چهل و هفت نکته تبلیغی از قرآن کریم

اشاره:

آنچه پیش رو دارید 47 نکته تبلیغی است که ضمن نامه ای از سوی امام جمعه محترم مبارکه به مجله مبلغان ارسال شده است . ضمن تشکر از نویسنده محترم، خوانندگان عزیز را به مطالعه این نکات دعوت می کنیم .

. . .

در رساندن پیام الهی به مردم، رعایت نکته هایی موجب تاثیر گذاری بیشتر است . البته این بدین معنا نیست که اگر این نکته ها رعایت شود، حتما و بدون استثناء تبلیغ اثر خواهد داشت، زیرا بسیاری از انبیاء الهی با تمام وجود و با رعایت تمام شرایط، از دین خداوند تبلیغ کردند، ولی عده ای که زمینه هدایت در وجودشان نبود - مانند زمین شوره زار - این مجاهدت ها در آنان اثر نداشت و بلکه گاهی اثر منفی در آنان مشاهده شد .

بر سیه دل چه سود خواندن وعظ

نرود میخ آهنین در سنگ

در هر حال اگر مبلغ این شرایط را رعایت کند، موجب تاثیر گذاری بیشتر در اکثر مردم است .

با مروری بر معارف قرآن و شیوه های تبلیغی این کتاب آسمانی به نکات ارزشمندی بر خورد می کنیم که در تبلیغ می تواند راهنمای مبلغان باشد .

در این نوشتار به برخی از نکات به صورت مختصر و بدون شرح، اشاره می شود . حتما عزیزان مبلغ، با دقت در این نکته ها به مطالب بیشتری دست خواهند یافت .

1- پیام باید روشن، ساده، روان و قابل فهم و درک برای همه باشد . از این رو باید از بکار بردن عبارات و کلمات سخت و نا مانوس و غیر قابل فهم پرهیز کرد . زیرا قرآن کریم می فرماید: «وما علی الرسول الا البلاغ المبین (1) » و بلاغ مبین یعنی رساندن پیام به صورت روشن و بدون هر گونه ابهام .

2- فقط از خداوند باید گفت نه از هیچ کس دیگر . قرآن کریم می فرماید: «الذین یبلغون رسالات الله (2) » و البته پیام خداوند همان چیزی است که در قرآن و سنت بیان شده است . پس فقط از قرآن و حدیث بگوئیم .

3- باید با ملایمت و نرمی با طرف مقابل سخن گفت و از بکارگیری تندی و خشونت پرهیز کرد; زیرا نرمی و ملایمت اثر و نتیجه مطلوب تری دارد . قرآن کریم می فرماید: «وقولا له قولا لینا لعله یتذکر او یخشی (3) » .

4- از اثر بخشی تبلیغ نباید نا امید بود هر چند طرف خطاب فرعون باشد . «لعله یتذکر او یخشی (4) » .

5- تکیه گاه مبلغ در مقام تبلیغ فقط باید خداوند باشد . پس امید به کسی جز او نباید داشت . «علیه توکلت (5) » .

6- امید و حرکت مبلغ همیشه باید به سوی خداوند باشد . «والیه انیب (6) » .

7- توفیق و مساعدت را فقط از خداوند باید خواست . «وما توفیقی الا بالله (7) » .

8- دلسوز و جدی بودن و خود را برای نجات و هدایت مردم به آب و آتش زدن از ویژگی های مبلغان موفق است . «حریص علیکم (8) » .

9- در تبلیغ باید از روی عشق و علاقه و با محبت و مهربانی با مردم رفتار کرد . «رؤوف رحیم (9) » .

10- در برابر دشمنان قسم خورده و بی رحم، باید قاطع و سازش ناپذیر و نسبت به مؤمنان باید مهربان و دلسوز بود . «اشداء علی الکفار رحماء بینهم (10) » .

11- مبلغ باید با تمام وجود خود را از مردم بی نیاز بداند و به آنان اعلام کند که پاداش و مزد نمی خواهد . «قل لا اسئلکم علیه اجرا (11) » .

12- حلم و بردباری مبلغ باید بی نظیر بوده، مناسب، درست و صحیح برخورد کند . «انک لعلی خلق عظیم (12) » .

13- همه مبلغان باید به فکر انجام وظیفه باشند، نه به فکر اثر گذاری حتمی، فقط باید به وظیفه و تکلیف فکر کرد . «وما علی الرسول الا البلاغ (13) » .

