، 29، 51.
- مژده به نیکوکاران: احقاف، 12.
- معرفی خود و برنامه های خود: شعرأ، 107، 125، 143، 162، 178.
- مقایسه بین زیباییها و زشتیها: فاطر، 19، 20، 21، 22.
- منت نگذاردن: مدثر، 6.
- موعظه: سبأ، 46؛ نور، 35، 39، 40.
- مهربانی در تبلیغ: نازعات، 18.
- نفرین بر ستمکاران: نوح، 26، 28.
- نقل تاریخ: قصص، 3؛ نور، 34.
- نقل داستان و حدیث: نازعات، 15.
- نورانیّت و آگاهی: انبیأ، 48.
- نیکی به پدر و مادر: مریم، 13.
- وقار و تحمل: احقاف، 35.
- هجر جمیل: مزمل، 10، 11.
- هدایت گری: قصص، 43؛ مؤمن، 54؛ نازعات، 19.
هماهنگی در تبلیغات: شعرأ، 100- 191.
- همکار صالح: طه، 29، 32.
- همکاری در تبلیغ: یس، 14.
- یاد خدا، در همه حال: انسان، 25.
- یاد مبلغان الهی: ص، 41، 45، 48.
- یاد آوری مرگ و رستاخیز: نوح، / 4.
ادعاهای پوچ: انفال، 31.
اذیت و آزار: صف، 5.
آزار دیگران.
ارتجاع: آل عمران، 144.
- ارتجاع و انحطاط: آل عمران، 149.
ارزش:
- ارزش انسان: نحل 5 - 15.
- ارزش به چگونگی، نه به مقدار: توبه 79.
- ارزش گرایی: یونس، 35؛ قصص، 80.
- ارزشهای بدلی: مؤمنون، 55، 56؛ شعرأ، 89؛ سبأ، 35، 37؛ زخرف، 31، 53؛ توبه، 85.
- ارزشهای برتر: توبه، 19، 20.
ملاکهای ارزشی.
- ارزشهای حقیقی: فرقان، 10، سبأ، 37.
- ارزشها و عنوانها: احزاب، 31.
- ارزشهای واقعی: مؤمنون، 56، 61.
استاد و راهنما در اخلاق: کهف، 66.
استراق سمع: حجر، 18.
غیبت، تجسس، جاسوسی.
استغفار: انفال، 33؛ نمل، 46؛ قصص، 16؛ محمّد،
19؛ ممتحنه، 4؛ مزمل، 20.
- و آثار آن: نوح، 10، 11، 12؛ هود، 52.
- و انابه: ص، 24، 34.
- و احساس بی نیازی: علق، 3، 61، 90؛ مؤمن، 7؛ نصر.
- سحر خیزی: ذاریات، 18.
تهجد و شب زنده داری.
استغنأ: ضحی، 8.
- و غرور مالی: لیل 8، 11.
استقامت: بقره، 250؛ آل عمران، 195؛ نسأ، 104؛ یونس، 89 ؛ هود، 112؛ احقاف، 13، صف، 4.
- آثار آن: فصلت، 30؛ جن، 16.
- در راه عقده: طه، 72.
- در راه هدف: انعام، 34.
استکبار: بقره، 11، 13، 80، 87، 205، 206، 258؛ نسأ، 172؛
اعراف، 36، 48، 76، 77، 133 88، 141؛ انعام، 93؛ نحل، 4، 22، 23، 49؛ انبیأ، 19؛ مؤمنون، 67؛ قصص، 37، 38؛ سجده، 15؛ سبأ، 31، احقاف، 10، 20؛ منافقون، 5؛ نوح، 7؛ نازعات، 24.
- استکبار از عبادات: مؤمن، 60.
- برتری طلبی: مؤمنون، 46، 47.
- پای فشاری در برابر کلام حق: جاثیه، 8.
- سر کشی: ابراهیم، 15، 21، 51،
52، 53، 54؛ فرقان، 21.
- شکنجه: اعراف، 141.
- دروغ پنداشتن حق: زمر، 59، 60.
- کشتار: اعراف، 141.
- استکبار و کیفر آن: اعراف، 40 ؛
عنکبوت، 39؛ لقمان، 7؛ مؤمن،
47، 48؛ مدثر، 23.
استهزأ: بقره، 14، 67؛ انعام، 5،
10، 68؛ توبه، 64، 65؛ هود،
8؛ رعد، 32؛ حجر، 11، 95؛ نحل،
34؛ فرقان، 41؛ شعرأ، 6؛ صافات،
12، 14، مؤمن، 83، زخرف، 7.
- پیامبران و مؤمنان: بقره، 212؛ یس، 30؛ هود، 38؛ انبیأ، 35،
41؛ زخرف، 47؛ حجرات، 11؛ مطففین، 29، 30، 31، 32.
- حق: کهف، 56، 106؛ لقمان، 6؛
احقاف، 26 ؛ مدثر، 22.
- عامل آن: روم، 10.
- کیفر آن: زخرف، 48، 55؛ جاثیه، 9، 33، 35.
اسراف:
- بر نفس: زمر، 53.
- در مال: نسأ، 6؛ انعام،
141؛ اعراف، 32؛ فرقان، 67.
- در انفاق: اسرأ، 29.
- در شهوت رانی: اعراف، 81.
- در کار: آل عمران، 147.
- در قتل: اسرأ، 23.
- اسرافکاران: یونس، 12، 83؛ انبیأ،
9؛ شعرأ 151؛ مؤمن، 28، 34،
43، یس، 19؛ زخرف، 5، دخان
31؛ ذاریات، 34.
- نمونه های آن: مائده، 32.
اصرار بر گناه: واقعه، 46.
اصلاح: اعراف، 142؛ شوری، 40.
- بین انسان و خدا: اعراف، 35.
- بین افراد: بقره، 182، نسأ، 35، 114، 128، 129؛ انفال، 1؛
حجرات، 9، 10.
- و خیر خواهی: هود، 88.
- و اصلاح گران: اعراف، 170؛ هود، 117.
اطاعت:
- اطاعت نکردن از گناهکاران: قلم، 8- 13.
- و تسلیم: محمد، 21؛ شوری، 47، 48.
- و تسلیم رهبری: محمد، 32، 33؛ فتح 17، 18.
اطعام:
اطعام بینوایان: حج، 28، 36.
- اطعام زمین گیران و گرسنگان: انسان، 8؛ فجر، 18، بلد، 14، 16.
- اطعام نکردن مسکینان: مدثر، 44؛ ماعون، 3.
اظهار خوبیها: نسأ، 148.
اعانت بر مظلوم: قصص، 15.
دفاع از مظلوم.
اعتدال: بقره، 143.
- اقتصاد: فرقان، 67؛ فاطر، 32.
- تعادل روحی: حدید، 23.
- در انفاق: اسرأ، 29.
- میانه روی: مائده، 66؛ اسرأ، 110.
اعتراف بر خطا: یوسف، 91، 96.
- اعتراف به گناه: توبه، 102.
اعتصام: نسأ، 175؛ حج، 78.
- اعتصام به خدا: نسأ، 146.
- اعتصام، پشتوانه اخلاق: آل عمران،
101، 102، 103.
اعتماد به نفس: آل عمران، 139.
اعراض از بدان: حجر، 94.
- از حق: لیل، 16؛ علق، 13؛ سبأ، 16.
- از دنیا پرستان: نجم، 29.
- از نااهلان: زخرف، 83، 89.
- از یاد خدا: زخرف، 36.
افترأ: آل عمران، 94؛ انعام، 24، 93، 138؛ اعراف، 28، 37، 89، 152؛
یونس، 37، 38، 59، 60، 69؛
هود، 13، 18، 35، 50؛ نحل، 56، 87، 105، 116؛ اسرأ، 73؛ طه 61؛ انبیأ، 5 سجده، 3؛ شوری، 24.
- بر خدا: یونس، 17.
- پیامد آن: قصص، 75؛ عنکبوت،
13.
- تهمت: احقاف، 7، 8، 11.
- دروغ: کهف، 15؛ صف، 7.
- ظلم: عنکبوت، 68.
- کیفر آن: یونس، 30.
افراط: کهف، 28.
افزون خواهی در علم: طه، 114.
افسونگری: فلق، 4.
اقتصاد: لقمان، 32.
اعتدال.
اکل به باطل: نسأ، 29، 161؛ توبه، 34؛ مائده 42.
الگو
- برای پرهیزگاران: فرقان 74.
- برای جهاد گران درراه خدا: حج، 78.
- الگوهای ارزشی: تحریم، 11؛
احزاب، 21؛ زخرف، 59؛ ممتحنه، 4، 6.
- الگوهای تربیتی: بقره، 130.
- الگوهای ضد ارزشی: تحریم، 10.
الفت: آل عمران، 103؛ انفال 63.
- زمینه آن: توبه، 60.
امانتداری: یوسف، 54؛ احزاب،
72؛ نسأ، 58؛ بقره، 238؛
آل عمران، 75؛ مؤمنون، 8؛ نمل،
39؛ قصص، 26؛ معارج، 32.
- امانتداری در نوشتار: بقره، 282.
امتحان: توبه، 55، 126؛ یونس، 14؛
طه، 40، 85، 95؛ فرقان، 20 ؛ نمل، 40، 47؛ ص، 24، 34.
آزمایش، ابتلأ.
امتنان: محمد، 40.
بزرگواری.
امر به معروف: طه، 132.
- امر به معروف ونهی از منکر:
آل عمران، 104، 110، 114؛ اعراف، 157، 162، 165، 199؛ توبه، 71، 112؛ حج، 41؛ لقمان، 17.
- امر به منکر: توبه، 67.
امساک و بخل: فرقان، 67؛ اسرأ، 100.
امهال: قلم، 44، 45.
امیدواری: بقره، 218؛ نسأ، 104؛ شعرأ، 81، 51.
امین: تکویر، 21.
امانتداری.
انابه: مؤمن، 13؛ لقمان، 15؛ زمر، 17، 54؛ شوری، 10 ؛ ق،8.
انتقام: شوری، 39، 41.
انحصارطلبی: نسأ، 53.
اندیشه طبقاتی: شعرأ، 111.
انذار: اعراف، 63؛ توبه 122؛ هود 12، 25؛ رعد، 7؛ ابراهیم، 44، 52؛ حجر، 89؛ نحل، 2؛ اسرأ، 60 ؛ مریم، 39؛ انبیأ، 45؛ فرقان، 1، 51؛ عنکبوت، 50؛ سجده، 3؛ فاطر، 18؛ یس، 6؛ صافات، 73؛ زمر، 71؛ مؤمن، 15، 18؛ فصلت، 13؛ زخرف، 23؛ شوری، 7؛
احقاف، 21؛ نبأ، 40 ؛لیل، 14.
بیم دهنگی.
- انذار آشکار: حج، 49.
- انذار و بشارت: یونس، 2 ؛ هود، 2 ؛
اسرأ، 105 ؛ کهف، 2، 4، 56 ؛
مریم، 97 ؛ فرقان، 56 ؛ فاطر، 24 ؛
فصلت، 4 ؛ احقاف، .12
- انذار پذیری و انگیزه آن: یس، .11
- انذار دهندگان: شعرأ، 194، 208، 214 ؛ نمل، 92 ؛ سبأ، 34؛ فاطر، 23، 24، 42؛ ص، 4، 65، 70؛ دخان، 2؛ ق، 2؛ ذاریات، 50، 51؛ احقاف، 29؛ ملک، 8، 9، 26؛ نوح، 102؛ نازعات، 45؛ مدثر، 36.
اتصاف: هود، 85؛ شعرا، 181.
- انصاف در معامله: اعراف 85؛ اسرأ،25.
- انصاف نداشتن در معامله: مطففین، 1، 2، 3.
انفاق: بقره، 3، 177، 195؛
آل عمران، 17، 92؛ نسأ، 40 ؛ انفال، 3؛ توبه، 34، 121؛ رعد، 22؛ ابراهیم، 31؛ نحل، 75؛ حج، 35؛ فرقان، 67؛ قصص، 54؛ سجده، 61، یس، 47، شوری، 38؛ محمّد، 38؛ ذاریات، 19؛
حدید، 7؛ منافقون، 10؛ تغابن، 16.
- آگاهی خداوند از انفاق بندگان: بقره، 270.
- از چه چیز: بقره 219.
- از روی اعتماد و یقین: بقره، 265.
- از روی کراهت: توبه، 54.
- از روی میل: توبه، 79.
- با اخلاص: بقره، 265.
- بازدارنده های آن: بقره، 268.
- به مسائل:ضحی، 10.
- بی ارزش: آل عمران، 117.
- بی ریا: بقره، 264.
- بی منت: بقره، 262، 263.
- بیهوده: توبه، 52، 54.
- پاداش آن: بقره، 254، 261، 262، 272، 276؛ انفال، 60؛ سبأ، 39؛
فاطر، 29؛ حدید، 7، 10.
- پاک کنندگی آن: لیل، 18.
- پیوسته: بقره، 274.
- در راه باطل: انفال، 36.
- در راه خدا: بقره، 261.
- در همه حال: آل عمران، 134.
- در نهان: بقره، 271.
- دو چهره: توبه، 98.
- ریایی: نسأ، 38.
- سبب نزدیک شدن، خدا: توبه، 99.
- و نفقه: طلاق، 7.
- نه امساک: نور 22.
- موارد آن: بقره،215، 273.
- و میانه روی: اسرأ، 26، 29.
ایثار: حشر، 9؛ انسان، 8.
- ایثار جانی: بقره، 207.
ایمان به هدف و آثار آن: جن،/ 13.
ب
بازمانده های نیک: یس، 12؛ کهف، 46؛ مریم، 72.
نیکو کاری، برّ، نفع رسانی.
بخل: آل عمران، 180؛ توبه 67، 76؛
اسرأ، 100؛ تغابن، 16؛ تکویر، 24؛ حاقّه، 34؛قلم، 24؛ محمد، 37، 38؛ حدید، 24؛ نجم، 34؛ نسأ، 37، 128؛ اسرأ، 29؛
نحل، 71؛ حشر، 9.
- پیامد آن: لیل، 10، 8.
امساک.
بدخواهی: توبه، 50، 98.
بد گویی: مؤمن، 67.
