در زمان کنونی آمار بالای اعتیاد در میان جوانان نگران‌کننده است و متاسفانه آمار زنان معتاد نیز روزبه‌روز بیشتر می‌شود. از افزایش تعداد معتادان کشور و تغییر نگاه مسئولان به مسائل اجتماعی که منجر به تغییر روش در برخورد تنبیهی و سختگیرانه با معتادان شد سال‌ها می‌گذرد.
به گزارش ،آرمان نوشت: حالا بیش از دو دهه است که معتاد به عنوان یک بیمار شناخته می‌شود نه یک مجرم. کمپ‌های اعتیاد در اواخر دهه 70 در ایران تشکیل شدند. در آن زمان شیوه ترک در آنها بسیار متفاوت بود. با گذشت زمان و بررسی‌های دقیق و کارشناسی در مورد اعتیاد شیوههای ترک اعتیاد نیز تغییر کرد و تلاش شد روش‌هایی نرم‌تر و مطابق با روحیه افراد برای کاهش این معضل خانمان‌سوز اجتماعی ارائه شود.
به رغم تغییر در روش‌های ترک اعتیاد که زمانی تنها به بستن به تخت تا زمان ترک خلاصه میشد، اجرای این روش‌ها نتوانسته آمار اعتیاد را کاهش دهد. برای دریافت آمار تعداد مصرفکنندگان مواد مخدر چندان به اعداد نیاز نداریم و با گشت و گذار در شهر به خوبی می‌توان این موضوع را دریافت که معضل فراگیر است، اما جست‌و‌جوی ساده در آمار نشان می‌دهد تعداد مصرفکنندگان کشور هر سال بیشتر از سال قبل می‌شود. اکنون با پدیده‌های نسبتا جدیدی چون معتادان متجاهر، مردان و زنان کارتن‌خواب و معتاد، جوانان، نوجوانان و حتی کودکان معتاد و... مواجه هستیم.
برخورد با جامعه معتادان به نسبت سال‌های گذشته خصمانه نیست، اما نمی‌توان آن را برخورد ترحم‌برانگیز نیز اطلاق کرد. با گذشت زمان، نگاه بیمارگونه به اعتیاد سبب طرح موضوع بیمه درمان اعتیاد و تصویب آن شد. این طرح در ابتدا تنها ویژه معتادان کم‌بضاعت یا بی‌بضاعت، تزریقی و مصرفکنندگان مواد محرک و صناعی جدید، معتادان خیابانی، زنان و کودکان معتاد، کارتن‌خواب‌ها، معتادان بی‌خانمان و مبتلا به عفونت‌های بازپدید، نوپدید و مبتلایان به انواع هپاتیت، ایدز و سل بود. اخیرا معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با موادمخدر اعلام کرده که این طرح برای همه معتادان در کشور انجام می‌شود. نگاه اصولی به درمان اعتیاد تلاش همگانی همه دستگاه‌های مسئول و کمک آنها را می‌طلبد و در ابتدا باید نیازهای کنونی در مورد معضل اعتیاد شناسایی، کارشناسی و رفع شوند. یکی از نیازهای انکارناپذیر مساله بیمه معتادان است، اما آیا اصلاح شیوههای پرداخت درمانی به تنهایی برای درمان یک معتاد کارساز و مفید است؟
هزینه سنگین کمپ‌های ترک اعتیاد
هزینه مراکز ترک اعتیاد در سال 95، بر اساس رتبه‌بندی این مراکز از درمان‌شوندگان دریافت میشد. بر اساس این رتبه‌بندی، معتادان برای ترک در مراکز درجه سه مبلغ 400هزار تومان، درجه دو، 480هزار تومان و مراکز درجه یک، 580هزار تومان به مراکز ترک اعتیاد می‌پرداختند. این مبالغ تنها در مراکز ترک اعتیاد دولتی و وابسته به سازمان بهزیستی از معتادان دریافت میشد و هزینه بستری در مراکز نیمه‌خصوصی و خصوصی گاهی به سه تا 20میلیون نیز می‌رسید. هزینه زیاد برای بستری در این کمپ‌ها هیچ‌گاه به معنی بهبود کامل معتاد نبوده و نیست.
