اقدامات و آزمایشات تشخیصی بارداری

سونوگرافی چه کاری انجام می دهد و انواع مختلف آن کدامند؟
 

سونوگرافی یک تست تشخیصی است که با استفاده از امواج با فرکانس بالا می تواند تصویر فضای داخل رحم و لگن را نشان دهد. با استفاده از این ابزار پزشک می تواند جنین و جفت را ارزیابی نماید. هر چند واژه اولتراسوند با سونوگرافی متفاوت است، اما معمولا این دو معادل هم در نظر گرفته می شوند. سونوگرافی انواع مختلفی دارد که مهمترین انها به شرح زیر است:
- سونوگرافی واژینال:
در این روش پروب سونوگرافی داخل واژن قرار داده می شود. از این روش به خصوص در مراحل ابتدائی بارداری استفاده می شود.
- سونوگرافی استاندارد:
این روش همان روش مرسوم سونوگرافی است که پروب سونو گرافی بر روی شکم مادر قرار داده می شود تا از وضعیت جنین در داخل رحم تصاویر دو بعدی تهیه شود.
- سونوگرافی داپلر:
با این تکنیک تغییرات خیلی جزئی فرکانس هم نمایان می شود.به عنوان مثال جریان خون در رگها که فرکانس آن دائما در حال تغییر است با این روش به خوبی بررسی می شود.
- اکوکاردیوگرافی جنین:
در این روش از امواج اولترا سوند جهت ارزیابی شکل و عملکرد قلب جنین استفاده می شود. معمولا در موارد مشکوک به بیماریهای مادرزادی قلب از این روش بررسی استفاده می شود.
*******

آیا انجام سونو گرافی داپلر در حاملگی برای جنین مضر است؟
 

در این روش امواج سونوگرافی با فرکانس پایین فرستاده می شوند. این امواج از پوست و بافت های بدن رد می شوند و سپس بر گشت داده می شوند و در این حین به امواج صوتی تبدیل می شوند که قابل شنیدن است و به همین دلیل است که مادر می تواند صدای ضربان قلب جنینش را بشنود. برای اینکه انتقال این امواج بهتر صورت بگیرد معمولا روی شکم ژل مالیده می شود و سپس پروب دستگاه روی شکم قرار داده می شود. با این روش نه تنها صدای قلب، بلکه صدای سایر اندامها را هم می توان شنید که مهمترین آن صدای گردش خون در جفت است. هنوز مطالعه ای ثابت نکرده است که این امواج برای سلامت جنین خطرناک هستند. ضمن اینکه پزشکان معمولا فقط در صورت ضرورت سونوگرافی در خواست می کنند.
*******

نمونه برداری از پرزهای جفتی چیست؟
 

نمونه برداری از پرزهای جفتی یا CVS آزمایشی است که برای شناسایی اختلالات ژنتیکی در اوائل حاملگی انجام می شود و در آن از قسمتی از بافت جفت نمونه برداری می شود. دلیل آن این است که از نظر ژنتیکی جفت همانند بافت جنین است و می تواند اختلالات کروموزومی یا ژنتیک جنین را نشان دهد. این تست نمی تواند نقائص لوله عصبی ( اسپاینا بیفیدا) را نشان دهد و در مادران پر خطر از نظر اختلالات تکاملی لوله عصبی باید در هفته 16 تا 18 تستهای مخصوص دیگری انجام شود.
این تست عموما فقط در خانم هائی انجام می شود که احتمال وجود نقائص ژنتیک در فرزندشان بالاست (هر چند همه انواع اختلالات ژنتیک با آن نشان داده نمی شود). زمان انجام آن هفته 8 تا 11 حاملگی است و با وارد کردن یک لوله نازک و مخصوص به دهانه رحم مادر یا از روی شکم، نمونه گیری صورت می گیرد. گاهی برای تائید تشخیص، آمنیوسنتز نیز انجام می شود.

مزایای این تست:
 

- تشخیص زودرس اختلالات کروموزومی
- تشخیص بعضی از انواع خاص اختلالات ژنتیک
این اقدام خطرات خاص خود را نیز دارد مانند سقط جنین حین نمونه برداری، عفونی شدن دهانه رحم و احتمال آسیب دیدن اندام های جنین، هنگامی که پزشک نمونه برداری را انجام می دهد.
خطر بروز سقط کم است (حدود 1 تا 2%) با این حال توصیه می شود همیشه با پزشکتان در مورد مزایای پذیرفتن ریسک انجام این آزمایش مشورت کنید. اگر Rh منفی هستید باید پس از انجام آزمایش، آمپول روگام دریافت کنید.
*******

آزمایش تریپل چیست؟
 

آزمایش تریپل یا سه گانه یا Quad Screen عبارت است از 3 آزمایش برای بررسی سلامت جنین از نظر اختلالات عصبی و سندرم داون یا تریزومی 21. این آزمایشات عبارتند از AFP (آلفافیتوپروتئین) ,هورمون جفتی و uE3 (استریول غیر کونژوگه);
بهترین زمان انجام آن بین هفته های 15 تا 20 حاملگی و با دقت بیشتر در هفته های 16 تا 18 بارداری است.
معمولا در همه خانمها توصیه می شود اما در سنین بالای 35 سال قدرت تشخیصی بیشتری دارد. از آنجا که نتیجه مثبت کاذب هم دارد، در صورت مثبت شدن این آزمایشات باید آمنیوسنتز هم انجام شود. و همینطور به دلیل جوآب منفی کاذب بهتر است در صورت منفی بودن آزمایشات، سلامت جنین تضمین نشود.
*******

