درباره خواص دارویی و درمانی گیاهانی که در طبیعت یافت می شوند، بسیار شنیده ایم و گاهی اوقات از این معجزه های شگفت انگیز طبیعی حیران شده و دیده ایم که خواص درمانی این گیاهان اگر بیشتر از داروهای شیمیایی نباشد، کمتر نیست. در ضمن، گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی عوارض جانبی کمتری دارد. گیاه «آلوئه ورا» هم یکی از این گیاهان شگفت انگیز است که با داشتن خواص مفید و توانایی های درمانی متعدد، به بهبود بسیاری از بیماری ها کمک می کند.
آلوئه ورا چیست؟
این گیاه که به آن «صبر زرد» هم می گویند، یک گیاه بادوام با گل های زرد است. برگ های نیزه ای و آبدار این گیاه تا حدود 50 سانتی متر بلند می شود و طول این گیاه به حدود 122سانتی متر می رسد. انسان ها از دیرباز با آلوئه ورا آشنا بوده اند و شواهد نشان می دهد که اولین گزارش مکتوب درباره این گیاه مربوط به چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح است که در نوشته های روی دیواره های غارها و کنده کاری های روی ظروف مربوط به مصر باستان کشف شده است. در افسانه های مصر باستان آمده که این گیاه چنان ارزشی نزد مردمان این سرزمین داشته است که برای حضور در مراسم پس از مرگ فرعون می بایست هدیه ای از برگ های گیاه آلوئه ورا تقدیم می کردند. همچنین درباره استفاده کلئوپاترا، ملکه زیبای مصر، از این گیاه برای حفظ زیبایی اش نقل می شود. گفته می شود که او هر روز برای در امان ماندن از آفتاب شدید مصر پوست خود را با آن ماساژ می داده است. مصریان حتی برای مومیایی کردن مردگان هم از آن استفاده می کردند. مصریان تنها کسانی نبودند که آلوئه ورا را می شناختند، بلکه درباره استفاده ارسطو از این گیاه نیز شواهدی وجود دارد. او مشاور اسکندر بود و به تشویق او اسکندر جزیره سوکوترا در اقیانوس هند را تصرف کرد؛ چرا که این جزیره به خاطر رشد زیاد گیاه آلوئه ورا مشهور بوده است. در آن زمان برای درمان زخم های سربازان سپاه اسکندر از این گیاه استفاده می شده است. آلوئه ورا در طب سنتی 5هزار ساله هندی نیز بسیار مورد استفاده قرار می گرفت. تمدن های یونانی، رومی، افریقایی ، مایایی، سرخ پوستان آمریکا و چینی ها نیز به ارزش این گیاه پی برده بودند. مسلمانان در برخی نقاط جهان پس از بازگشت از سفر حج این گیاه را بالای در خانه های شان آویزان می کنند. 96درصد از وزن این گیاه را آب تشکیل می دهد و مابقی شامل چربی های ضروری، آمینو اسیدها، ویتامین ها، املاح، آنزیم ها و گلیکوپروتئین است. آلوئه ورا دارای خواص گوناگونی است که همگی برای حفظ و بهبود سلامتی انسان و درمان بیماری ها کاربرد دارند. در اینجا به برخی از این ویژگی ها اشاره می کنیم:
آلوئه ورا سیستم ایمنی را تقویت می کند
اگر سیستم ایمنی بدن قوی باشد، می تواند از خود در برابر عوامل بیماری زا دفاع کند و اگر دچار جراحتی شود خودش آن را بهبود بخشد. بیماری های خودایمنی مانند ام.اس، لوپوس و آرتریت روماتوئید همگی ناشی از کارکرد نادرست سیستم ایمنی هستند. سرماخوردگی های مکرر، بیماری های پوستی، مشکلات گوارشی مانند ریفلاکس و التهاب روده می توانند نشانه ضعف سیستم ایمنی باشند. مکمل های آلوئه ورا حاوی مواد معدنی، ویتامین ها، آمینواسیدها، آنزیم ها و ریزمغذی های مفید بسیاری هستند که به بدن کمک می کنند در برابر عوامل بیماری زای خارجی از خودش دفاع کند. در واقع، وظیفه اصلی سیستم ایمنی تمایز قائل شدن بین عوامل بیماری زای خارجی و عوامل بی خطر داخلی است. به عنوان مثال، گلیکوپروتئین هایی که روی یک ویروس را می پوشانند به بدن تعلق ندارند و باعث بروز بیماری می شوند. وقتی سیستم ایمنی درست کار کند، می تواند بین این دو عامل فرق بگذارد و در برابر عوامل بیماری زای خارجی واکنش مناسب نشان دهد. ولی گاهی سیستم ایمنی نمی تواند این وظیفه را به درستی انجام دهد و بین دشمن ها و دوستان بدن تفاوتی قائل نمی شود. اینجاست که سیستم ایمنی به اشتباه، خود بدن را هدف قرار می دهد و به آن آسیب می رساند. در این حالت بیماری های خودایمنی بروز می کنند. گیاه آلوئه ورا دارای خواصی است که موجب می شود سیستم ایمنی درست عمل کند و عوامل بیماری زا را از خود بدن بازشناسد و در مقابل دشمنان خارجی بدن واکنش مناسب نشان دهد.