- بد گویی روا و ناروا: نسأ، 148.
بدعت: حدید، 27.
برّ و پاداش آن: انسان، 5، 6،7؛
آل عمران، 92؛ مطففین، 18، 28؛
انفطار، 13؛ عبس، 16؛ ممتحنه، .8
- نمونه های آن: بقره، 177.
نیکو کاری
برخورد نیک: اسرأ، 28؛ طه 47.
بزرگمنشی: یوسف، 92.
کرامت.
بطالت و خسران: جاثیه، 27؛ اعراف، 173؛ مؤمن، 78.
بغی: اعراف، 33؛ قصص، 76.
- بغی و حسد: جاثیه، 17؛ شوری، 14.
حسد.
کیفرآن: انعام، 146.
بهانه جویی: بقره، 55، 61، 68، 72،
108؛ انعام، 8، 9، 37، 124،
156، 157؛ صافات، 168، 169،
170؛ قصص، 47، 48، 49؛ نسأ،
153، 156؛ فرقان، 7، 8، 21؛
مدّثّر، 52؛ توبه، 49، 90، 93، 94، 95.
بهتان: ممتحنه، 12.
افتر
بی اعتنایی به مخالفان: یونس، 41.
هجر جمیل(ادب تبلیغ). اخلاق رهبری.
بی تفاوتی عالمان: مائده، 63،
79؛ اعراف، 164؛ انفال، 25.
پ
پستی: قلم، 10.
پر خوری: قلم، 13.
شکم بارگی.
پشتیبانی از بزهکار و کافر: 17، 76.
پناهندگی: توبه، 6.
پند پذیری: جاثیه، 23، عبس، 4؛ انعام، 126؛ شعرأ، 138؛ اعلی، 10.
پندگیری: قمر، 15، 17، 22، 32، 40، حاقّه، 14، 42، 44؛ ص، 29؛ نحل، 90.
- پندگیری و یاد آوری: واقعه، 62، 73.
پیمان شکنی: زخرف، 50؛ توبه، 8، 10، 12، 13؛ رعد، 20، 25؛ لقمان، 32؛ توبه، 75، 76، 77.
وفای به عهد.
ت
تأثیر گذاری: طه، 113.
تبّری: مائده 57.
دافعه
تبذیر: اسرأ، 26، 27.
تبسم: نمل، 19.
خنده.
تبشیر: فتح، 9.
بشارت.
تبلیغ به: مؤمنون، 33، 38.
تجاوز: توبه، 10 ؛ بقره، 190؛ مائده 87، 94، 107؛ اعراف، 55؛ ق، 25.
تجسس ناروا: حجرات، 12.
استراق سمع.
تحریف گرایی: فتح، 12؛ نسأ، 46؛
آل عمران، 78.
- تحریف حقایق: بقره، 75، مائده، 13، 42.
تحول روحی: انفاق، 53، شعرأ، 50.
- تحول روحی و اجتماعی، به دست انسان: رعد، 11.
تحقیر دیگران: شعرأ، 111، هود، 27.
تذکر: هود، 113، 120؛ انبیأ، 84؛ ذاریات، 55.
- پند دهی: عبس، 11؛ تکویر، 27؛
اعلی، 9؛ شعرأ، 209؛ عنکبوت، 51؛ غاشیه، 51، 21.
- پندگیری: اسرأ 41؛ ابراهیم، 52؛
فرقان، 50، 62، 73؛ نور، 1؛ زمر،
9؛ مؤمن، 58؛ نمل، 62؛ سجده، 4؛
ق، 8، 36، 37؛ مدثر، 54، 55،
56؛ انسان، 29؛ مزمل، 19.
- تقوا: اعراف، 171.
- روی بر گرداندن از آن: 49.
- یاد خدا: نور 36، 38.
ذکر، پندگیری، پند دهی.
تربییت: بقره، 233.
- پذیرندگی: اعراف، 58.
- خود سازی: شمس، 9؛ اعلی، 14.
تزکیه: بقره، 129، 151؛ نازعات، 18؛ فاطر 18.
- تزکیه و آموزش: جمعه، 2.
- تزکیه و بخشش: لیل، 18.
انفاق و پاک کنندگی آن.
- پاداش آن: طه، 76.
- تزکیه، توفیق الهی: نور، 21.
تسلیم: نحل، 49، 50؛ حج، 34؛
آل عمران، 20؛ نسأ، 115؛ انعام، 71؛ زمر، 54؛ نمل، 44؛ فصلت، 32؛ مؤمن، 66؛ روم، 43؛ زخرف، 69، احقاف، 15.
در برابر خداوند: تحریم، 12؛ عنکبوت، 46 ؛ نحل، 120.
- تسلیم رهبری: نسأ، 59، 65؛
احزاب، 36؛ ممتحنه 12؛ حشر، 7.
- تسلیم و سپاسگذاری: نحل، 81.
شکر
تشویق به انجام کارهای نیک: ماعون، 3؛ فجر، 18.
تصدیق حق: لیل، 6.
تعصب: بقره، 145.
- تحقیر گرایانه: بقره 113.
- جاهلی: فتح، 26.
- جاهلی: فتح، 24.
- نژاد پرستانه: شعرأ، 198، 199.
- قومی و مذهبی: بقره، 111.
تعاون: انفال، 72 - 74.
- بر گناه: نمل، 49؛ مائده، 2.
- بر نیکی: مائده، 9.
تعهد و تخصص: یوسف، 55؛ نمل، 39؛ قصص، 26.
- تعهد، ملاک ارزش: شعرأ، 227.
ارزشها، ملاکهای ارزشی.
تعظیم شعائر: حج، 30، 32.
تقوا و تعظیم شعائر.
تفاخر: کهف، 34؛ تکاثر،1.
تفرقه: آل عمران، 105؛ توبه، 107.
- افکننده آن: بقره، 102.
- عامل آن: بقره، 213؛ روم، 32؛
ص، 2؛ انعام، 153، 159؛ طه، 94؛
آل عمران، 103، 152.
تفریح سالم: یوسف، 12.
تفکر:
- افسوس از بی تفکری: ملک، 10.
- تفکر در آفریده ها: واقعه، 73؛ روم 22.
- در آفرینش آسمانی و زمین: روم، 8.
- در آفرینش اعضای آدمی و اعتدال بدنها: انفطار، 6، 7، 8؛ اعلی، 2.
- در آفرینش انسان: نازعات، 27؛ عبس، 18، 19؛ طارق، 5، 6، 7، روم، 20؛ یس، 77؛ فاطر، 28.
- در آفرینش باغهای انگور، زیتون، کشتزارها و نخلها: رعد، 4؛ نحل، 11.
- در آفرینش جفتها: ذاریات، 49؛ روم، 21؛ 3.
- در آفرینش چار پایان و جنبدگان: یس، 71؛ فاطر، 28.
در آفرینش چراگاهها: اعلی، 4.
- در آفرینش دو چشم و دو لب و زبان:
بلد، 8، 9.
- در آفرینش زندگی و مرگ: ملک، 2.
- در آفرینش هفت آسمان طبقه طبقه:
نوح، 15؛ طلاق، 12.
- در آیات خدا: جاثیه، 6؛ حدید، 17؛ روم، 28؛ فصلت، 53؛ یونس،24.
- در اختلاف رنگها و زبانها: روم، 22.
- در ارزانی داشتن روز: قصص، 71.
- در ارزانی داشتن شب: قصص، 72.
- در باران: نحل، 65؛ روم، 24؛ فاطر، 27؛ زمر، 21.
- در بر پا ایستادن زمین و آسمان: روم، 25.
- در برتری ثمره بعضی از درختان بر بعضی: رعد، 4.
- در بنای آسمان آراسته، بی شکاف و
بی ستون: ق 6؛ غاشیه، 18؛ نازعات،
27، 28؛ ملک، 3، 5؛ رعد، 2.
در به دست آوردن رزق نیکو از میوه ها، نخلها و تاکها: نحل 67.
- د ربه طلب روزی بر خاستن انسان در روز: روم، 23.
- در بیرون شدن انسان از زمین، پس از فراخوانی: روم، 25.
- در پدید آوردن راهها از کوهها: فاطر، 27.
- در پوشاندن شب در روز: رعد، 3.
- در تنگی و فراخی روزی: روم، 37.
- در خشک و زرد و خرد شدن گیاهان:
زمر، 21؛ اعلی، 5.
- در خوابیدن در شب: روم، 23.
- در دیدن خدا: علق، 14.
- در روان شدن کشتی در دریا: لقمان، 31.
- در رویاندن گیاهان و میوه های گونه
گون: زمر، 21؛ یس، 33؛ فاطر 27.
- در زمین گسترده، دارای کوههای بلند
و گیاهان: ق، 7؛ غاشیه، 20؛ نباً، 6.
- در زنبور عسل: نحل، 69.
- در زنده کردن زمین، پس از مرگ آن:
حدید، 17؛ روم، 50؛ یس، 33؛
نحل، 65.
- د رفرمانبرداری شب و روز، خورشید
و ماه و ستارگان از خدا: لقمان، 29؛ رعد 2؛ نحل، 12 ؛ جاثیه 13.
- در قرآن: محمد، 24؛ ص، 29.
- در کاستن از روز و افزودن بر شب: لقمان، 29.
- در کاستن از شب و افزودن بر روز: لقمان، 29.
- در کوههای بر کشیده: غاشیه، 19، رعد، 3.
- در گرفتن جانها: زمر، 42.
- در مثالهای قرآن: حشر، 21.
- در مسخّر انسان بودن شب و
روز، خورشید و ماه و ستارگان: نحل، 12.
- در نشانه های عبرت در آسمان و زمین:
جاثیه، 3؛ ذاریات، 20.
- در نعمتها: سوره، رحمان.
- در نگهداری جانهایی که حکم مرگ بر آنها رانده شده: زمر، 42.
- در وجود خود: ذاریات، 21.
در هلاکت مردمان: سجده، 26.
تقدس و توجیه گری: نسأ، 77.
تقلید کور کورانه: بقره، 170؛ صافات،
96، 70؛ زخرف، 22؛ لقمان، 20؛
شعرأ، 74؛ اعراف، 28؛ احزاب،
67؛ مائده، 104؛ انبیأ، 53.
تقیه: آل عمران، 28.
تقو
- آثار اخروی آن: طلاق، 5؛ زمر، 73.
- آثار دنیوی آن: زمر، 61.
- امتحان به آن: حجرات، 3.
امتحان.
- الهام آن به نفس: شمس، 8.
- بهترین جامعه ها: اعراف، 26.
- تقوای شایسته خدا: آل عمران، 102.
- تکذیب دعوت گران به آن: اعراف، 64.
- در احکام الهی: مائده، 96.
امانتداری(ادب تبلیغ)
- در حقوق زنان طلاق داده شده:
طلاق، 1.
- در سخن: نسأ، 9.
- در شهادت: مائده، 108.
- در گوشی در باب آن: مجادله، 9.
نجوا.
- دعوت به آن: حجر، 69؛ هود،78؛
نسأ، 1؛ مائده، 4، 7، 8، 35؛
انفال 69؛ شعرا، 131؛ روم، .31
- راه رسیدن به آن: انعام، 152، .153
- سفارش به آن: نسأ، .131
- شگفت زدگی از دعوت به آن: اعراف، .63
- گناه زدایی آن: انفال، .29
- مراحل آن: مائده، .93
- ملاک ارزش: حجرات، 13 ؛ توبه، 108، 109 ؛ مائده، .27
ارزشها، ملاکهای ارزشی
- ملاک سرپرستی: انفال، .34
- نورانیت: حدید، .28
- همکاری در آن: مائده، .2
- همکاری در آن: مائده، .2
تقوا پیشگان
- آسان شدن کار آنان: طلاق، 3، .4
- آمرزیدن آنان: حدید، 28؛ انفال، .29
- اخلاص: حج، .37
- اصلاح بین مردم: انفال، .1
- امامت: فرقان، .74
- بخشش نوری که در روشنایی راه بجویند: حدید .28
- بخشندگی: لیل، 17، .18
- بزرگداشت شعائر: حج، .33
تعظیم شعائر.
- بندگی: زمر: 10، .16
- به آشتی با مردم زیستن: انفال، .1
- به صلاح در آمدن: حجرات، 10 ؛ اعراف، .35
- پاداش آنان: ذاریات، 15،
16؛ زخرف، 35؛ لیل، 5، 7، 17؛
انعام، 32؛ یوسف، 57، 109؛ قمر،
54، 55؛ حدید، 28؛ مریم، 63؛
محمّد، 15؛ رعد، 35؛ آل عمران،
198؛ مرسلات، 41، 42، 43، 44؛
نبأ، 20، 21، 31، 36؛ حجر،
45؛ فرقان، 15 ؛ نحل، 28؛ مائده، .93
- پاکدامنی: حجر، 69.
- پاکیزگی: هود، 78.
- پرستش: نوح، 3.
- پند دهی به کافران: انعام، 69.
- پندگیری از قرآن: حاقّه، 49.
- پیروی از رسولان الهی: زخرف، 64؛
نوح، 3؛ شعرأ، 131.
- پیروی از رهبری: تغابن، 16؛ حشر، 16.
تسلیم. اطاعت.
- پیروی از قرآن: انعام، 155.
- تباه نشدن مزد آنان: یوسف، 9.
ترس روز قیامت لقمان، 33.
- تصدیق سخن راست: زمر، 33.
- جوینده پاکی: لیل، 18.
- جوینده خشنودی خدا: لیل، 20.
- حق پذیری: نحل، 20.
حق پذیری. حق گرایی.
- خدا، ولی آنان: جاثیه، 19.
- درخواست آنان از خدا: فرقان، 74.
- درست گویی: احزاب، 70.
- دوری از اختلاف: انعام، 153.
- دوستی خدا با آنان: آل عمران، 76.
- رحمت برای آنان: اعراف، 156.
- رستگاری: نور، 52.
- روزی، از جایی که گمان نمی برند:
طلاق، 3.
- روشن بینی: انفال، 29.
- رهایی آنان از عذاب خدا: فصلت، 18؛ نمل، 53؛ مریم، 72.
- سر انجام آنان: اعراف، 128؛ هود، 49؛ قصص، 83؛ طه، 132.