14- شایسته است که مبلغ دینی با فصاحت صحبت کند، کلمات زیبا را به کار برد و از کلمات و عبارات غیر متعارف استفاده نکند . «واخی هارون هو افصح منی لسانا (14) » .

15- در برخورد با مشکلات جسمی، روحی، زیستی، اجتماعی و غیره باید محکم، ثابت و بدون سستی بود و در مقابل سنگ اندازی ها استقامت ورزید . «فاستقم کما امرت (15) » .

16- مبلغ نباید همیشه اثرپذیر بوده و همزنگ محیط و مردم شود، بلکه در برخی از موارد باید مرز خود را از آنان جدا کند . «فقل لی عملی ولکم عملکم (16) » ، «لا اعبد ما تعبدون (17) » .

17- خیر خواهی در تبلیغ از ویژگی های پیامبران است . «ابلغکم رسالات ربی وانصح لکم (18) » .

18- در مقام تبلیغ باید امانت را رعایت کرد . «ناصح امین » .

19- هدف مبلغ از تبلیغ باید اصلاح امور و مبارزه با فساد باشد و در مقام اصلاح طلبی تمام توان و امکانات خود را بکار گیرد . «ان ارید الا الاصلاح ما استطعت (19) » .

20- مبلغ باید به آنچه می گوید پایبند باشد و مردم از او عمل ببینند . «ما ارید ان اخالفکم الی ما انهکم عنه (20) » .

21- برای موفقیت در تبلیغ باید فقط خوف خدا را در دل داشت و نترسید . «والذین یبلغون رسالات الله ویخشونه ولا یخشون احدا الا الله (21) » .

22- مبلغ موفق کسی است که در مقام تبلیغ بر مصائب و ناملایمات صبور بوده، و از کوره در نرود و دلسرد و ناامید نگردد . «فاصبر کما صبر اولوالعزم من الرسل (22) » ، «ولنصبرن علی ما اذیتمونا (23) » ، «واصبر وما صبرک الا بالله(24) » ، «واصبر علی ما یقولون (25) » .

23- در مقام تبلیغ باید هم بشیر بود و هم نذیر «بشیرا ونذیرا» ، نه باید مردم را ناامید کرد و نه به کلی امیدوار، بلکه باید آن ها را میان بیم و امید و خوف و رجاء نگه داشت .

24- از بدان، به خصوص بدان فامیل باید فاصله گرفت و راه را از آن ها جدا کرد . «انی بری ء منک (26) » .

25- مبلغ موظف است در برابر اهل فسوق و فجور موضع بگیرد و از اعمال آنان اعلام برائت کند . «انی بری ء مما تعملون (27) » ، «انی بری ء مما تشرکون (28) » .

26- تواضع و فروتنی نسبت به پیروان و هدایت یافتگان، از مهم ترین نکات در برخوردهای اجتماعی است . «واخفض جناحک لمن اتبعک من المومنین (29) » .

27- روحانی وظیفه شناس در مقام تبلیغ دین موظف است به اهل ایمان بها دهد و آن ها را به سرمایه داران و متکبران نفروشد . «ولا تطرد الذین یدعون ربهم بالغداة والعشی (30) » .

28- چه زیباست که تبلیغ کننده از معارف دین، در مقام بندگی و عبادت بهتر از دیگران و سر مشق دیگران باشد . «فانا اول العابدین (31) » .

29- مبلغ باید در آنجا که خداوند اجازه می دهد، به افکار عمومی احترام بگذارد و با مردم در مسائلی که مربوط به خودشان و زندگی شان است مشورت نماید و خود سرانه عمل نکند . «وشاورهم فی الامر (32) » .

30- در تبلیغ باید از خانواده خود و اصلاح و تربیت و هدایت آنان غافل نبود، بلکه باید از آنان شروع کرد . «وامر اهلک بالصلاة (33) » ، «وانذر عشیرتک الاقربین (34) » .

31- در هیچ لحظه ای نباید از شر و مکر اهل مکر غافل شد . برای رهایی از دست آنان، خداوند بهترین پناهگاه است . «قل اعوذ برب الناس (35) » ، «قل اعوذ برب الفلق (36) » .

32- تقویت کردن قدرت تعقل طرف مقابل و به کار انداختن آن در مقام استدلال یکی از راه های انتقال مفاهیم اعتقادی و اثبات اعتقادات است . «فاسئلوهم ان کانوا ینطقون (37) » ، «فلما جن علیه الیل رءا کوکبا قال هذا ربی فلما افل قال لا احب الافلین (38) » .