آلوئه ورا سرشار از ویتامین هاست
این گیاه دارویی منبع بسیار خوبی از انوع ویتامین هاست. به همین خاطر از آن در بسیاری از درمان های خانگی استفاده می کنند. ویتامین های موجود در آلوئه ورا برای کسانی که پرورش اندام کار می کنند و البته برای حفظ سلامتی عمومی بدن لازم است. ویتامین ها عملکردهای زیست شیمیایی گوناگونی دارند و می توانند مانند آنتی اکسیدان ها، هورمون ها یا واسطه های پیام رسان سلولی عمل کنند. آلوئه ورا ویتامین های B1,B2,B3,C,B6,B12,A,E و اسید فولیک را در خود دارد. البته این گیاه بیش از آنکه به طور مستقیم این ویتامین ها را به بدن شما برساند، به آن کمک می کند تا این ویتامین ها را از منابع دیگر بهتر جذب کند یا بسازد. آلوئه ورا به دلیل داشتن ویتامین C,A,E دارای خواص آنتی اکسیدانی است و می تواند اثر مخرب رادیکال های آزاد را خنثی کند. ویتامین های گروه Bو کولین در متابولیسم آمینواسیدها دخالت دارند و ویتامین B12,برای تولید گلبول های قرمز خون لازم است. اسید فولیک هم برای ایجاد سلول های خونی ضروری است. آلوئه ورا دارای آمینواسیدها، آنزیم ها، هورمون ها، لیگنین(یک نوع فیبر)، اسید سالیسیک، استرول ها، ویتامین ها، مواد معدنی و قندهاست. اگر شما قرص های حاوی ویتامین های موجود در این گیاه را مصرف کنید، پس از مدتی تغییر محسوسی در وضعیت خود حس خواهید کرد. ویتامین های موجود در آلوئه ورا خواص بسیار مفیدی دارند و وضعیت دستگاه گوارش را بهبود می بخشند.
آلوئه ورا سرشار از مواد معدنی است
مواد معدنی گوناگونی در این گیاه باارزش یافت می شوند که عبارتند از: کلسیم، کروم، مس، آهن، منیزیم، منگنز، پتاسیم، فسفر، سدیم و روی. این مواد معدنی برای حفظ سلامتی لازمند و ثابت شده که اثر یکدیگر را تقویت می کنند.
قندها در آلوئه ورا
این گیاه دارای دو مونوساکارید است. گلوکز و فروکتوز قندهای موجود در آلوئه ورا هستند که خاصیت ضد التهابی دارند. الوئه ورا همچنین دارای پلی ساکاریدهاست. پلی ساکاریدها به طور طبیعی در سلول های بدن یافت می شوند، ولی بدن در حدود 10سالگی تولید این نوع قندها را متوقف می کند و از این زمان به بعد قندها باید از منابع خارجی تأمین شوند. آلوئه ورا منبع بسیار خوبی برای تأمین پلی ساکاریدهاست. به خاطر وجود این قندها در آلوئه ورا این گیاه دارای خاصیت ضد التهابی و ضد ویروسی است. ترکیبات موجود در این گیاه موجب می شوند که ماکروفاژهای بدن بیشتر اینترفرون و اینترلوکین تولید کنند. این دو ماده از تکثیر ویروس ها جلوگیری می کنند. ماکروفاژها در واقع تمیز کننده های سیستم ایمنی هستند که می توانند تومورها و سموم شیمیایی را تجزیه کنند.