- عاقبت اندیشی آنان: حشر، 18.
- عبرت گیری آنان: حشر، 18.
- صاحبان اصلی مسجد حرام: انفال، 182.
- گرامی ترین انسان ها، نزد خدا:
حجرات، 13.
بزرگواری. کرامت.
- منزلت آنان: ص، 49.
- نهادن فرق های بین آنان و کافران:
انفال، 29.
- وفای به عهد: آل عمران، 76.
- یاد آوری نعمتها: شعرأ، 132، 133، 134.
یاد نعمتها:
تکاثر
- جلوگیری از آن: حشر، 7.
- غفلت آفرینی آن: تکاثر، 1.
- طبیعت زندگی این جهانی: حدید، 20.
رفاه زدگی. ثروت اندوزی.
استکبار.
تکبر
- در راه رفتن: لقمان، 18؛ اسرأ، 37.
آداب راه رفتن
- روی گرداندن از مردم: لقمان، 18.
- شیطان در برابر دستور خدا: اسرأ،
61؛ حجر، 31، 32، 33؛ اعراف،
11، 12، 13.
- نهی از آن
تکبر ورزان
- باور نداشتن به روز حساب: مؤمن، 27.
- با ناز راه رفتن: قیامت، 33.
- پناه بردن به خدا از آنان: مؤمن، 27.
- خواری در دنیا: حج، 9.
- خود ستایی: حدید، 23.
- عدم دوستی خدا با آنان: حدید، 23.
- کیفر آنان: حج، 9؛ مؤمن،
76 ؛ زمر، 72.
- گمراه کردن مردم: حج، 9.
مهر نهادن خدا بر دل آنان: مؤمن 53.
تکذیب
- آیات: اسرأ، 59؛ طه، 56؛ قمر، 42؛ جمعه، 5؛ انفال، 54؛ اعراف، 37، 64، 72، 136، 147، 177، 182؛ تغابن، 10؛ یونس، 17، 38، 39، 95؛ انعام، 49؛ نازعات، 21؛ حج، 57؛ یونس، 73؛ اشتقاق، 22.
- از روی سر کشی: شمس، 11.
- بیم دهندگان: قمر، 23، 33؛ ملک، 9.
- پیامبران، مؤمنون، 44، 48؛ نحل، 36، 113؛ حجر، 80؛ اعراف، 92، 96، 101؛ شعرأ، 105، 123، 141، 176؛ سبأ، 45؛ قمر 9؛ یونس، 41، 73؛ یس، 14، 15؛ صافات، 127؛ مؤمن، 5؛ فاطر، 4؛ ق، 12، 14.
- حق: انعام، 5، 157؛ قیامت، 32؛
طه، 48؛ حدید، 19؛ ق، 5؛ بروج 19.
حق گریزی، حق ناپذیری.
- دین: مامون، 1.
- قیامت: تین، 7؛ اعراف، 147.
- کیفر آن: مؤمنون 44، 48، 105؛
شمس، 15؛ فرقان، 11، 19، 26، 27؛ انبیأ، 77؛ نبأ، 28؛ مائده 18، 87؛ عنکبوت، 37؛ اعراف، 37، 40، 64، 72، 147؛ ملک، 18؛
سجده، 20، 21؛ رحمان، 43؛ نمل، 83، 84، 85؛ مزمل، 11، 12، 13؛
سبأ، 5، 38؛ حاقّه، 4، 10، 40، 49؛ زمر، 25، 26، 32؛ روم، 16؛
مؤمن، 70؛ لیل، 9، 16؛ شعرا، 138، 189؛ ص، 6، 12، 13؛ تغابن، 10؛ واقعه، 51، 82، 92؛ علق، 13، 16، 17؛ مطففین، 10، 11، 12، 17؛ طور، 11؛ قلم، 44؛ مرسلات، 15، 19، 24، 29، 37، 40، 45؛ یونس، 73؛ ق، 5، 12.
- نهی از پیروی تکذیب کنندگان، قلم، 8.
تلاوت قرآن: مزمل، 4، 20.
تلبیس حق و باطل: آل عمران، 71؛ بقره، 42.
بقره، 42.
تمسخر
- استهزای استهزاگران: توبه، 79.
- صدقه دهندگان: توبه، 79.
- مؤمنان: مؤمنون، 110.
- نمازگزاران: علق، 9، 10.
- کیفر آن: توبه، 79؛ همزه، 1، 4؛
مطففین، 34، 35، 36.
توبه
- پذیرش توبه نادانان: نسأ، 17.
- پذیرش توبه به صلاح درآمدگان:
انعام، 45؛ مائده، 39؛نور، 5؛
آل عمران، 86؛نسأ، 11.
- پذیرش خدا: نسأ 16، 17، 64؛ی
بقره، 54، 160؛ اعراف، 153؛ توبه، 104؛ طه، 123؛ مائده، 95.
- توبه پرهیزگاران: احقاف، 15.
- پیامبران: اعراف، 143.
- راستین(نصوح): تحریم، 8.
- خیر آن: توبه، 74.
- دعوت به آن: بقره، 54؛ تحریم، 4؛
نور، 31.
- رهایی از عذاب: نسأ، 146.
- سر پیچی از آن: توبه؛ 126، حجرات، 11؛ بروج، 10.
- شرایط آن: نسأ، 17، 146.
- علاقه خدا به آن: مائده، 74.
کیفر سر پیچی از آن: بروج، 10.
توبه کنندگان
- آمرزش آنان: اسرأ، 25؛ حجرات، 11؛ نحل، 119؛ آل عمران، 89،
135؛ نسأ، 64؛ توبه، 5، 74؛
فرقان، 70، 71؛ انعام، 54؛ نور، 5.
- دست برداشتن از آزار بد کاره های
توبه کار: نسأ، 16.
- دست برداشتن از جنگ با مشرکان
توبه کار: توبه، 5، 11؛ مائده، 34.
- دوستی خدا با آنان: بقره، 222.
- ستمکاری سربازنندگان از توبه:
حجرات، 11.
- آثار آن: مجادله، 7؛ تغابن، 3، 4، 8، 11؛ رعد، 9، 10، 11، 28؛ کهف، 98.
- اشتیاق به او: انشراح، 8.
- به چیرگی او: بلد، 5.
- به حضور او: ملک، 13، 14.
- به در کمینگاه بودن او: فجر، 14.
- به دیدن او: بلد، 7؛ علق، 13.
- به مراحل خلقت: قیامت، 37، 40.
- به نعمتهای الهی: طه، 80، 81.
توجیه گری: یس، 47؛ مائده 52.
توطئه گری: مدّثر، 18.
فتنه انگیزی
توکل بر خد
- به خاطر هدایت به راه راست: ابراهیم، 11.
- پاداش آن: نحل، 42؛ شوری، 36.
- تسلط نیابیدن شیطان بر اهل توکل:
نحل، 99.
- توکل اهل توکل: یوسف، 67؛
ابراهیم، 11؛ زمر، 38.
- توکل مؤمنان: توبه، 51؛ انفال، 2؛
مجادله، 10؛ آل عمران، 122، 160؛
تغابن، 13.
- در ادامه راه حق: ابراهیم، 10.
- در اصلاح مردم و جامعه: هود، 88.
- در انجام رسالت: رعد، 30؛ فرقان، 58.
- در برابر آزار کافران و منافقان: احزاب، 48.
- در برابر ایمان نیاوردگان: هود، 121، 122، 123.
- در برابر جنگ روانی: انفال، 49؛ آل عمران، 173.
- در برابر حیله گران: هود، 55، 56.
- در برابر دشمنان: یونس، 71، 84، 84، آل عمران، 160.
- در برابر زیان شیطان: مجادله، 10.
- در برابر کافران: ممتحنه، 4؛ اعراف، 89.
- در برابر مصیبتها: توبه، 51.
- در برابر نادانان: احزاب، 3.
- در برابر نافرمانیها: نسأ، 81.
- در پذیرش صلح: انفال، 61.
- در جنگ: مائده، 23؛ آل عمران، 122، 173.
- در حل اختلافات: شوری، 10.
- در روی گردانی مردم از پیام حق:
توبه، 129؛ تغابن، 12، 13.
- در کارها: آل عمران، 159.
- دوستی خدا با اهل توکل: آل عمران، 159.
عزت اهل توکل: انعام، 49.
- کار ساز، فقط او: اسرأ، 2؛ احزاب، 3، 48؛ مزمل، 9.
تهجد:
- برای خود سازی: اسرأ، 79.
- برتری شب زنده داران بر دیگران: زمر، 9.
- شب زنده داری: مزمل، 2، 3، 6، 20؛ سجده، 61.
تهمت
- آگاهی خدا از آن: یوسف، 77.
- به بی گناهان: نسأ، 97.
- به پاک دامنان: نور، 23؛مریم، 27، 28.
- به پاک دستان: یوسف، 77.
- به پیامبران: یوسف، 25؛ هود، 27، 54؛ حجر، 6؛ اعراف، 9، 10؛ انعام، 25؛ انبیأ، 5؛ مؤمنان، 24، 25، 83؛ فرقان، 5، 8؛ شعرأ، 27؛ نمل، 13؛ سبأ، 43؛ صافات، 36؛ ص، 4، 7؛ دخان، 14؛ قلم، 15، 51؛
مدثر، 24؛ مطفیین، 13؛ ذاریات، 39، 52؛ قمر، 9، 25؛ نحل، 101.
- به زنان خود: نور، 6؛ نسأ، 20.
- به زنان عفیف: نور، 4.
- به مبلغان دینی: 26.
- به مؤمنان: احزاب، 58.
ث
ثبات قدم: انفال، 45.
استقامت.
ثروت اندوزی و پیامدهای آن: مدثّر: 15، 25.
دنیا پرستی، استغنأ، تکاثر.
ج
جاسوسی: مائده، 42.
استراق سمع. تجسس.
جبن(ترس): مائده، 22.
جحد(انکار): احقاف، 26؛ نمل، 13؛ انعام، 22؛ لقمان، 32؛ هود، 59؛ عنکبوت، 47، 49؛ مؤمن، 63؛
فصلت، 15، 28.
عناد و لجاجت، تکذیب.
جدیت در کار: اعراف، 145، 171.
کوشایی در فراگیری دستورهای خداوند.
جدال: حج، 3، 8؛ مجادله، 1؛
شوری 35؛ بقره، 197؛ مؤمن، 54، 56، 69.
- جدال با شیوه ای نیکو: عنکبوت، 46؛ نحل، 125.
- جدال با باطل: کهف، 56.
- جدال و دشمنی: زخرف، 58؛ حج، 67، 68.
جذب، نه دفع: هود، 29، 30.
جهاد با نفس: یوسف، 24.
جهل و خرافات: نحل، 58، 59.
مبارزه با خرافات(ادب تبلیغ)
چ
چشمداشت به دارایی دیگران: حجر، 88.
چشم زخم: یوسف، 67.
حسد.
ح
حب پسندیده و ناپسندیده: بقره، 165.
حرص: معارج، 19؛ اعراف، 22؛
بقره، 96.
حرامخوری: مائده، 63.
اکل به باطل.
حزن بر گذشته: آل عمران، 152.
حسرت: قصص، 79.
آرزوهای ناروا.
حسد و حاسد: بقره، 109؛ فلق، 5؛ مائده، 17؛ یوسف، 8.
چشم زدن: قلم، 51.
چشم زخم.
حسد علمای یهود: نسأ 54.
حسنه: انعام، 16.
- آثار آن: 114.
احسان.
- پاداش آن: قصص، 84.
حسن ظن: نسأ، 94؛ نور، 12.
حق
- انگیزه پذیرش آن: یس، 7.
پذیرش آن: روم، 53؛ توبه، 124؛
طه، 70؛ انفال، 24؛ انعام، 36؛ اعراف، 120، 121؛ قصص، 53؛ سبأ، 6؛ نمل، 81.
تسلیم: اطاعت.
- دوری از آن: قمر، 2؛ اعلی، 10، 11.
کیفر گریز از آن: معارج، 17.
- گرایش به آن: بیّنه، 7، 8؛ عصر، 3.
- گریز از آن: مدثر، 23، 49؛ شعرأ، 5؛ نوح، 6؛ ملک، 21؛ محمّد، 29؛
زخرف، 78؛ احقاف، 3؛ فرقان، 60؛ دخان، 14؛ صف، 5؛ یس، 46؛
تغابن، 6؛ فاطر، 42؛ صافات، 13؛
مؤمنان، 70، 71، 90.
تکذیب
- گفتن آن: اعراف، 1، 5، 169.
- نپذیرفتن آن: سجده،22؛ روم، 53؛ زخرف 24.
حقوق:
حقوق مردم: بقره، 8، 58.
- حقوق همسراان طلاق داده شده: بقره، 222، 228، 241.
حلم: صافات، 101؛ فرقان، 63؛ اعراف، 199.
حیأ: قصص، 24؛ احزاب، 53.
پاکدامنی. طهارت.
حیات:
- پاکیزه: نحل، 97.
- نکبت بار: طه، 124.
حیله:
- شرعی: اعراف، 163.
شیطانی: بقره، 65.
فریبکاری، مکر. کید.
خ
خدعه: بقره 9؛ آل عمران، 72؛ انفال، 16.
خدمتگزاری: مریم، 31.
خرافات: انعام، 138؛ 139.
مبارزه با خرافات. جهل و خرافات
(آداب تبلیغ)
خشوع: احزاب 35؛ انبیأ، 90؛
مؤمنون، 2؛ اسرأ، 109؛ هود، 23.
خشیت:
- از پروردگار: فاطر، 18؛ یس، 11؛
بقره، 149؛ مؤمنون، 57؛ توبه، 13؛
مائده، 3، 44؛ ق، 33؛ عبس، 9؛
اعلی 10؛ حشر، 21؛ نازعات، 19؛
نور، 52.
- آگاهان: فاطر، 28.
- پرهیزگاران: انبیأ، 48، 49.
- نه از ظالمان: بقره، 149.
- نه از کافران: مائده، 3.
- نه از مردم: مائده، 44.
خصومت: یس، 49، 77؛شعرأ، 96؛ ص، 64.
- اختلاف: نمل، 45.
- دفاع: نحل، 4.