آیا سونوگرافی در زمانهای مختلف حاملگی کاربردهای متفاوت دارد؟
 

بله. در هر سه ماهه بارداری می توان از سونوگرافی برای اطمینان از سلامت جنین و حاملگی استفاده کرد. معمولا پزشک یا ماما با در نظر گرفتن شرایط خانم باردار و احتمال وضعیت های خاص سونوگرافی را درخواست می کند و تفسیر نتایج سونوگرافی هم مانند هر اقدام پاراکلینیک دیگری به عهده پزشک معالج است.
بطور کلی سونوگرافی برای موارد زیر به تفکیک سه ماهه بارداری استفاده می شود:

سه ماهه اول
 

- اطمینان از وجود نوزاد زنده
- بررسی ضربان قلب جنین
- تخمین قد جنین یا سن بارداری
- اطمینان از عدم وجود بارداری خارج رحمی

سه ماهه دوم
 

- تشخیص ناهنجاری های جنینی (هفته 13 تا 14 برای تشخیص سندرم داون و هفته 18 تا 20 برای تشخیص اختلالات مادرزادی)
- تشخیص اختلالات ساختمانی و بدنی جنین
- تشخیص دو یا چند قلوئی
- بررسی میزان رشد جنین
- تشخیص مرگ داخل رحمی (در صورتی که پزشک مشکوک به این تشخیص باشد)
- تشخیص پلی هیدروآمنیوس (افزایش بیش از حد مایع امنیوتیک) یا الیگوهیدرآمنیوس (کاهش غیر طبیعی مایع امنیوتیک)

سه ماهه سوم:
 

- ارزیابی وضعیت قرار گرفتن جفت
- ارزیآبی موارد مشکوک به مرگ داخل رحمی
- مشاهده محل قرار گرفتن جنین
- مشاهده حرکات جنین
- تشخیص وضعیت غیر طبیعی رحم و لگن در مادر( در موارد مشکوک)
*******

تست AFP یا آلفا فیتو پروتئین چیست؟
 

AFP پروتئینی است که در جنین توسط کبد تولید شده و در مایع آمنیوتیک ترشح می شود. این ماده سپس از طریق جفت وارد گردش خون مادر می شود و به همین دلیل در خون مادر باردار می توان آن را اندازه گیری کرد. هدف از انجام این تست پی بردن به بعضی از اختلالات مادرزادی در جنین است.
زمان انجام تست حائز اهمیت است و میزان این ماده می تواند با سن بارداری و وزن شما مرتبط باشد. بهترین زمان انجام آن معمولا بین هفته 16 تا 18 حاملگی است اما از هفته 15 تا 20 هم قابل انجام است. برای این کار از ورید مادر خون گرفته شده و نمونه خون برای آنالیز به آزمایشگاه فرستاده می شود.
مقدار غیر طبیعی AFP در خون مادر ممکن است به دلیل بیماریهای زیر در جنین باشد :
- باز ماندن لوله عصبی( اسپاینا بیفیدا)
- سندرم داون
- اختلالات دیواره شکم
در مواردی که دو قلوئی وجود دارد هم میزان این پروتئین افزایش می یابد زیرا به جای یک جنین ، دو جنین AFP تولید می کنند. به دلیل وجود مواردی از مثبت کاذب ( زمانی که جنین سالم است و AFPبه اشتباه بالا نشان داده شده است) در اکثریت موارد بعد از این تست، اقدامات تشخیصی بیشتر، مثل سونوگرافی یا آمنیوسنتز صورت می گیرد تا تشخیص تائید شود.
*******

نمونه برداری از خون بند ناف جنین چیست؟
 

در این آزمایش خونی که از بدن جنین خارج می شود از طریق بندناف آزمایش می شود تا اختلالات احتمالی جنین شناسائی شود.
ابتدا پزشک با یک سونو گرافی محل دقیق اتصال بند ناف به جفت را پیدا می کند. سپس یک سوزن مخصوص را از طریق واژن و رحم وارد بند ناف کرده و یک نمونه از خون بند ناف را بر می دارد. نمونه خون بدست آمده به آزمایشگاه فرستاده می شود.تمامی این مراحل مشابه آمنیوسنتز است بجز اینکه به جای مایع آمنیوتیک نمونه خون بند ناف برداشته می شود.
این تست زمانی درخواست می شود که نتوان با سونوگرافی، آمنیوسنتز یا نمونه برداری از پرزهای جفتی به تشخیص رسید و می توان در هر زمانی بعداز هفته 17 بارداری انجام داد.

مزایا:
 

دقت این تست در تشخیص اختلالات کرومووزومی (مثل سندرم داون) و اختلالات خونی جنین (مثل اختلالات خونریزی دهنده) بسیار بالاست.
ضمنا از این آزمایش به عنوان یک تست کمکی در تشخیص مالفورماسیون و ناهنجاری های جنین، کم خونی، عفونتهائی مثل توکسوپلاسموز یا سرخجه و ایزوایمیونیزاسیون استفاده می شود.
از معایب این آزمایش این است که نمی تواند اختلالات لوله عصبی (مثل اسپاینا بیفیدا) را تشخیص دهد. به علاوه، امکان سقط جنین حین انجام تست را هم باید در نظر داشت که البته در 2-1 % موارد اتفاق می افتد. همچنین مواردی از پارگی کیسه آب، عفونت و کاهش ضربان قلب جنین در زمان انجام تست گزارش شده است.
معمولا به خانم باردار توصیه می شود در صورت تب و لرز یا ترشح مایع آمنیوتیک بعد از انجام آزمایش، پزشک خود را مطلع کند تا اقدامات لازم برای او به عمل آید.
منبع:www.ninisite.com