33- در مقام استدلال می توان با سؤال کردن فطرت خفته مخاطب را بیدار ساخت . «اتعبدون ما تنحتون (39) » ، «اتعبدون من دون الله ما لا ینفعکم ولا یضرکم (40) » ، «او لو کان ابائکم لا یعقلون شیئا ولا یهتدون (41) » .

34- استقامت و ماندن تا آخرین وضعیت، و تنها نگذاشتن مردم، مورد تاکید است . «وذالنون اذ ذهب مغاضبا فظن ان لن نقدر علیه فنادی فی الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین (42) » .

35- عدم اظهار نیاز به مردم - حتی در شدت و نیاز - و بردن حاجات به پیشگاه قاضی الحاجات از ویژگی های معنوی مبلغان راستین است . «رب انی لما انزلت الی من خیر فقیر (43) » .

36- صراحت لهجه، شفاف سخن گفتن و پرهیز از سخنان دو پهلو، تاثیر بیشتری در انتقال پیام دارد . «انی بری ء مما تعملون (44) » ، «انی لعملکم من القالین (45) » ، «اف لکم ولما تعبدون من دون الله (46) » .

37- برای استدلال و بیان حجت باید زمینه سازی کرد . «فنظر نظرة فی النجوم فقال انی سقیم (47) » ، «فراغ الی الهتهم فقال الا تاکلون (48) » .

38- بیان نقاط مثبت جنبه حق، می تواند مخاطب را در استدلال برای حق، بهتر قانع کند . «الذی خلقنی فهو یهدین والذی هو یطعمنی ویسقین واذا مرضت فهو یشفین (49) » .

39- مبلغ نباید فضائلی را برای خود ادعا کند که در او وجود ندارد . «ولا اعلم الغیب ولا اقول انی ملک (50) » .

40- همتا دانستن خود با خصوصیات مادی و انسانی مردم و اعلام این همتا انگاری برای آنان، شبهات را از دل آنان زدوده و بر اعتمادشان خواهد افزود . «سبحان ربی هل کنت الا بشرا رسولا (51) » .

41- دعوت یک روحانی فقط باید برای خدا و به سوی خدا باشد نه به سوی خود یا گروه و باند خود . «ومن احسن قولا ممن دعا الی الله وعمل صالحا وقال اننی من المسلمین (52) » .

42- با بیان جملات امید بخش می توان روح مقاومت را در مردم زنده کرد . «وقال موسی لقومه استعینوا بالله واصبروا ان الارض لله یورثها من یشاء من عباده والعاقبة للمتقین (53) » .

43- بیان نعمت های الهی و تذکر دادن نسبت به آن ها، روحیه تعبد و خداگرایی مردم را تقویت می کند . پس باید همچون انبیاء الهی نعمت های الهی را برشمرد و نسبت به آن ها آگاهی داد . «قال اغیر الله ابغیکم وهو فضلکم علی العالمین (54) » ، «اذکروا نعمة الله علیکم اذ انجیکم (55) » .

44- می توان حوادث و تحولات گذشته را بیان کرد و خوبی ها و بدی ها را با یکدیگر مقایسه نمود، تا مردم با توجه به تجربه های گذشته متذکر شوند . «وذکرهم بایام الله (56) » .

45- اگر مبلغ دینی می خواهد موقتا جایی برود و مدتی در میان مردم نباشد، بهتر است کسی را که مورد اعتماد باشد به جای خود مشخص کند و او را توجیه کرده، راهنمائی های لازم را نسبت به او انجام دهد . «وقال موسی لاخیه هارون اخلفنی فی قومی واصلح ولا تتبع سبیل المفسدین (57) » .

46- حال که خداوند متعال توفیق تبلیغ دین را داده است، باید نسبت به این توفیق الهی شاکر بود . «یا موسی انی اصطفیتک علی الناس برسالاتی وبکلامی فخذ ما اتیتک وکن من الشاکرین (58) » .

47- مبلغ باید نسبت به دستورات الهی جدی و محکم باشد و با شدت، قوت، صلابت، جدیت، حساسیت و غیرت دینی آن ها را تبلیغ کرده و در عمل به عرصه ظهور برساند . «فخذها بقوة (59) » ، «یا یحیی خذ الکتاب بقوة (60) » .