خلف وعده: ابراهیم، 22؛ طه، 58.
پیمان شکنی.
خلق گرایی: جاثیه، 24، 32؛ نجم، 23، 24.
خلق عظیم: قلم، 4.
ارزشها، الگوهای ارزشی.
خوب دیدن اعمال خود: نمل، 4؛ اعراف، 131.
خود برتر بینی: فاطر، 8؛ شعرا، 111؛
مائده، 18؛ عنکبوت، 37؛ احقاف،
11؛ نمل، 24.
تکبر، استکبار، استغفار.
خود پرستی: آل عمران، 153.
خود پسندی: مؤمن، 36،
37؛ آل عمران، 188؛ محمد، 14.
فخر، عجب، غرور، تفاخر.
خود خواهی: توبه، 58؛ نحل، 62؛ یوسف، 8.
- و پیامد آن: مؤمنون، 53؛ روم، 32.
خود را شناساندن: یوسف، 55.
خود سازی: مائده، 105.
خود فراموشی: حشر، 21.
نسیان.
خود فریبی: انعام، 24.
غفلت
خود نگهداری: آل عمران، 39.
تقوا، نفس لوّامه.
خوش باوری: توبه، 47.
خوش بینی به کار خود: توبه، 37.
خوش گمانی به خود: کهف، 104.
اعتماد به نفس.
خوش بر خوردی:
- با خانواده: طلاق، 2، 6.
- با بینوایان و یتیمان: ضحی، 9، 10.
- با نادان: نسأ، 5.
خوش سخنی
- با سائل: بقره، 264.
- با سفیهان: نسأ، 5.
- با مسکینان، نزدیکان، یتیمان: نسأ، 8.
آداب سخن گفتن
خوف:
- آثار آن: انسان، 7.
- از آخرت: زمر، 9.
- از خدا: مائده، 28؛ اعراف، 154.
- از خدا، نه از شیطان: آل عمران 175.
- پاداش آن: رحمان، 46؛ انسان، 10.
- از ردّ سوگند: نسأ، 108.
- در دل دوستان شیطان: آل عمران، 175.
خائنان
- به هدف نرسیدن حیله آنان: یوسف، 52.
- نا سپاسی آنان: حج، 38.
- نهی از مجادله به خاطر آنان: نسأ، 106.
- نهی از مخاصمه به نفع آنان: نسأ، 105.
خیانت
- به خدا و رسول: انفال، 71.
- به خود: بقره، 187؛ نسأ، 107.
- چشم: مؤمن، 19.
- در پیمان: انفال، 58.
- در وصیت: بقره، 181.
- نهی از خیانت به خدا و رسول: انفال، 27.
- نهی از خیانت به امانت: انفال، 27.
خویشاوندان و احسان به آنان: روم، 38.
خیر جویی: بقره، 126، 158، 184.
خیر خواهی: نسأ، 114؛ توبه، 91؛ ابراهیم، 41؛ قصص، 20؛ آل عمران،
104، 110، 114؛ اعراف، 62، 68، 79، 93.
- خیر خواهی انبیأ: هود، 84.
- خیر خواهی شیطانی: اعراف، 21.
د
دروغ: نحل، 62، 105، 116؛ کهف،
5؛ عنکبوت، 17.
کذب
دروغ گویی: توبه، 90؛ زمر، 3؛ شعرأ، 222.
- دروغ سازی: جاثیه، 7؛ ذاریات، 10؛ یوسف، 16، 17، 18؛ احقاف، 15.
دعا: احقاف، 15؛بقره، 186؛
یوسف، 101؛ کهف، 10؛ مریم، 2، 4، 5؛ اسرأ، 80؛ طه، 25، 114؛
مؤمنون، 29، 109، 118؛ فرقان، 65؛ قصص، 16، 21، 24؛ ص، 35؛ مؤمن، 7، 8، 14، 28، 60، 65؛ نمل، 19، 62؛ شعرأ، 83، 84، 85، 86، 169 118؛ فرقان، 74، 77؛ سجده، 16؛ عنکبوت، 30؛
حشر، 10؛ قمر، 10؛ ممتحنه، 4، 5؛ صافات، 100؛ تحریم، 11؛ رعد، 14؛ شوری، 26؛ انبیأ، 76، 83، 84، 87، 88، 89، 90؛ ابراهیم، 35، 41؛ نوح، 28.
استغفار، انابه، توبه.
دفاع از مظلوم: نسأ، 75.
حق گرایی، استضعاف گرایی.
رفع بدی به نیکی: مؤمنون، 97؛
قصص، 54؛ فصلت، 34؛ سجده، 34، 35.
عفو، احسان فرو خوردن خشم.
دلتنگ نشدن: نحل، 128.
دلسرد نشدن: نحل، 127.
استقامت
دلسوزی: هود، 75؛ شعرا، 3.
دنیا:
- بهره دنیا خواهان از دنیا: شوری، 20.
- بیهودگی دنیا: محمد، 36؛ انعام، 32؛ حدید، 20.
- پیش داشتن دنیا بر آخرت: اعلی، 16.
- پیش داشتن دنیا بر جنگ در راه
خدا: توبه، 38؛ نسأ، 77.
- جلوه گری دنیا: آل عمران، 14.
- دنیا خواهی: آل عمران، 152؛ نسأ، 94؛ اعراف، 169؛ انسان، 27؛
احزاب، 28.
- دنیاداران و بیماری
خود نمایی: قصص، 79.
- دنیا سرای آزمون: طه، 20.
- دنیا، گذرگاه، نه سرای همیشگی: شعرأ، 129.
- دنیا، وسیله، نه هدف: آل عمران، 14؛ قصص 77.
- دوری گزیدن از دنیا خواهان: نجم، 29.
- دوستی دنیا: نحل، 107؛ انفال، 67؛ ابراهیم، 3.
- دوستی دنیای زودگذر. رهایی آخرت:
انسان، 27؛ قیامت، 21، 22؛ فجر، 19، 20.
- سود بخشیدن متاع دنیا: تبّت، 2؛ حاقّه، 28، 29.
- فرجام دنیا خواهی: هود، 15.
- فریبندگی دنیا: آل عمران، 285؛ فاطر، 5؛ لقمان، 33؛ انعام، 130؛ حدید، 20.
- کم ارزشی دنیا و ارزشمندی آخرت:
نسأ، 177؛ مؤمن، 39؛ زخرف، 35؛ آل عمران،197؛ شوری، 36؛ قصص، 60، 61؛ طه، 20.
- کیفر دنیامداران: نازعات، 40؛
احقاف، 20؛ توبه، 24.
- ناپایداری دنیا: یونس، 24؛ حدید، 20؛ کهف، 45، 46.
دوستان و دوستیها.
دوست ناباب: فرقان، 28، 29.
- دوست نمایی: توبه، 56.
- دوستان پرهیزگار در روز قیامت: زخرف، 67.
- دوستی با دشمنان خدا: مجادله، 14، 22؛ ممتحنه، 1، 9، 13.
- دوستی مؤمنان: توبه، 71.
دون همتی: بقره، 41؛ قصص، 79؛ نمل، 18.
ذ
ذکر: انفال، 2، 45.
- ذکر خدا و آثار آن: حج، 35؛
احزاب، 21، 35، 41؛ شعرأ، 227؛
مزمل، 8؛ جمعه، 9، 10؛ حدید 16.
- ذکر خدا و انگیزه فراموشی آن: مجادله 19؛ منافقون، 9.
- ذکر نعمتهای خدا: فاطر، 3.
یاد آوری نعمته
- روی بر گرداندن از ذکر خدا: جن، 17.
ر
راحت طلبی: توبه، 42.
راز داری: آل عمران، 118؛ یوسف، 5؛
نسأ، 83؛ تحریم، 3.
رأفت ناروا: نور، 2.
ربا خواری: نسأ، 61؛ آل عمران، 130.
رجأ: زمر، 53.
رحمت و سفارش به آن: بلد، 17.
رشد و انگیزه آن: جن، 14؛ حجرات، 7.
رشوه: بقره، 88.
رضایت بر گناه: هود، 64، 65.
رفاه
رفاه انگیزه فراموشی: فرقان، 18.
رفاه انگیزه نابودی: قصص، 58.
اتراف، مترفین، اسراف، تجمل گرایی.
رهبانیت: مائده، 82؛ حدید، 27.
اعتزال، کناره گیری.
ریأ: بقره، 264؛ ماعون، 6؛ انفال، 47؛ نسأ، 38.
زر اندوزی: توبه، 34.
دنیا خواهی، تکاثر.
زود باوری و پیامد آن: حجرات، 6.
ز
زهد: نحل، 36.
بی اعتنایی به دنیا، بی ارزشی دنیا.
زیان کاران: فاطر، 39؛ زمر، 15، 63، 65؛ هود، 21، 23؛ عنکبوت، 52؛ نمل، 5؛ فصلت، 23، 25؛
جاثیه، 27؛ شوری، 45؛ مجادله، 19؛ مؤمن، 85، 87؛ احقاف، 18؛ نحل، 109؛ حج، 11؛ اعراف، 9، 53، 149، 128؛ عصر، 2؛
منافقون، 9؛ نوح، 21؛ انعام، 12، 20، 31؛ طه، 111؛ مؤمنون، 103؛
انفال، 37؛ شمس، 10؛ توبه، 69؛ یونس، 45؛ کهف، 102، 104.
- زیان کاری و ظلم: اسرأ، / 82.
س
سابقه، ملاک ارزش: واقعه، 10؛ حدید، 10.
ملاک ارزشی، ارزشه
سبقت در خیر: توبه، 100؛ مطففین، 26؛ حدید، 21.
ستایش شایستگان ستایش: انبیأ، 86؛ عنکبوت، 27؛ ص، 3، 4، 17، 25، 44، 47، 48؛ صافات، 79، 79، 109، 120، 130، 181؛ نحل، 59؛ قلم، 50.
سخت گیری با خانواده: طلاق، 2 - 6.
اخلاق خانواده.
سخن
- سخن باطل: حج، 30.
- سخن بیهوده: طارق، 14؛ مریم، 62؛ غاشیه، 11؛ لقمان، 6.
- سخن پاک: حج، 24؛ فاطر، 10.
- سخن جدا کننده حق از باطل: طارق 13.
- سخن چینی: قلم، 11.
- سخن حق: نبأ، 38.
- سخن درست: احزاب، 70.
- سخن مصلحت آمیز: انبیأ، 63.
- سخن، معیار شخصیت: محمد، 30.
- سخن منطقی اسرأ، 53.
آداب سخن گفتن.
- سخن نیک: بقره، 83؛ فصلت، 33.
- سخن هوس انگیز: احزاب، 32.
سربار جامعه: نحل، 76.
بطالت و خسران.
سرعت در گناه: مائده، 62.
سر کشی: ملک، 21؛ مریم، 69؛ دخان، 31.
بغی
سر باز زدن از پذیرش حق: نسأ، 173.
سستی ارکان جامعه به خاطر پیروی نکردن
از رسول و اختلاف: انفال،46.
سستی در انجام دستورات رهبری: مائده، 46.
سستی در دین: محمد، 35.
سعادت: 105، 108.
سکینه: فتح، 4، 18، 26.
سلام: مریم، 62؛ یونس، 10، نسأ، 86؛ یس، 58.
- سلام کردن: اعراف، 46؛ رعد، 24؛ هود، 69؛ ابراهیم، 23؛ نحل، 32؛ انعام، 54؛ فرقان، 63؛ نور، 61؛ ذاریات، 25؛ حجر، 52؛ قصص، 55؛ فرقان، 75، زمر، 73، احزاب، 44.
آداب معاشرت. آداب میهمانی.
سنت شکنی: احزاب، 37، 38.
سؤ ظن: ص، 27؛ آل عمران، 153.
سوز داشتن: کهف، 6.
دلسوزی. سوزداشتن(ادب تبلیغ)
سؤال برای آگاهی: انبیأ، 7.
سؤال بی جا: مائده، 101، 102.
ش
شادیهای غفلت آفرین: مؤمن، 75.
غفلت
شایعه پراکنی: نسأ، 83؛ نور، 15؛ احزاب، 60.
- لزوم بر خورد با شایعه پراکن: نور، 11، 16.
شجاعت: طه، 68، 77؛ زمر، 22.
شرح صدر: انعام، 125؛ انشراح، 1، طه، 25.
حلم، فرو خوردن خشم.
شقاق: حشر، 4.
عناد و لجاجت
شقاوت و انگیزه آن: مؤمنون 106؛ لیل، 15، 16؛ هود، 105، 106، 107.
شکر
- شکر پذیری خداوند: نسأ، 147.
- شکر خدا و پدر ومادر: لقمان، 14.
- شکر خدا برای نعمتها: نحل، 14، 75، 78، 114؛ عنکبوت، 17، 63؛
قصص، 72؛ نمل، 19، 40؛ حج، 35؛ انبیأ، 80؛ فرقان، 62؛ انفال، 62؛ زخرف، 13؛ جاثیه، 12؛ ابراهیم، 37؛ انعام، 63؛ بقره، 122؛ اعراف، 189؛ سبأ، 13، 15؛ لقمان، 12؛ کهف، 39؛ زمر، 7؛ ضحی، 6، 11.
- شکر، رفع کننده عذاب: ابراهیم، 7.
- شکر عملی: قصص، 17.
- شکر گزاری اندک، در برابر نعمتهای بسیار، اعراف، 10؛ سجده، 9؛ مؤمنون، 78.
- شکر نعمت، نعمت افزون کند: ابراهیم، 7.
- شکر، ویژه خداوند: نحل، 75.
شکر گزاری:
- آثار آن: اعراف، 58؛ نحل، 121.
- امر به آن: اعراف، 144؛ زمر، 66.
- پاداش آن: آل عمران، 144، 145؛ قمر، 35.
- عبرت آموزی شکر گزاران: ابراهیم، 5؛ شوری، 33؛ لقمان، 31؛ سبأ، 19.
- شکر نگذاردن: یس، 34، 35، 73.
- بیشتر مردم ناشکرند: یوسف، 38.
- پیامد آن: ابراهیم، 7.
شک: یونس، 94؛ ق، 25.
شکم پرستی: بقره، 61.
شهادت: معارج، 33.
