تولد: 1185- 1195 قمری
محل تولد: ایوانکی
وفات: 1261 قمری
مزار: کربلا
عمر: حدود 70 سال
اساتید:
بزرگانی چون شیخ محمدتقی اصفهانی، شیخ علی کاشف الغطا و....
شاگردان:
سید علی نقی طباطبایی، سید زین العابدین طباطبایی، نظام الدین مازندرانی، سید محمد صادق خوانساری و ... .
آثار:
الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه، مشارع الحکام، رساله عملیه.
ولادت:
علامه شیخ محمد حسین اصفهانی، مشهور به صاحب فصول، از فقهای بزرگ جهان تشیع است. ایشان در آخر سده دوازدهم قمری، در «ایوانکی» از توابع استان سمنان به دنیا آمد و در سایه مهر پدری و عاطفه مادری رشد یافت.
دانش اندوزی:
محمدحسین بعد از رسیدن به رشد فکری، به عشق تحصیل و کسب معارف دینی به حوزه علمیه تهران عزیمت کرد و چندی، از اساتید آن روز تهران استفاده کرد؛ آن گاه به همراه خانواده به عتبات عالیات رفت. عظمت و شکوه خیره کننده حوزه علمیه نجف اشرف آرامش خاطر و جرقه امیدی در او ایجاد کرد تا در آن فرصت طلایی بیشترین بهره علمی و اخلاقی را از محضر دانشوران نامی آن زمان ببرد.
مراجعت به اصفهان:
در سال 1216 قمری به دنبال حمله وحشیانه وهابیان متعصب و بی خرد به اعتاب مقدسه، شیخ محمدحسین به همراه برادرش شیخ محمدتقی، صاحب حاشیه، که سمت استادی وی را نیز داشت، به اصفهان مراجعت کرد. ایشان سال ها در حوزه علمیه اصفهان از محضر برادر بزرگوارش و دیگر اساتید برجسته استفاده برده، سپس با موافقت برادر به عراق رفت.
ریاست حوزه علمیه کربلا:
شیخ محمدحسین اصفهانی در جوار مرقد منور ابا عبداللّه علیه السلام برای همیشه رحل اقامت افکند و کم کم شهرت و آوازه اش در کربلا رو به فزونی نهاد، تا جایی که حوزه درسش یکی از پرشکوه ترین حوزه درسی کربلا به شمار می رفت و مرجعیت دینی و علمی را عهده دار گردید.
در نگاه صاحب نظران:
صاحب نظران و شرح حال نویسان در پاس داشت و تکریم این فقیه و اصولی نامور، سخن بسیار گفته اند.
صاحب روضات الجنات، که از معاصرین ایشان بوده، نوشته است: «شیخ محمدحسین... فاضلی فقیه و دانشمندی وجیه، محققی مدقق و وحید عصر خود بود. کتاب فصولش از بهترین کتاب هایی است که در علم اصول فقه، تدوین شده و اشتباهات سابقین، مخصوصاً نادرستی های قوانین را توضیح داده و اکنون در دست استفاده تمام دانشجویان قرار گرفته و تمام شهرها مطالب محققانه آن را تلقی به قبول نموده اند.» علامه بزرگوار، شیخ آقابزرگ تهرانی نیز در نقباء البشر آورده است: «دانشمند فاضل و محقق بزرگ که در دانش اصول، به عنوان مؤسس از او یاد می شود. او بی تردید از برگزیدگان عالمان روزگارش به شمار می رود. دانش آموختگان زیادی از فقیهان و اصولیان از محضر او بهره مند شدند.» هم چنین میرزا محمدعلی کشمیری در نجوم السماء آورده است: «محمدحسین اصفهانی حائری بی تردید، آیتی از آیات ربانی و علامه بی نظیر و بلاثانی بود که جایگاه والا و ارجمندش، ما را از توصیف و معرفی سیمای او بی نیاز می سازد. آوازه فضل و کمال و دانش او گستره زیادی در مراکز علمی دنیای اسلام را درنوردیده...».
مبارزه با فرقه شیخیه:
از حوادث و رخدادهای دوران زعامت صاحب فصول در کربلا اندیشه انحرافی شیخیه بود که با اعتقادات مسلم و قطعی شیعه اثنی عشری هم خوانی نداشت. پیدایش این اندیشه انحرافی که سردمدارش شخصی به نام «شیخ احمد احسایی» بود، متأسفانه مدتی باعث نوعی انشقاق و گسست در میان عالمان دینی و جامعه شیعیان گردید و عده ای از افراد ساده دل در دام فریب آن گرفتار شدند، سرانجام این اندیشه انحرافی در برابر پاسخ های مستدل عالمان بزرگ دینی چون: سید مهدی طباطبایی، صاحب فصول و دیگران تاب نیاورده و به حاشیه رانده شد. علامه آقا بزرگ تهرانی می نویسد: «در روزگار او (صاحب فصول) فرقه شیخیه در کربلا به گسترش و تبلیغ اندیشه های انحرافی خود می پرداختند، ولی او سکوت نکرد و آرام نگرفت، بلکه مبارزه سخت و دشواری را با آنان آغاز کرد، تا این که در سایه همت والا و اخلاص در عمل و گفتار، نهایتاً به شکست این فرقه باطل انجامید.»
آثار مکتوب:
الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه، از مهم ترین آثار و از شاه کارهای علمی این فقیه برجسته است که با فاصله کمی از نشر، به سرعت در میان دانشمندان و مجامع علمی، جایگاه والایی یافت و شهرتش تا بدان جا رسید که مؤلفش به نام آن شناخته می شود؛ شاید هم برخی نام مؤلف را درست ندانند وهمه جا به «صاحب فصول» معروف است.
رحلت:
این فقیه و اصولی فرزانه، عمر شریف خود را در راه تحصیل، تدریس، تعظیم و پاس داشت شعائر اسلامی و مبارزه با اندیشه های باطل صرف کرد، تا این که حدود سال 1261 قمری چشم از جهان فروبست و به ملکوت برین پرواز نمود.
پیکر پاک آن عالم ربانی پس از تشریفات لازم، در صحن مطهر حضرت سید الشهدا علیه السلام در مقبره سید مهدی طباطبایی به خاک سپرده شد.
«رحمت و رضوان خدا براو باد»