هزینه‌های گزاف پرداخت شده به ویژه در مراکز ترک‌اعتیاد نیمه‌خصوصی و خصوصی و از سوی دیگر آمار بالای معتادان در کشور بسیاری از سرمایه‌گذاران را به فکر ایجاد کمپ‌های ترک اعتیاد انداخت، اما ازدیاد کمپ‌های اعتیاد تنها یک روی سکه و نیمه پر لیوان است. به رغم افزایش خیره‌کننده کمپ‌های ترک اعتیاد بسیاری از آنها از سازمان بهزیستی و دیگر سازمان‌های مربوطه اجازه کار و فعالیت ندارند و اصطلاحا به نام کمپ‌های ترک اعتیاد غیرمجاز شناخته می‌شوند. در کمپ‌های ترک اعتیاد به دلیل عدم نظارت کافی مسئولان مربوطه به روند درمانی بیماران شیوه درمان این بیماران نیز به صورت علمی و کارشناسی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. اغلب مددکاران، روان‌درمانان و کارشناسان روانشناسی بالینی حاذق راضی به فعالیت در این مراکز نمی‌شوند و در واقع معتاد در محیطی علمی و کارشناسی شده درمان نمی‌شود. از سوی دیگر این مراکز به درمان‌های دارویی و تجویز متادون برای معتادان توجه بیش از اندازه دارند. در حال حاضر کارشناسان اعتیاد معتقدند، مشکل درمان اعتیاد، دیگر کمبود مراکز درمان اعتیاد نیست و با رشد قارچ‌گونه مراکز ترک‌اعتیاد این مشکل حل شده است؛ مشکل اصلی و کنونی بی‌توجهی به درمان‌های غیردارویی است.
روش‌های غیردارویی ترک‌اعتیاد، تضمین‌کننده درمان
به گفته کارشناسان حذف درمان‌های غیردارویی، حذف درمان اعتیاد است و درمان دارویی به‌تنهایی درد چندانی از اعتیاد دوا نمی‌کند. این درمان‌ها حتما باید با درمان‌های غیردارویی، روان‌درمانی، گروه‌درمانی، ماتریکس، مداخلات اجتماعی و... کامل شوند. تجویز متادون و شربت تریاک، باری از دوش اعتیاد در این کشور برنمی‌دارد. هزینه بالای درمان اعتیاد بسیاری از معتادان را از انجام این کار منصرف می‌کند. اگر فرض کنیم که معتادان معمولی با کمک خانواده‌ها یا به تنهایی هزینه درمان خود را متقبل شوند تکلیف معتادان کارتن‌خواب یا کودکان کار معتاد چه می‌شود؟ آنها حتی از فراهم آوردن سرپناه برای خود عاجزند حال چگونه می‌توانند هزینه درمان اعتیاد و حتی بستری در مراکز ترک‌اعتیاد را بپردازند؟
ایجاد امکان درمان ارزان‌قیمت برای مصرفکنندگان بی‌بضاعت بسیار مفید است. روش‌های درمانی موفق در دنیا که همراه با مداخلات علمی و راه‌های کارشناسی شده هستند بسیار گران‌قیمت هستند، اما سیستم رفاه‌اجتماعی با پرداخت هزینه‌ها از طریق بیمه یا کمک دولت‌ها بخش زیادی از این هزینه‌ها را تامین می‌کنند. در کشورهای موفق در این زمینه به بهانه بالا بودن هزینه درمان بخشی از روند درمان را حذف نکرده و تنها به درمان‌های دارویی متکی نمی‌شوند و برای پرداخت بخشی از هزینه درمان به کمک‌های دولتی متوسل می‌شوند. خدمات روانشناسی، مددکاری و غیردارویی در واقع تضمین‌کننده ترک اعتیاد فرد هستند. در واقع باید به فکر هر دو قشر ناتوان و توانگر معتادان بود و نمی‌توان نسخه دریافت متادون و روش‌های دارویی را برای هر دو آنها تجویز کرد. افراد کارتن‌خواب معتاد می‌توانند با مراجعه به مراکز گذری کاهش آسیب‌ها با پرداخت هزینه کم و در حدود 30 تا 40هزار تومان برای درمان اعتیاد دارو و متادون دریافت کنند. اما نباید راهکار دریافت متادون را در کمپ‌های ترک‌اعتیاد نیز پیش گرفت و باید در کنار آن از روش‌های غیردارویی نیز بهره برد تا امکان بازگشت معتاد به اعتیاد به حداقل ممکن برسد. در این صورت ایجاد بسترهای لازم برای بیمه معتادان بسیار ضروری است، زیرا فرد معتاد باید بتواند از پس هزینه‌های درمان غیردارویی، بستری و دریافت متادون روزانه برآید.