- سرباز زدن از شهادت: بقره، 238.
- شهادت به قسط: نسأ، 135؛ مائده، 8.
- شهادت به نا حق: فرقان، 72.
شهوت پرستی: نسأ، 27؛ مریم، 59.
ص
صالحان
- اطاعت آنان از خدا و پیامبر: نسأ، 69.
- انعام داده شدگان رفیقان نیکو: نسأ، 69.
صبر
- امر به آن: قمر، 27؛ نحل، 127؛ احقاف، 35.
- بر آزارها: ابراهیم، 12؛ آل عمران 186.
- بر آسیبها: لقمان، 5، 17.
- بر از دست رفتن نعمت: هود، 11.
- برای انجام کارهای نیک: بقره، 45.
- برای پروردگار: مدثر، 7.
- برای داوری خداوند بر گناهکاران: یونس، 109؛ اعراف، 87.
- برای دیدن پایان کار پرهیزگاران: هود، 49.
- برای طلب ثواب: رعد، 22.
- بر عقوبت عقوبت گران: نحل، 126.
- بر گفته های ناروا: مزمل، 10.
- بر گناه: ص، 16.
- بر مصیبتها: حج، 35.
- پیامبران: احقاف، 35.
- در آزمایش: فرقان، 20.
- در برابر خطای دیگران: شوری، 43.
- در تربیت: کهف، 67، 68، 82.
- در جهاد: آل عمران، 142؛ انفال، 65، 66.
- در دشواریها: بقره، 177.
- در راه مبارزه: اعراف، 128.
- در راه هدف: طه، 130.
- در شهوات: نسأ، 25.
- در فرمانبری: بقره، 153، 249؛ طه، 132؛ مریم، 65.
- در همراهی با خوانندگان خدا و جویندگان خشنودی او: کهف، 28.
- شایسته قدرت اراده: آل عمران، 186.
- نیکو: معارج، 5؛ نحل، 126؛ یوسف، 18، 83.
صبر پیشگان
- پاداش آنان:آل عمران، 17، 142؛ احزاب، 35؛ نحل، 96، 110؛ یوسف، 90؛ قصص، 54، 80؛ فرقان، 75؛ انسان، 13؛ مؤمنون، 111.
- پیشوایان صبر پیشه: سجده، 24؛
انبیأ، 85.
- تسلیم فرمان خداوند: صافات، 102.
توکل بر خدا: عنکبوت، 59.
- جایگاه آنان: نحل، 42؛ رعد، 24؛
آل عمران، 146.
- خدا دوستدار آنان: آل عمران، 147.
- راه شناخت آنان: محمّد، 31.
- رستگاری آنان: آل عمران، 200.
- رویکرد آنان به خدا: ص، 44.
- عبرت آموزی آنان: ابراهیم، 5؛
لقمان، 31؛ سبأ، 19؛ شوری، 33؛
آل عمران، 186؛ عنکبوت، 31.
- ویژگی آنان: فصلت، 35.
- همراهی خدا با آنان به انفال، 46.
- یاری آنان: آل عمران، 125.
صد
- باز داشتن مردم از راه خدا: حج، 25؛
نحل، 88.
- باز داشتن مردم از مسجد الحرام: حج، 25.
- روی بر گرداندن از راه خدا: نحل، 94؛ محمد، 32، 34؛ مجادله، 16.
صداقت:
- با خدا: محمّد، 21.
- پیامبران: مؤمن، 28؛ مریم، 41، 56.
- در آغاز و پایان کارها: اسرأ، 80.
- سود آن: احزاب، 35.
صدق گفتاران
- ایمان آنان به خدا و پیامبر: حدید، 19.
- پرسش از صدق آنان احزاب، 7.
- مؤمنان جهادگر: حجرات، 15.
- هجرت کنندگان برای خشنودی
خدا: حشر، 8.
صدقه
- برای نجوای با پیامب(ص) مجادله، 12، 13.
- بر وامداران تنگدست: بقره، 280.
- پاداش صدقه دهندگان: احزاب، 35.»
صلح بین زن و شوهر: نسأ، 128.
صله رحم:
- رعایت حق خویشاوندان: اسرأ، 26.
- وصیت برای پدر و مادر، از روی انصاف: بقره، 180.
ض
ضابطه: عنکبوت، 32، 33؛ نحل، 57؛ زمر، 7؛ فاطر، 18؛ مؤمنون، 27؛ ابراهیم، 36.
ضرر
- ضرر به دیگران: طلاق، 6.
- نهی از آن: طلاق، 6.
ط
طعن: توبه، 120؛ همزه، 1.
آفات زبان آزار رسانی.
طغیان: طه، 24، 43؛ هود، 112؛ اعراف، 166؛ ذاریات، 53؛ علق، 6؛ شمس، 11، 15؛ صافات، 30؛ طور؛ 32.
انگیزه آن: قلم، 31.
- کیفر آن: نبأ، 22،24 23، 25، 26؛ نازعات، 37، 39؛ ص، 55، 60؛ فجر، 11، 12.
- طغیان و ناسپاسی: طه، 18.
طمع: مدثر، 15؛ روم، 7.
ظرفیت:
- بهره مندی: رعد، 17.
- تعادل روحی: هود، 9، 10، 11.
- پذیرش: 11، 70.
ظ
ظلم
- آثار آن: نسأ، 160؛ لقمان، 11.
- انگیزه آن: روم، 29.
- به حقوق مردم: نسأ، 30.
- به خویشتن: فاطر، 32؛ روم، 9؛
هود، 101؛ عنکبوت، 40، 46؛ نمل، 44؛ صافات، 113؛ حجرات، 11؛ قلم، 29؛ طلاق، 1؛ بقره، 54؛ یونس، 23، 44، 106؛ نحل، 27، 28، 118؛ کهف، 35؛ انبیأ، 64، 87؛ اعراف، 5، 19، 23، 148، 160، 177؛ انبیأ، 64، 97، 110؛ سبأ، 19؛ قصص، 16؛ انعام، 52؛ توبه، 70؛ ابراهیم، 45؛ زخرف، 76.
- زمینه انحراف: ابراهیم، 27.
- ستیز با آن: شعرأ، 227.
- کیفر آن در خانه خدا: حج، 25.
- فرجام آن: شعرأ، 39، 227؛
آل عمران، 192؛ مؤمن، 18؛ قصص، 40.
- نهی از آن در ماههای حرام: توبه، 36.
ظالمان
- آگاهی خدا، از کار آنان: جمعه، 7.
- آمرزش آنان: رعد، 6.
- ادعای زوال ناپذیری: ابراهیم، 44.
- به دور بودن از رحمت خداوند: هود، 44.
- به دور بودن از هدایت خداوند:
آل عمران، 86؛ انعام، 21، 144؛
بقره، 91؛ شعرأ، 130؛ صف، 7؛
جمعه، 5؛ احقاف، 10.
- بهت از نزدیک شدن و عده راستین:
انبیأ، 97.
- بی اعتنایی به دلیلهای روشن: بقره، 92.
- بیهوده گویی: فرقان، 4.
- پرستش غیر خدا، پس از بخشش
نعمتها: بقره، 51.
- تبلیغ علیه پیامبر و پیروان او: اسرأ، 47.
- حکم به غیر ما انزل الله: مائده، 45.
- در پی آسودگی و لذت: هود، 116.
- دروغ انگاشتن آیات خدا: یونس، 17، انعام، 21.
- دروغ انگاشتن آیات خدا: یونس، 17؛
انعام، 21.
- دروغ بر خدا: یونس، 17؛ انعام، 21؛ هود، 18؛ صف، 7.
در گرداب اختلاف: حج، 53.
- در گرداب فتنه: انفال، 25.
- دگرگون کننده سخن خداوند: بقره، 59.
- دوست نبودن خدا با آنان: آل عمران، 57؛ شوری، 40.
- دوستی با غیر خدا: شوری، 9.
- دوستی با کافران: توبه، 24.
رستگار نشدن آنان: یوسف، 23.
- رهایی نیافتن از عذاب خداوند: هود، 37؛ شوری، 46، 47.
- در گوشی، علیه پیامبران سخن گفتن: انبیأ، 3.
- سر کشی: بقره، 59؛ نمل، 14؛ نجم، 52؛ احقاف، 10.
- سزا گرفتن از آنان: شوری، 39، 40.
- شرک: لقمان، 13.
- عذاب طلبیدن: رعد، 6.
- عناد ورزی: انعام، 68.
- غفلت: انبیأ، 97.
- فرجام کار آنان: قصص، 40.
- کراهت از حق: زخرف، 78.
- کیفر آنان: بقره، 59؛ انفال، 54؛ انعام، 129، 146؛ نوح، 25؛
انسان، 31؛ حشر، 17؛ شوری، 44، 45، 46؛ زخرف، 39؛ اسرأ، 99؛
ذاریات، 59؛ یونس، 13، 52، 54؛
هود، 67، 83، 94، 102؛ ابراهیم، 13، 22؛ نحل، 85، 113؛ کهف،
29، 50، 59؛ حج، 45، 48؛ طه، 111؛ انبیأ، 10، 14، 29؛ مریم،
72؛ فرقان، 19، 27؛ مؤمنون، 27؛
طور، 47؛ زخرف، 65؛ شوری، 42؛ عنکبوت، 14؛ صافات، 22، 23، 24، 63؛ سبأ، 31؛ روم، 57؛ قصص، 59؛ مؤمن، 52؛ زمر، 24، 32، 47، 51؛ نمل، 41، 44، 52؛ انعام، 44، 45، 47، 93؛ مائده، 29.
- گفت و گو در آیات خدا، با عناد: انعام، 68.
- گمراه کردن مردم:
- لعنت خدا بر آنان: هود، 18.
- مهلت خواهی از خداوند: ابراهیم، 44.
- نافرمانی خداوند: بقره، 35.
- نترسیدن از آنان: اعراف، 150.
- نداشتن شایستگی برای پیشوایی بر مردم : بقره، 35.
- نسبت ناروا بر پیامبر: اسرأ، 47.
- نهی از دوستی با آنان: ممتحنه، 9.
- نهی از گرایش به آنان: هود، 113.
- وا پس انداختن عذاب آنان: نحل 61؛ حج، 48.
- وعده های فریب به یکدیگر: فاطر، 40.
- یاور نداشتن: شوری، 8؛ حج، 71.
ظنّ
- ظنّ بد: فتح، 6، 12؛ حجرات، 12.
- ظنّ بد به خدا: احزاب، 9، 10.
بد گمانی
- ظن گرایی: نسأ، 157؛ یونس، 36، 66؛ انعام، 116، 147؛ قصص، 39.
ع
عاقبت اندیشی: حشر، 18.
آینده نگری.
- عاقبت نیک: انعام، 136.
عبث گرایی: نحل، 92؛ شعرأ، 128.
عبرت
- از باران و زنده شدن زمین به آن: نحل، 65.
- از باغها، چشمه سارها و کشتزارها و
خانه های نیکوی بر جای مانده: دخان، 25، 26.
- از برخورداری از نعمت: ذاریات، 42.
- از برهان روشن: ذاریات، 38.
- از بیرون آمدن شیر خالص از شکم چار پایان: نحل، 66.
- از پراکنده شدن ستمکاران: سبأ، 19.
- از توانایی خدا، در نابودی کردن کافران: سبأ، 9.
- از خلق زمین و آسمان و از هر چیز جفتی: ذاریات، 47، 48، 49.
- از درخواست بازگشت مجرمان به دنیا: شعرأ، 102.
- از رهایی ابراهیم از آتش: عنکبوت، 24.
- از رهایی بنی اسرائیل از عذاب خوار کننده و فرعون: دخان، 30، 31.
- از رهایی موسی و همراهانش از دریا: شعرأ، 7، 63، 64، 65، 66، 67.
- از رهایی نوح و همراهانش از طوفان: شعرأ، 119، 120، 121؛ مؤمنون، 30.
- از روییدن گیاهان گوناگون، کشتزار، زیتون، نخلها، تاکستانها و هر نوع میوه: شعرأ، 7، 8؛ نحل، 11، 67.
- از زنبور عسل و عسل شفا بخش آن: نحل، 69.
- از ستمکاران بر خویشتن: ابراهیم، 45؛ توبه، 70؛ اعراف، 177.
- از سر انجام بیم یافتگان: صافات، 73.
- از سر گذشت پیامبران: هود، 120.
- از سر نوشت انکار کنندگان دلیلهای روشن: تغابن، 5، 6.
- از سرنوشت فساد کنندگان: حجر، 75، 77.
- از سرنوشت متجاوزان از حدّ خود: بقره، 5، 65، 66.
- از سیر در زمین و دیدن فرجام کار پیشینیان: فاطر، 44؛ روم، 9؛ نمل، 52، 69؛ مؤمن، 21، 82؛ حج، 46؛ محمّد، 10؛ نحل، 36.
- از فراخی و تنگی روزی: روم، 36.
- از کشیدن شب از روز: یس، 37.
- از گرداندن شب و روز: نور، 44.
- از میوه های نخلها و تاکها: نحل، 67.
- از ناتوانی خود در گذشته و توانمندی در حال: اعراف، 86.
- از واگذاری نعمتهای مردمی که غرق در شادی بودند، به دیگران: دخان، 27، 28.
- از وحشت در دل کافران: حشر، 2.
- از هلاکت تکذیب کنندگان، ستمکار، گناهکاران، مشرکان، متجاوزان و...: شعر
139، 158، 174، 190؛ زخرف، 8، 25، 56؛ ملک، 17، 18؛ نحل، 36؛
انعام، 6، 11؛ اعراف، 86، 103، 176، 177؛ سجده، 26؛ نمل،
52؛ صافات، 136، 137، 138؛ قمر، 51؛ احقاف، 27؛
فیل(تمام سوره)؛ محمّد، 10؛ حاقه، 11، 12؛ نازعات، 26؛ فجر، 6-
16؛ مرسلات، 16، 17، 18؛ تغابن، 5؛ طلاق، 8، 9؛ مؤمنون، 30؛ طه، 99، 128؛ فرقان، 38، 39، 40؛ یوسف، 9، 10، 111؛ ابراهیم، 45؛ عنکبوت، 35.
- نشانه های عبرت: یس، 33؛ عنکبوت، 15.
