خبرگزاری مهر، گروه سیاست: یازدهم جولای 1995 بیش از هشت هزار غیرنظامی به اردوگاه سازمان ملل متحد در سربرنیتسا پناه بردند ولی با تهدید نیروهای چتنیک همان روز نیروهای حافظ صلح این منطقه را ترک کردند و هزاران مسلمان قتل عام شدند و اجسادشان در گورهای دسته جمعی دفن شد.
به همین مناسبت در سالروز شهدای سربرنیتسا؛ مراسمی در بالکان برگزار شد و ما نیز با وحید پرست تاش پژوهشگر ارشد مسائل بالکان در این خصوص به گفتگو پرداختیم.
متن کامل گفتگو به شرح زیر است:
* امروز در تاریخ بوسنی و اروپا چه اهمیتی دارد؟
امروز بیست و دومین سالگرد کشتار سربرنیتسا، بزرگترین جنایت اروپایی پس از جنگ جهانی دوم است که طی آن بیش از هشت هزار مسلمان بوسنیایی در بی رحمانه ترین شکل ممکن قتل عام شدند و امروز در قبرستان پوتوچاری در حومه شهر سربرنیتسا مراسم تدفین تعدادی از پیکرهای کشف شده طی سال گذشته، برگزار می شود.
* شما در این مراسم حضور دارید، چه تعداد از شهدا امروز به خاک سپرده می شوند؟
امروز پیکرهای هفتاد و یک قربانی این جنایت به خاک سپرده می شود. دیروز که تابوت های شهدا را می دیدم متوجه شدم کوچکترین شهیدی که امروز دفن می شود پسری به نام دمیر سولجیک است که در 15سالگی به شهادت رسیده و در گور دسته جمعی فقط جمجمه او کشف شده و امروز به خاک سپرده می شود.
* موضوع راهپیمایی صلح که شما و تعدادی از ایرانی ها نیز در آن شرکت داشتید چیست و چرا برگزار می شود؟
در بوسنی هر ساله برنامه های متعددی برای یاداوری این نسل کشی بر گزار می شد، یکی از این برنامه ها پیاده روی یکصد کیلومتری صلح یا اصطلاحا مارش میرا است؛ که برای ادای احترام به قربانیان کشتار سربرنیتسا که از ترس قتل عام شدن با عبور از جنگل به امید رسیدن به شهر مسلمان نشین توزلا بودند ولی تعداد زیادی از انها در بین راه به قتل رسیدن، با حضور هزاران نفر از شهرک نزوک در نزدیکی توزلا تا ارامگاه پوتوچاری یا محل اصلی وقوع جنایت هر ساله برگزار می شود و تلاشی عملی برای زنده نگه داشتن یاد قربانیانی است که چندین روز با پای پیاده مسیری نزدیک به 100 کیلومتر را برای رسیدن به پناهگاه و نقطه امن به سمت توزلا حرکت کردند ولی بسیاری از آنها هرگز به مقصد نرسیدند. در واقع شرکت کنندگان در این راهپیمایی مسیری عکس آنچه در یازدهم جولایی 1995پیمودند طی می کنند.
* این راهپیمایی را چطور دیدید؟
امسال برابر آمارهای رسمی نزدیک به هفت هزار نفر از بیش از سی کشور در این راهپیمایی شرکت داشتند که رقم قابل توجهی است و به همراه شهروندان بوسنیایی گروه هایی از ترکیه، کرواسی، البانی، امریکا، انگلیس، هلند را در طول مسیر دیدیم.
* راهپیمایی صلح سربرنیتسا چند سال سابقه دارد؟
این برنامه از سال 2005 میلادی هر سال برگزار می شود و امسال به گمانم دوازدهمین سال برگزاری رسمی آن است و با اینکه اقدامی جدید محسوب می شود ولی با استقبال خوبی روبرو شده است.
* آیا از ایران هم گروه یا افرادی در این برنامه ها حضور دارند؟
بله هر ساله ایران بصورت رسمی و در قالب هیاتی در سطوح مختلف دیپلماتیک در مراسم اصلی که در پوتوچاری برگزار می شود حضور دارد. معمولا هر ده سال یکبار نیر برنامه ویژه ای برگزار می شود که دو سال پیش نیز آقای ترکان به عنوان نماینده ویژه ریس جمهوری در آن حضور و سخنرانی داشتند.