خواص درمانی آلوئه ورا
خواص درمانی این گیاه از دیرباز شناخته شده است و امروزه نیز مردم به اثرات درمانی آن ایمان دارند. فرآورده های آلوئه ورا طبیعی هستند، به همین دلیل مردم همیشه بر خواص درمانی مفید این گیاه تکیه می کنند. همان طور که گفتیم وجود ویتامین ها، مواد معدنی، آنزیم ها، هورمون ها، فاکتورهای رشد، آمینواسیدها و پروتئین ها در این گیاه ثابت شده است. برگ های گیاه آلوئه ورا دارای ماده ژل مانندی است که استفاده از آن به صورت موضعی برای درمان سوختگی ها و بهبود زخم ها مفید است. برخی از ترکیبات موجود در این گیاه موجب افزایش قدرت سیستم ایمنی و جلوگیری از رشد تومورها می شوند. گیاه آلوئه ورا دارای بیش از 200ماده مختلف است که همگی برای بدن بسیار مفیدند. مایع زرد رنگ و تلخی که از این گیاه استخراج می شود، می تواند به عنوان مسهل به کار رود.
ضایعات پوستی
بسیاری از ضایعات و زخم های پوستی، آفتاب سوختگی ها، بریدگی ها، آکنه و التهاب مخاط دهان با استفاده از ژل آلوئه ورا به صورت موضعی بهبود می یابند. استفاده از این ژل برای بهبود زخم های حاصل از جراحی مجاز نیست، چون بهبود زخم را به تأخیر می اندازد.
عفونت های دستگاه تناسلی
ترکیبات موجود در گیاه آلوئه ورا در درمان عفونت های دستگاه تناسلی موثر است.
هایپرلیپیدمی
آلوئه ورا برای کنترل این عارضه بسیار خوب ظاهر می شود. این حالت زمانی به وجود می آید که غلظت هر یک از چربی های پلاسمای خون افزایش می یابد.
دیابت
مواد موجود در این گیاه شگفت انگیز به بیماران دیابتی کمک می کند تا بهتر بیماری شان را کنترل کنند. مواردی که در بالا گفته شد، تنها اندکی از خواص درمانی این گیاه هستند. آلوئه ورا برای تسکین درد هم مفید است، به شما کمک می کند از شر خارش ها خلاص شوید و پوست تان را درخشان و شاداب نگه می دارد. بسیاری عقیده دارند که هیچ گیاهی روی زمین به اندازه آلوئه ورا این همه خواص درمانی شگفت انگیز ندارد در زیر به برخی دیگر از توانایی های درمانی این گیاه اشاره می شود:
*کاهش دهنده کلسترول خون
*اکسیژن رسانی بهتر به سلول ها
*تسکین دردهای آرتریتی و کاهش میزان التهاب در بدن
*جلوگیری از اثر تخریب کنندگی رادیکال های آزاد و ابتلا به بسیاری از بیماریها
*جلوگیری از تشکیل سنگ های کلیوی و حفاظت از بدن در برابر اگزالات موجود در چای و قهوه. شیره این گیاه مسهل است، ولی چون ممکن است موجب گرفتگی دردناک عضلات شود، غالبا مورد استفاده قرار نمی گیرد. با مصرف میزان کمتری از این شیره می توان از سنگ کلیه پیشگیری یا اندازه سنگ را کوچک تر کرد.
*بهبود و درمان اختلالات گوارشی (بیماری سندرم روده تحریک پذیر از جمله این بیماری هاست)
*کاهش دهنده فشار خون با برطرف کردن علت پرفشاری خون
*درمان سندرم خستگی مزمن
*کمک به سلامت دهان و دندان. دندانپزشکان براستفاده از فرآورده های این گیاه در حفظ بهداشت دهان و دندان تأکید دارند.
*استفاده از فرآورده های گیاه آلوئه ورا برای بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی هستند نیز مفید است. دیده شده که مصرف این گیاه حالت تهوع را که مشکل شایع بیماران درمانی است، کاهش می دهد.
در قسمت آینده توضیحات بیشتری درباره شیره این گیاه، عوارض جانبی در مصرف بیش از اندازه و رابطه این گیاه با زیبایی پوست ارائه خواهیم داد.
منبع: نشریه ی دنیای سلامت، شماره ی 53.
/ج