عجله
- برای دیدن آیات خداوندی: انبیأ، 37.
- بر بدی: نمل، 46.
- در داوری: ص، 24.
- در شتافتن به سوی خدا، برای خشنودی
او: طه، 84.
- نهی از آن، برای دیدن آیات خداوند: 16.
- نهی رسول خدا از آن، در خواندن قرآن، پیش از به پایان رسیدن وحی: طه، 114.
عدالت
- با همسران: نسأ، 129.
- به پرهیزگاری نزدیک تر: مائده، 8.
- در داد و ستد: شعرأ، 182؛ هود، 85.
- در داوری: 26.
عدل
- در داوری: نسأ، 58.
- در صلح: حجرات، 9.
- در گرفتار: انعام، 52.
- در مقابله به مثل: نحل، 126.
- فرمان به آن، از سوی خداوند: نمل، 90.
- فرمان به آن، از سوی راست مردان:
نحل، 76.
- تا برابری دستور دهندگان به عدل و فایده نرسانان به جامعه: نحل، 76.
عذر آوری: توبه، 65، 66.
توجیه گری.
عزت:
- از آن خدا: مائده، 54؛ فاطر،
10؛ منافقون، 8؛ نسأ، 139؛ یونس، 65.
- از آن پیامبر: منافقون، 8.
- از آن مؤمنان: منافقون، 8.
- جبهه حق: محمّد، 35.
- در برابر کافران: آل عمران، 147.
- دروغین: مریم، 81.
- دوستی با کافران، به پندار عزت: نسأ، 139.
عزم:
- بر جدایی زن و شوهر از یکدیگر، هنگام ناسازشی: بقره، 277.
- بی ارادگی آدم: طه، 15.
- توکل بر خدا، در هنگام اراده بر انجام
کار: آل عمران، 159.
عفت:
- بینوایان ناتوان از طلب قوت: بقره، 273.
- پاداش عفت ورزان: احزاب، 35.
- پیامبران: حجر، 69؛ یوسف 23.
- توانگران در مال یتیمان: نسأ، 6.
- حجاب زمینه ساز عفت: احزاب، 59.
- رستگاری عفت ورزان: معارج، 29، مؤمنون، 5.
- مریم الگوی زنان: تحریم، 11؛
مریم، 20؛ انبیأ، 91.
حیا و عفت، پاکدامنی.
عفو
- از قصاص: بقره، 178.
- اهل کتاب: بقره، 109؛ مائده، 13.
- بایستگی آن برای توانگران: نور، 22.
- پاداش آن: شوری، 40.
- خداوند: نسأ، 99، 149؛ آل عمران، 155؛بقره، 52؛ یوسف، 92.
- خطا مردمان: آل عمران،
134؛ شوری، 37، 40، 43.
- روی برگردانان از هدایت: اعراب، 199.
- زنان و فرزندان گناهکار خویش: تغابن، 14.
- سر کشان و کافران: حجر، 85.
- فراریان از مقابله با دشمن: آل عمران 155.
- کردار ناپسند: نسأ، 149.
- نا باوران به روزهای خدا: جاثیه، 14.
- نا توانان از هجرت: نسأ، 99.
- مسؤولیت عفو شدگان از قصاص: بقره، 178.
- مهریه: بقره، 237.
علم بدون عمل: بقره، 44؛ نسأ، 44؛ اعراف، 175؛ جمعه، 5.
- علم و ایمان، ملاک ارزش: مجادله، 11.
ارزشها، ملاکهای ارزشی.
علو(سرکشی): قصص، 4، 83.
عتوّ، طغیان، تجاوز.
عمل به وظیفه: نحل، 82.
عمل صالح: نسأ، 57؛ فاطر، 10.
- آثار آن: عصر، 2؛ نحل، 97؛ تغابن، 9؛ عنکبوت، 7، 9.
- از تاریکی به روشنی درآمدن: طلاق، 11.
- اصلاح کار شایسته کاران: محمد، 2.
- پاداش آن: سجده، 19 ؛ شوری،
22؛ جاثیه، 30؛ تین، 6؛ واقعه، 24؛
انشقاق، 7، 8، 9، 25؛ بروج، 11؛
طلاق، 11؛ فصلت، 8؛ انبیأ، 94؛ مؤمن، 40؛ سبأ، 4، 37؛ روم، 15، 44، 45؛ لقمان، 8، 9؛ فاطر، 7؛ عنکبوت 7، 58؛ نسأ، 57؛ محمد، 12؛ هود، 11؛ نحل، 97؛ تغابن، 9.
- بخشش رزق کرامند به شایسته کاران: حج، 50.
- بخشش زندگی خوش و پاکیزه به آنان: نحل، 97.
- برای خوشنودی خداوند: احقاف، 15.
- به خشم آوردن کافران: توبه، 120.
- در خواست توفیق بر انجام کار شایسته از خدا: نحل، 19.
- در زمره صالحان در آمدن شایسته کاران: عنکبوت، 9.
- زدایش گناه از آنان: محمد، 2.
- شکیب ورزی آنان: هود، 11.
- فروتنان شایسته کار: هود، 23.
- محبوبیت همگانی: محمد، 2.
- نه کفر ورز و نه فخر فروش: هود،11.
عمل بدون علم: روم، 29.
عناد در برابر آیات: مدثر، 16.
طغیان، لجاجت.
عنوانهای مسؤولیت آور: احزاب، 30، 31، 32.
عهد: انفال، 72؛ آل عمران، 76؛ بقره، 177؛ مائده، 1؛ توبه، 75؛ مؤمنون،
8؛ معارج، 32.
عهد شکنی: نسأ، 155؛ انفال، 56؛
مائده، 13؛ بقره، 27، 83، 100؛
اعراف، 135، 102؛ آل عمران، 77.
عیبجویی: حجرات، 11؛ توبه،
58؛ همزه، 1.
غ
غبطه: کهف، 40.
آرزوهای شایسته.
غرور
- آرزوها: حدید، 14.
- به نا حق شادمانی کردن: مؤمن، 75.
- به ناز خرامیدن: مؤمن، 75.
- به نیکیها و نعمتهای خداوند: حدید، 14؛ مریم، 77؛ فجر، 15؛ انفطار،6.
- بی بهره بودن آنان از دوستی خدا، قصص، 76.
- دلخوش به دانش خود: مؤمن، 83.
- زندگی دنیا: انعام، 70؛ قصص، 58، 76؛ حدید، 20.
- کافران در گرداب آن: ملک، 20.
- فرجام آن: قصص، 81.
- هشدار به آن: فاطر، 5؛ لقمان 33.
غضب:
- انحراف مردم: طه، 86.
- بی جا: انبیأ، 87.
- در راه خدا: طه، 94.
- دوری کنندگان از گناهان بزرگ و زشتیها: شوری، 37.
- سزای غضب بی جا: انبیأ، 87.
غفلت
- از آیات خدا: یونس، 7.
- از به سر آمدن امنیتها، شادیها، نعمتها: شعرأ 145، 146.
- از دیدار قیامت: سجده، 14؛ جاثیه،34 ؛ ق، 22؛ روم، .7
- از دعا: زمر، 8.
- از عذاب خداوند: اعراف، 98، 136.
- از مهر نهادن خدا، بر دل، گوش و چشم: نحل، 108.
- از نیکیها و نعمتها: یونس، 12؛ نحل، 53، 54، عنکبوت، 65، فصلت، 50، 51، اسرأ، 67، 83.
- از وعده راستین :انبیأ، 97.
- از یاد خدا: فرقان، 18، طه، 124.
- از یگانه بودن خداوند: زمر، 8؛ عنکبوت، 65.
- بر خورداران: فرقان، 18.
- بیم داده نشدگان: یس، 6.
- پشتیمانی از آن: انبیأ 97.
- پیش گیری از آن: اعراف، 172.
- تا به پایان آمدن کار: مریم، 39.
- تا نزدیکی روز حساب: انبیأ، 1.
- راه زدودن آن: اعراف، 205.
- نازندگان به بسیاری مال و فرزند:
نازندگان به بسیاری مال و فرزند: تکاثر، 1.
غفلت ورزان
- آفریده شدگان برای جهنم: اعراف، 179.
- بر خورد خدا با آنان: سجده، 14؛ جاثیه، 34.
- بی بهرگان از ویژگیهای انسانی: اعراف، 197.
- ترساندن آنان: مریم، 39.
- جزای آنان: یس، 7، 8، 9.
- خشنود به زندگی دنیا و آرامش یافته بدان: یونس، 7.
- غافل ساختن خدا، آنان را از یاد خود: کهف، 28.
- فرجام آنان: زمر، 8؛ سجده، 14.
- مرگ بر آنان: ذاریات، 11.
- مهلت آنان: حجر، 3.
- نا امید از دیدار خدا: یونس، 7.
غلوّ:
- پرهیز از آن در دین: نسأ، 171.
- پرهیز از آن درباره بندگان خدا: مائده، 74.
غیرت دینی: طه، 94.
احساس مسؤولیت، بی تفاوتی، ایمان به هدف (ادب تبلیغ)
غیبت: حجرات، 12؛ همزه، 1.
ف
فتنه:
- بزرگ تر از قتل: بقره، 217.
- در بر گیرنده ستمکاران و
غیر ستمکاران: انفال، 25.
- شیطان: اسرأ، 53.
- منافقان: توبه، 47، 48.
فحشأ:
- اجتناب از آن: شوری، 37؛ نجم، 32.
- ارتکاب آن، با آگاهی: نمل، 54.
- بازدارنده آن: عنکبوت، 45.
- حرمت آن: اعراف، 33.
- سزای پراکندن آن: نور، 19.
- شهوت رانی با مردان: اعراف، 80.
- دلیلهای واهی برای انجام آن: اعراف، 28.
- عذاب دو برابر برای الگوها: احزاب، 30.
- فرمان شیطان به آن: نور، 21.
- نهی از آن: نحل، 90.
- نهی از نزدیکی به آن: انعام، 151.
فخر
- به نعمتهای خداوند: هود، 10.
- بر زندگی ناپایدار: حدید، 20.
- بی بهره بردن فخر فروشان از دوستی خدا:
حدید، 23، لقمان، 18.
- نهی از آن در برخورد با مردم: لقمان، 18.
فریبکاری
- با سخنان واهی: اعراف، 20 ؛ طه، 120.
- شیطان وسوسه گر: اعراف، 20 ؛ طه، 120.
- در لباس نیکخواهی: اعراف، 21.
- فرجام آن: اعراف، 22، 27.
هشدار به فرزندان آدم از فریب شیطان: اعراف، 27.
حیله، خدعه، مکر.
فرد گرایی: آل عمران، 144.
فرصت طلبی: فتح، 12.
فرار از وظیفه: توبه، 45، 57؛ فتح، 11، 12.
فساد انگیزی
- باز داشتن مردم از راه خدا: نحل، 88.
برتری جویی: قصص، 4.
- پیمان شکنی: رعد، 25.
- ترساندن مؤمنان: اعراف، 86.
- جنگ افروزی: مائده، 64.
- خوار کردن عزیزان و مردمان: نمل، 34؛ قصص، 4.
- خیانت در پیمانه: اعراف، 85.
- در جامعه: نمل، 34، 48؛ فجر، 11، 12.
- در دریا و خشکی: روم، 41.
- عامل آن: روم، 41.
- عدم دوستی خدا با فساد انگیزان: مائده، 64؛ قصص، 77.
- فرقه فرقه ساختن مردم: قصص، 4.
- کم فروشی: اعراف، 85؛ هود، 85، شعرأ، 183
فضیحت: حجر، 68، 69.
فلاح:
فوز:
ق
قابلیت:
قاطعیت
قدر دانی: انسان، 22.
قرض الحسنه: حدید، 11، 18؛ مزمل،
20؛ بقره، 245، 282؛ مائده،
12؛ تغابن، 17.
قسط
- امر خدا به آن: اعراف، 29.
- حکم به آن: مائده، 42.
- در برخورد با دشمنان: ممتحنه، 8.
- در رفتار با زنان: نسأ، 3.
- در رفتار با یتیمان: نسأ، 127.
- در کار یتیمان: نسأ، 3.
- در وزن: رحمان، 7، 9.
- در فرمانروایی به آن: نسأ، 135.
قسم
- آداب آن: بقره، 224.
- از روی نادانی: نحل، 38.
- باز دارنده از کار شایسته، تقوا،
اصلاح: بقره، 224.
- بحق انبیأ، 57.
- برای در گذشتن از خطا: توبه، 95.
- برای به دست آوردن خشنودی مردم.
توبه، 62، 96.
- برای فرمانبردن: نور،53.
- برای نیامیزیدن با زنان خویش: بقره،
226.
- به هدایت پذیری: فاطر، 42.
- به دروغ: توبه، 56، 74، 107؛
مجادله، 14، 18.
- بی نیازی خدا از آن: نور، 53.
- سپر ساختن از آن: مجادله، 16.
- سود نداشتن: مجادله، 18.
- گرفتار آمدن در عذاب: نحل،
94؛ مجادله، 16.
- لغزاننده قدمها: نحل، 94.
- لغو: بقره، 225.
- نهی از آن: نور، 53.
- نهی از پیروی سوگند خوران فرومایه:
قلم، 10.
قطع رحم: بقره، 27؛ محمّد، 22؛
رعد، 25.
صله رحم.
قلب:
- آرامش آن با یاد خدا: رعد، 28.
- آرامش آن، به قرآن: حج، 54.
- آگاهی خدا از آن: شوری، 24.
- از حق بازگشته: تحریم، 4.
- استوار: قصص، 10، کهف، 14.
- اطمینان به ایمان خود: نحل، 106.
امتحان داده: حجرات، 3.
آزمایش، امتحان.
- انکار کننده: نحل، 22.
- باز خواست آن: بقره، 225.
- برکندن کینه از آن: اعراف، 43.
- بی تفقه: اعراف، 179.
- بیمار: بقره، 10؛ مائده، 52؛ انفال، 49؛ احزاب، 12، 32، 60؛ توبه، 125؛ نور، 50؛ محمد، 20، 29؛
مدثر، 31؛ حج، 53.
- پرهیزگار: حج، 32.
- تجاوز گر: یونس، 74.