امسال برای اولین بار در راهپیمایی صلح دو گروه از ایران نیز حضور داشتند؛ گروهی از نویسندگان و اصحاب قلم با مدیریت بنیاد شعر و ادبیات داستانی و هماهنگی رایزنی فرهنگی سفارت کشورمان و جمعی از پزشکان موسوم به سفیران صبح رویش و هماهنگی مجمع آموزشی جمهوری اسلامی ایران در بوسنی که در جای خود قابل توجه است.
* تعداد شهدای نسل کشی سربرنیتسا دقیقا چه تعداد است؟
بررسی‌های انجمن مادران سربرنیتسا از بیش از 10 هزار نفر قربانی حکایت دارد، ولی آمار رسمی کمیته سازمان ملل عدد 8 هزار و 372 نفر را تعیین کرده که آمار رسمی محسوب می شود، اما برخلاف تصور عموم که قربانیان را فقط از مردان می‌دانند، 570 زن و هزار و 42 کودک نیز در بین قربانیان هستند.
* از نظر شما به عنوان کارشناس مسائل بالکان، تاکید بر یادآوری چنین فاجعه ای برای چیست و چه نتایجی دارد؟
فکر می کنم مهمترین مسئله پرهیز از فراموشی چنین جنایتی است که اولین نتیجه آن عبرت جهانی و جلوگیری از وقایع مشابه در هر نقطه ای از جهان است. از طرف دیگر در اثر همین استمرار و پافشاری مردم مسلمان بوسنی بود که دیوان بین المللی دادگستری لاهه در سال 2007 وقایع سربرنیتسا را نسل کشی اعلام کرد و متعاقبا پارلمان اروپا نیز در 15 ژانویه سال 2009 قطعنامه ای را تصویب کرد که بر اساس آن 11 جولای به عنوان روز یادبود نسل کشی در سربرنیتسا اعلام شد. این ها دست آورد کمی نیست و اگر چنین برنامه هایی برگزار نمی شد، شاید امروز فضا برای انکار چنین جنایتی فراهم بود.
* امروز در مزار شهدای پوتوچاری چه چیزی توجه شما را بیش از همه جلب کرد؟
فضای اینجا بسیار سنگین است و اینکه در محل چنین جنایتی حاضر باشید و بخواهید تمایزی بین موضوعات قائل شوید ممکن نیست. دیروز عصر وقتی در پایان پیاده روی به پوتوچاری رسیدیم ابتدا با تابوت های پیکرهای شهدایی که امروز دفن می شوند روبرو شدیم که عمیقا تاثر برانگیر بود؛ بعد از آن به زیارت مزار کوچکترین شهید سربرنیتسا رفتیم. حتی گفتن آن نیز حال انسان را دگرگون می کند، فاطیما_موهیچ متولد 11جولای 1995 تنها چند ساعت بعد از تولد به شهادت رسیده؛ حتی فرصت نشده است که مادرش یکبار به او شیر دهد، شاید او کوچکترین شهید جهان باشد.
* نکته پایانی اگر هست بفرمایید؟
امروز همه می دانند که بعد از جنگ جهانی دوم بزرگترین نسل کشی در اروپا سربرنیتسا است، متأسفانه برخی از کشورهای غربی و سازمان های بین المللی و مسئول که از نزدیک شاهد ارتکاب چنین جنایتی بودند ان زمان سکوت و بعد هم برای مجازات قاتلان تعلل کردند و باید قبول کنیم که زندگی برای بازماندگان قربانیان این نسل کشی که عمرشان در شرایط روحی ناشی از جنایت، این اجحاف و این ظلم از یک سو و از سوی دیگر آرزوی یافتن اجساد عزیزانشان سپری شده چقدر دشوار بوده است. همدردی با آنها و اجرای عدالت برای جنایتکاران حداقل کاری است که می تواند مرحمی دیرهنگام بر این زخم کهنه باشد.