- ترسان از بازگشت به سوی خدا:
مؤمنون، 60.
- ترسان از نام خدا: انفال، 2؛ حدید، 16؛ حج، 35.
خشوع و خضوع
- تقویت آن با حکایت اخبار پیامبران: هود، 120.
- توبه کار: ق، 33.
- حق گریز: آل عمران، 6، 7؛ توبه، 117؛ صف، 5.
- خدا آرامش دهنده آن: آل عمران، 126؛ فتح، 4، 18، 26.
- خود بزرگ بین: مؤمن، 28، 35.
خوگرفته به لهو: انبیأ، 3.
- در پرده: انعام، 25؛ فصلت، 5؛
اسرأ، 46؛ کهف، 57.
- در پرده غفلت: مؤمنون، 63؛ بقره، 88، کهف، 28.
- در خواست آرامش برای آن: مائده، 113.
- در شک: توبه، 45.
شک و تردید.
راه ندادن کینه در آن: حشر، 10.
- رأفت و رحمت در آن: حدید، 27.
- رسته از تردید: صافات، 84.
- زنگار گرفته: مطففین، 14.
- سخت: حدید، 16؛ مائده، 12؛ بقره، 74؛ انعام، 43؛ آل عمران، 159؛ زمر، 22؛ یونس: 88؛حج، 53.
- صاحب اندیشه: حج، 46.
- طرد از سوی خدا: بقره، 88.
- قفل شده: محمّد، 24.
- کور: حج، 46.
- گشودن در آن به سوی اسلام: زمر، 22.
- گشودن در آن به سوی کفر: نحل، 106.
- مضطرب: نازعات، 8.
- مهر نهادن بر آن: نسأ، 155؛ یونس، 74؛ انعام، 46؛ شوری، 24، جاثیه، 23؛ بقره، 7؛ اعراف، 100؛ 101؛
مؤمن، 35؛ روم، 59؛ توبه، 87، 93؛ نمل، 109؛ منافقون، 3؛ محمد، 16.
- ناآگاهی آن: توبه، 127.
- نرم: آل عمران، 159.
- نفاق آن: توبه، 77.
- واژگونی آن: انعام، 110.
- وحشت افکندن خدا در آن: حشر، 2؛ احزاب، 26.
ترس.
- هدایت یافته: تغابن، 11.
قول
- بدون علم: کهف، 22؛ یونس، 39، 68؛ شعرأ، 226؛ اعراف، 33؛ بقره، 80، 169؛ زخرف، 20؛ نور، 15.
- بدون عمل: حج، 11؛ صفّ، 2، 3.
علم بدون عمل.
- دروغ: مجادله، 2.
- نا پسند: مجادله، 2.
- نرم: طه، 44.
نرم خویی(آداب سخن گفتن)
قیاس بی جا: اعراف، 12.
ک
کار شکنی: توبه، 81؛ زخرف، 37.
کبر: مؤمن، 56.
استکبار، تکذیب، غرور.
کتمان حقیقت: بقره، 42، 89، 140، 146، 159، 174، 228؛ آل عمران، 71، 178؛ نسأ، 37؛ مائده، 106.
شهادت، حق ناپذیری، کتمان.
کذب: بقره، 10.
کرامت:
- بخشیدن آن به فرزندان آدم: اسرأ، 70.
- پاداش ایمان به خدا: یس، 27.
- در برابر سخنان لغو: قصص، 55.
- در برابر کردارهای ناروا: قصص، 55.
- در برابر ناپسندی ها: فرقان، 72.
کظم غیظ: آل عمران، 134؛ یوسف، 84.
کفران نعمت: بقره، 243؛ فرقان، 50؛ حج، 38، 66؛ هود، 9؛ ابراهیم، 7، 28، 36؛ نحل، 55، 71، 72، 83، 112؛ اسرأ، 27، 67، 68، 69؛ مؤمن، 61؛ فاطر، 36؛ سبأ، 13، 17؛ سجده، 9؛ نمل، 40، 73؛ لقمان، 12، 32؛ روم، 34، 36، 51؛ زمر، 3، 7؛ ق، 24؛
شوری، 48؛ زخرف، 15؛ رحمان، 13؛ واقعه، 70؛ عبس، 17؛ عادیات، 6.
کم ظرفیتی: اسرأ، 67؛ حج، 11، 15؛ روم، 51؛ شوری، 48؛ فصلت، 49.
قابلیت، ظرفیت.
کم فروشی: اسرأ 25؛ هود، 84؛
شعرأ، 183؛ رحمان، 9؛ مطففین، 1، 2، 3.
کناره گیری پسندیده: کهف، 16؛ مریم، 48، 49.
کوران و کران: کهف، 101؛ فرقان، 44؛ نحل، 80، 81.
کور دلی: انبیأ، 45؛ یونس، 42، 43؛
هود، 20، 24؛ اسرأ، 46، 72؛
زخرف، 40؛ روم، 52؛ احقاف، 26؛
فصلت، 44؛ لقمان، 7؛ فاطر، 19، 20، 21، 22؛ حج، 46؛ نمل، 66؛ یس، 9، 10؛ محمّد، 23.
قلب کور.
کید:
- رحمانی: یوسف، 70، 76.
- زنان: یوسف، 28.
- شیطانی: یوسف، 5، 11، 12.
- کافران: طور، 42؛ سوره فیل.
- گرفتاری کافران در آن: طور، 42؛ سوره فیل.
کید، مکر.
کینه
- بر کندن کینه از دل مؤمنان شایسته کار:
حجر، 47؛ اعراف، 43.
- پندار کینه ورزان: محمد، 29.
- خدا آشکار کننده کینه های نهفته:
محمّد 29، 37.
- در دلهای مریض: محمد، 29.
- در دلهای مریض: محمد، 29.
- دعا برای بیرون راندن آن از دل: حشر، 10.
گ
گناه:
- کوچک شمردن آن: نور، 15.
گناهکار:
- شیوه برخورد با آنان: 54.
گوش فرا دادن: توبه، 61.
اخلاق رهبری، تواضع.
ل
لجاجت
- انکار آیات روشنگر: حج، 72.
- ایمان نیاوردن: حجر، 13؛ انعام
111؛هود، 53؛ شعرأ، 187.
- با بهره وری از نعمتهای
خداوند: ملک، 21.
- با پیامبران :نسأ، 115.
- با دیدن تمامی معجزات: انعام، 25، 111.
- با لمس نامه آسمانی: انعام، 7.
- پایداری بر آیین باطل خود: ص، 6.
- پس از آشکار شدن راه هدایت: نسأ، 115.
- پس از آوردن نشانه های آشکار:
اعراف، 133.
- تضرع نکردن در برابر خداوند:
مؤمنون، 76.
- جادو انگاشتن آیات و نشانه های روشن خدا: حجر، 14، 15؛ انعام،7.
- در خواستن عذاب برای خود: انفال، 32؛ شعرأ، 198؛
عنکبوت، 209.
- در خواست معجزات واهی: انعام، 111.
- در رهایی از عذاب: مؤمنون، 75.
- در گرفتاری به عذاب: مؤمنون، 76.
- روی بر گرداندن از آیات خدا: انعام، 4.
- کیفر آن: نسأ 115؛ انعام، 7.
- نپذیرفتن دلیلهای روشن: هود، 53.
انکار، جحد، عناد.
لعب:
- بازیچه پنداشتن دین: اعراف، 51.
- باطل: طور، 12.
- سر گرمی به آن و غافل از اندرز
پروردگار: انبیأ، 2.
- زندگی دنیا: حدید، 20 ؛ محمد، 36.
- واگذاردن کافران در آن، تا روز موعود:
معارج، 42.
لغو
- اعراض از آن: مؤمنون، 3اً قصص، 55؛ فرقان 72.
- نشنیدنآن در بهشت: نبأ، 35.
- واگذاردن کافران در آن، تا روز موعود:
معارج، 42.
- اعراض از آن: مؤمنون، 3؛ قصص، 55؛ فرقان، 72.
- نشنیدن آن در بهشت: نبأ، 35.
سبّ، و فحش
لهو
- ترجیح دادن آن بر نماز: جمعه، 11.
- خریداری آن برای گمراه کردن مردم:
لقمان، 6.
- خو گرفتن دلها به آن انبیأ، 3.
- زندگی دنیا: انعام، 32؛ محمد، 36.
- لهو پنداشتن دین: اعراف، 51.
م
مال
- امید بستن به کردارهای نیک، نیکوتر از آن: کهف، 46.
- اندوختن آن: همزه، 2.
- بخشش آن به خویشاوندان، یتیمان
و...: بقره، 177.
- بخشش آن آن در راه آزادی انسانها: نور، 33.
- پندار زیست جاودانه با آن: همزه، 3.
- دوست داشتن آن: عادیات 8؛ فجر، 20.
- زینت زندگی دنیا: کهف، 46.
- سود نداشتن آن در قیامت:
شعرأ، 88.
- شادمانه شمارش کردن آن: همزه، 2.
- کردارهای نیک بهتر از آن: کهف، 46.
- کردارهای نیک، ماندگارتر از آن: کهف، 46.
- نازش به آن: تکاثر، 1؛ کهف، 34.
تکاثر
- نطلبیدن آن در برابر تبلیغ دین: هود، 29.
- نهی از پیروی افراد، به خاطر داشتن مال: قلم، 14.
- نهی از نزدیک شدن به مال یتیم: انعام، 152.
مترفین:
- اقتدا به آیین پدران خود: زخرف، 23.
- ایمان نیاوردن، به رسولان الهی: سبأ، 34.
- تبهکاری در جمعه: اسرأ، 16.
- کیفر آنان: واقعه، 41، 42، 43،
44، 45؛ مؤمنون، 64.
اتراف. رفاه زدگی.
- اقتدا به آیین پدران خود: زخرف، 23.
- ایمان نیاوردن، به رسولان الهی: سبأ، 34.
- تبهکاری در جامعه: اسرأ، 16.
- کیفر آنان: واقعه، 41، 42، 43،
44، 45؛ مؤمنون، 64.
مجادله:
- القای آن سوی شیاطین: انعام، 121.
- با پیامبران: انعام، 25؛ اعراف، 71،
نجم، 12.
- با خدا: لقمان، 20.
- پس از آشکار شدن حقیقت: انفال،6.
- در آیات خدا: مؤمن، 35.
- مجادله گری انسان: کهف، 54.
- مجادله گری دوستان شیاطین: انعام، 121.
- ناپسندی آن در نزد خدا: مؤمن 35.
- نهی از پیروی مجادله گران: انعام، 121.
- نیکو نحل، 125.
مجالس گناه: فرقان، 72، مدثر، 45.
محاجّه
- به غیر علم: آل عمران، 66.
- بی اعتنایی به محاجّه گران: آل عمران، 20.
- پرهیز از آن در تبلیغ دین: شوری، 16، آل عمران، 200.
- چگونگی برخورد با محاجّه گران:
آل عمران، 61.
- در باره خدا: بقره، 139؛ انعام، 80.
- روا: آل عمران، 66.
- محاجّه گران بی اندیشه: آل عمران، 65.
آداب سخن گفتن.
محبت
- برای از بین بردن دشمنیها: فصلت، 34.
- برای پاکیزه ساختن افراد: مریم، 13.
- خدا، ایجاد کننده آن بین انسانها: روم، 21.
- خدا، ایجاد کننده آن بین همسران:روم، 21.
الفت و مهربانی.
محبوبیّت: مریم، 96.
آثار عمل صالح.
مداهنه: واقعه، 81.
بی تفاوتی، سازشکاری.
مرأ: کهف، 22.
مجادله.
مراقبت: حشر، 18
مزد نطلبیدن: کهف، 77.
ادب تبلیغ.
مسؤولیت پذیری: یوسف، 55.
مزد نطلبیدن: کهف، 77.
ادب تبلیغ
مشورت:
- در بازگیری فرزندان از شیر: بقره، 233.
- در کارها: آل عمران، 159؛ شوری، 38.
مقابله به مثل: انفال، 58.
ظلم
مکر
- آراستگی آن در نظر کافران: رعد، 33.
- آگاهی خدا از مکر ستمکاران: ابراهیم، 46؛ رعد، 42.
- از بین رفتن آن: فاطر، 10.
- بی اثربودن آن: رعد، 42.
- تبهکاری از روی مکر: فاطر، 10.
- خدا بهترین مکر کنندگان: آل عمران 54.
- در آیات خدا: یونس، 21.
- دلتنگ نشدن از آن: نحل، .127
- سریع تر بودن مکر خدا، یونس، .21
- غفلت از مکر خدا: نمل، .51
- فرجام آن، نمل، .51
- کیفر آن: انعام، 124؛ فاطر، 10؛
نحل، 26، .45
- مکر با خود: انعام، .123
- مکر خدا در برابر مکر کافران: آل عمران، 54؛ نمل، 50.
- مکر مجرمان: انعام، 123، 124.
- مکرهای بزرگ و بنیاد بر افکن: ابراهیم، 46؛ نوح، 22.
- نوشته شدن آن، از سوی رسولان خدا: یونس، 21.
فریبکاری، کید.
ملاکهای ارزشی: غافر، 58؛ تحریم، 5؛ جاثیه، 21.
ارزشه
ملالت: انبیأ، 19، 20.
ملامت:
- ملامتگری کافران سر کش: مائده، 54.
- نهراسیدن از ملامت ملامتگران: مائده، 54.
منت
- انفاق بدون منت: بقره، 262.
- به خاطر اسلام آوردن: حجرات، 17.
- منت گذاردن خدا، به خاطر نمودن راه ایمان: حجرات، 17.
موعظه:
- برای پرهیزگاران: مائده، 46.
- برای داشتن عذر: اعراف، 165.
- برای هلاک شوندگان: اعراف، 165.
- به پرهیز از شرک: لقمان، 13.
- به رفتار نیک با زنان طلاق داده شده: طلاق، 2.
- به قیام برای خدا: سبأ، 46.
- خواندن مردم به راه خدا، با موعظه نیکو: نحل، 125.
- فراموشی آن: اعراف، 164.
- مؤثر: نسأ، 63.
- موعظه خدا: نور، 17؛ نسأ، 58، نحل، 90.
نزول موعظه برای مؤمنان: هود، 120.
مهربانی: توبه 128.
مهمان نوازی: ذاریات، 121.
آداب مهمانی.
ن
نام گذاری: مریم، 7.
نجوا: نسأ، 114؛ انعام، 112؛ انبیأ، 3؛ اسرأ، 47؛ مجادله، 7، 8، 9، 10، 13.
- آگاهی خدا از آن: اسرأ، 47؛ مجادله، 7.
- بی فایده: نسأ، 114.
- جو از آن در باب نیکی و پرهیزگاری: مجادله، 9.
- ستمگران علیه پیامبر: انبیأ، 3.
- کار شیطان: مجادله، 10.
- نهی از آن در باب گناه: مجادله، 8، 9.
نذیر: نجم، 56.
انذار و تبشیر.
نعمتها: رحمان
یاد آوری نعمتها.
نفاق و نفاق ورزان
- آزار رسانی: توبه 61.
- اتحاد دروغین: حشر، 13.
- اجسام بی روح: منافقون، 4.
- ادعای اصلاح در زمین: بقره، 11؛ نسأ، 63.
- استکبار: منافقون، 5.
- استهزأ از سوی خدا: بقره، 15.
- استهزای حق: نسأ، 14.
استهزای مؤمنان: بقره 14.
- اعراض از راه خدا: منافقون، 2، 5.
- اعلان همراهی با شیطانها: بقره، 14.
- افزودن بر بیماری دلهای آنان: بقره، 10.
- امر به منکر و نهی از معروف: توبه، 67.
- انفاق از روی کراهت: توبه، 102.
- با رهبری: نسأ 81، 61.
عناد با رهبری.
- باز گرفتن روشنایی از آنان: بقره، 17.
- بخل ورزی: احزاب 19؛ توبه، 67، 76.
بخل
- بدخواهی: توبه، 50.
- بد دلی: بقره، 204.
- بر خورد با آنان: توبه، 73، 84، 94، 118؛ نسأ، 9، 89.
- بهانه گیری: توبه، 49؛ احزاب، 12.
- بی اثر بودن استغفار برای آنان:
منافقون، 6.
- بی اعتنایی به مراسم آنان: توبه، 84.
- بیخردی آنان: بقره، 13.
- بیخرد انگاشتن مؤمنان: بقره، 13.
- بیمار دلی: بقره، 10؛ مائده، 52.
- پشیمانی از آنچه در دل نهادن داشته اند: مائده، 52.
- پر توقعی: احزاب، 19.
- پلیدی: توبه، 95، 125.
- پنداشتن هر آوازی را به زیان خود: منافقون، 4.
- پیمان شکنی: توبه، 75، 76، 77؛ احزاب، 15.
- تبهکاری: بقره، 12.
- تبلیغات بد: منافقون، 8.
- ترس، توبه، 57، 86؛ احزاب، 19؛ حشر، 13.
- تفرقه انگیزی: توبه، 107.
اختلاف و تفرقه.
- تقلب: توبه، 48.
تن پروری: توبه، 42.
کسالت.
- توبه آنان: نسأ، 146.
- توطئه گری: منافقون ، 7،8.
- توجیه گری: نسأ، 72، 73؛ توبه، 65.
- تهمت: انفال، 49.
- چرب زبانی: بقره، 203؛ منافقون، 4.
- حرص: احزاب، 19.
- حق گریزی: منافقون، 5.
- خدعه گری: بقره، 9؛ نسأ، 142.
- خریداری گمراهی به هدایت: بقره، 106.
- خلوت کردن با شیطانهای خود: بقره، 14.
- خود برتر بینی: منافقون، 8.
استکبار
- خود پسندی: توبه، 58.
- خود خواهی در گناهکاری: بقره، 204.
- خود زیانی: توبه، 69.
- خود فریبی: حدید، 13.
- خوش سخن: منافقون، 4.
- خوش ظاهر: منافقون، 4.
- خیانت کاری: احزاب، 14؛ حشر، 12.
- در ایمان: بقره، 8؛ مائده، 43.
- در جنگ: 167، 168.
- دو دلی: نسأ، 143؛ توبه، 45، 110.
شک و تردید.
- دروغگویی: توبه، 90؛ حشر، 11؛
منافقون، 1.
- دشمنی با حق: منافقون، 4.
حق گریزی.
- دنیا پرستی: احزاب، 16.
- دوستی با کفار: نسأ، 139؛ حشر، 11.
- روحیه استکباری: بقره، 204.
- روی گردانی از حکم حق: مائده، 43.
- ریا کاری: نسأ، 142.
- سپر ساختن از سوگندها: منافقون، 4.
سر گردانی در طغیان خویش: بقره، 15.
- سستی در عمل: احزاب، 18.
- سمپاشی در افکار: احزاب، 12.
- سنگ اندازی: احزاب، 18.
کار شکنی.
- سؤ استفاده از مقدسات: توبه، 107.
- شادمانی دروغین: توبه، 81.
- شایعه پراکنی: احزاب، 12.
- شک: حدید، 13.
- شگفت انگیزی سخنان آنان: بقره، 204.
- ظاهر سازی: منافقون، 4.
فریبکاری.
- ظلم: نور، 50.
- عناد با رهبری: توبه 63؛ منافقون، 7.
عناد و لجاجت.
- عدم اطمینان به خود: منافقون، 4.
- عیبجویی: توبه، 58، 79.
غرور: حدید، 13.
- فتنه انگیزی: توبه، 47، 48، 49.
- فرار از وظیفه: توبه، 45، 86؛ احزاب، 13، 16.
- فرصت طلبی: نسأ، 141؛ احزاب، 19؛ حدید، 13.
- فریب خود: بقره، 9.
- فریبکاری: حشر، 16.
- فریب مؤمنان: بقره، 9.
- فساد در زمین: بقره، 204.
- فسق: توبه، 8، 96.
- قسم دروغ: نسأ، 62؛ توبه 42، 56، 62، 74، 95، 96، 107؛ منافقون، 2.
قسم بی جا.
- قلبهای پراکنده: حشر، 14.
- قلب نا آگاه: توبه، 127.
- قلب مریض: بقره، 10؛ احزاب، 13؛ توبه، 125.
- قلب مهر شده: منافقون، .3 قلب
کار شکنی: منافقون، 2، .5 قلب
- کار شکنی: منافقون، 2، 5.
صدّ از راه خدا، سنگ اندازی.
- کرند و لال و کور: بقره، 18.
- کسالت در عبارت: نسأ، 143؛ توبه، 54، 57.
- کفر به آیات حق: نسأ، 139.
- کیفر آنان: بقره، 10؛ نسأ، 138، 145؛ احزاب 24، 73؛ حدید، 23؛ تحریم، 9؛ فتح، 6.
کینه توزترین دشمنان: بقره، 204.
- گواه گرفتن مردم بر درستی اعتماد خود: بقره، 204.
- گوش نهادن به دروغ: مائده، 42.
- نا آمرزیدگی آنان: منافقون، 6.
- نابود کنندگان کشتزارها و دامها: بقره، 204.
- نابینا رها شدگان در تاریکی؛ بقره، 17.
- نجوی: توبه، 78.
نجوی
- نشانه های آن: احزاب، 12.
- نفرین شدگان: منافقون، 4.
- نفهمی: منافقون، 3، 7، 8.
- واگذاری آنان: بقره، 15.
- هدایت ناپذیری: نسأ، 88.
- هم سویی با دشمنان اسلام:
آل عمران، 119.
هم صحبتی با یهود و نصارا: مائده، 52.
نفرین:
- بر ایمان نیاورندگان: مؤمنون، 44.
- بر بیمار دلان: محمد، 23.
- بر تهمت زنندگان: نور، 23.
- بر خود: انفال، 32.
- بر ستمکاران، مؤمنون، 4؛ هود، 95.
- بر کافران: هود، 60.
نفع رسانی: رعد، 17.
نسیان: حشر، 21.
نصیحت: هود، 34.
خیر خواهی.
نظافت: اعراف، 31، 32، حج، 29.چ
نفس
- آراسته گر کارها: یوسف، 18، 83؛ طه، 96.
- آرامش یافته: فجر، 28.
قلب
- فرماندهنده به بدیها: یوسف، 53.
نوع دوستی: توبه، 128.
نهی از منکر: هود، 116؛ نحل، 90.
نیکو کاری: نمل، 89؛ حج، 77.
- نیکی به دیگران: احزاب، 6.
- نیکی به خویشان: نحل، 90.
و
والدین
- احسان به آنان: عنکبوت، 8؛ احقاف، 15، 17.
- با اکرام سخن گفتن با آنان: اسرأ، 23.
- به درشتی خطاب نکردن آنان: اسرأ، 23.
- تشکر از آنان: لقمان، 14.
تواضع در برابر آنان: اسرأ، 24.
- دعا برای آنان: اسرأ، 24.
- رفتار نیکو با آنان: لقمان، 15.
- محدوده پیروی از آنان: لقمان، 15.
- نهی از پیش داشتن آنان بر خدا و پیامبر: توبه، 24.
- نهی از دوستی باز دارنده از جهاد در راه خدا: توبه، 24.
- نهی از دوستی با پدران کافر: اسرأ، 24.
- نیاز آنان: اسرأ، 23.
- نیکی به آنان: مریم، 14، 32.
وحدت: آل عمران، 103؛ انبیأ، 92؛ مؤمنون، 52.
وسوسه گری: طه، 120؛ ناس، 2، 4، 5؛
وسوسه نفسانی: ق، 16.
وظیفه شناسی: توبه، 44؛ نور، 62.
فرار از وظیفه.
وعده:
- خلف وعده: طه، 86.
- رحمانی: طه، 86.
- ستمکاران: فاطر، 40.
- شیطانی: اسرأ، 64.
وفای به عهد:
- باز خواست خدا، از وفای به عهد خود: احزاب، 15.
- با مشرکان وفادار: توبه، 4، 7.
- به عهد خدا: بقره، 40؛ رعد، 20؛ نحل، 91؛ احزاب، 15.
- پاداش وفای به عهد خدا: فتح، 10.
- وفای خدا به عهد: بقره، 40؛ توبه، 111؛ انبیأ، 9؛ مریم، 54، 56.
وفای به نذر: حج، 29؛ انسان، 7.
وصیت: لقمان، 114؛ عنکبوت، 8.
ه
هجر جمیل: مزمل،10، 11.
بی اعتنایی مصلحتی
هجرت: حج، 58.
هوای نفس:
- ایمان نداشتن پیروان آن، به قیامت: طه، 16.
- باز دارندگان نفس، از هوا: نازعات، 40.
- به خدایی گرفتن آن: فرقان، 43؛ جاثیه، 23.
- پیامدهای دنباله روی نفس، از هوا: نسأ 135.
- پرده افکندن خدا، بر دیدگان پیروان آن جاثیه 23.
- پیروان آن، گمراه ترین گمراهان: قصص، 50.
- پیروی از آن: محمّد، 16؛ نسأ، 135؛ نجم، 23.
- پیروی از آن، انحراف از راه خدا: ص، 26.
- پیروی از آن، عامل گناهان بزرگ: مائده، 30.
- پیروی از آن، عامل نافرمانی رسولان حق: قصص، 50.
- پیروی از پیروان آن، عامل روی گردانی از قیامت: طه، 16.
- پیروی از پیروان آن: کهف، 28؛ ص، 26؛ طه، 16.
پیروی از هواهای گمراهان: مائده، 77.
- پیروی ستمکاران از آن: روم، 29.
- تکذیب مخالفان آن: مائده، 70.
- تکذیب معجزات، از سوی دنباله روهای آن: قمر، 3.
- کشتن مخالفان آن: مائده، 70.
- کیفر پیروان آن: ص، 26.
- گمراه شدن پیروان آن، از سوی: جاثیه 23.
مهر نهادن خدا بر دل و گوش پیروان آن:
جاثیه، 23؛ محمد، 16.
نفس
هماهنگی گفتار و کردار: فصلت، 33.
همت بلند:
- خواستاری خیر دنیا و آخرت: بقره، 201.
- خواستاری کشت آخرت: شوری، 20.
- نفروختن آیات خدا به بهای اندک: آل عمران، 199.
همت پست:
- خریداری جادو: بقره، 102.
- فروختن آخرت، به زندگی دنیا: بقره، 86.
- فروش دست نوشته های خود، به نام کتاب خدا: بقره، 79.
- فروش شدن به کتاب خدا، از روی حسد؛ بقره، 90.
- گزیدن عذاب به جای آمرزش: بقره، 175.
- گزیدن گمراهی، به جای هدایت: بقره، 175.
همنشین بد: فرقان، 28، 29؛ مدّثر، 45.
آداب مجالست.
ی
یأس از رحمت خد
- بی ایمانان به آیات خدا و دیدار او: عنکبوت، 23.
- تنگ گرفته شدگان در زرق: فجر، 16.
- رنج رسیدگان: روم، 36.
- کافران: یوسف، 87.
- گزند رسیدگان: اسرأ 83؛ فصلت، 49.
- نعمت گرفته شدگان: هود، 9.
- نهی از آن: زمر، 53، حجر، 55.
یاد آوری نعمتها: مائده، 7، 20؛ اعراف،
86؛ ابراهیم، 9؛ احزاب، 9، 10؛
زخرف، 3؛ طور، 29.
شکر
یاری نخواستن از گمراهان: کهف، 51.
یقین به قیامت: حاقه، 20، 24.
یتیم نوازی:
- اداره آنان از خمس: افعال، 41.
- اصلاح حال آنان: بقره، 220.
- به نیکویی سخن گفتن با آنان نسأ، 8.
- پناه دادن به آنان: ضحی، 6.
- پرهیز از خوردن مال آنان نسأ، 2، 6.
- پرهیز از نزدیک شدن به مال آنان: انعام، 152.
- تغذیه آنان: بلد، 14، 15.
- دادن مال آنان: نسأ، 2.
- رعایت مصلحت آنان: انعام، .152
- رفتار عادلانه با آنان: نسأ .128
- عدالت در کار آنان: نسأ، .3
- ناپسندی بی حرمتی به آنان: فجر، .7
- ناپسندی راندن آنان: ماعون، .2
- نگهداری مال آنان: کهف، 9.
- هدیه دادن به آنان: نسأ، 8.