بیمه درد چندانی دوا نمی‌کند
یک کارشناس اعتیاد در گفت‌وگو با «آرمان» به تشریح جوانب مثبت و منفی بیمه درمان اعتیاد پرداخته و می‌گوید: کارشناسان همواره معتقدند بهتر است بیمه درمان اعتیاد معتادان وجود داشته تا هزینه‌های درمان معتادان را پوشش دهد، اما با توجه به اینکه تعداد افراد معتاد در کشور میزان قابل‌توجهی است باید این طرح را از نظر تعداد دفعات مجاز مراجعه بیمار به مراکز درمانی ارزیابی کرد. هومان نارنجی‌ها می‌افزاید: اعتیاد افراد بیمار در 80درصد موارد دوباره عود می‌کند و فرد معتاد شاید تا چهار بار به یک کیلینک‌درمانی مراجعه کند؛ آیا بیمه هزینه هر چهار بار درمان را می‌پردازد؟ او خاطرنشان می‌کند: افراد واجد‌شرایط و همچنین میزان پوشش هزینه‌ای درمانی توسط بیمه نیز باید مشخص شود. نارنجی‌ها می‌افزاید: اعتقاد داریم که بیمه‌ها بیشتر باید خدمات روان‌شناختی و مشاوره‌های درمانی را تحت‌پوشش قرار دهند، اما در حال‌حاضر پرداخت هزینه‌ها توسط بیمه تنها به هزینه‌های ویزیت پزشک و دارو خلاصه می‌شود. او تاکید می‌کند: باید بیشتر از بحث درمان جسم به درمان روح و روان فرد معتاد توجه کرد.
نارنجی‌ها می‌افزاید: بیمه برای یک‌ساعت مشاوره پزشک قلب و عروق به بیمار در مورد نحوه ورزش و رژیم‌غذایی و... ریالی به پزشک نمی‌پردازد، اما هزینه درمان 30میلیون تومان همین بیمار را می‌پردازد. بیمه تکمیلی نظام پزشکی کشور هزینه 40هزار تومانی واکسن را نمی‌پردازد، اما از پرداخت هزینه بیماری سرخک و کزاز، دیفتیری و... میلیون‌ها تومان متضرر می‌شود. باید تمام این جوانب در پروتکل جدید بیمه درمان‌اعتیاد معتادان در نظر گرفته شوند. سازمان تامین‌اجتماعی و بیمه‌گر دولتی متولی بیمه درمان‌اعتیاد بودند و بعید است که سازمان‌های خصوصی بیمه این هزینه را متقبل شوند. او تاکید می‌کند: میزان تاثیرگذاری مراکز درمانی فعلی را بر فرایند درمان نمی‌دانیم. برخی از این مراکز متادون می‌فروشند یا بی‌حساب آن را در اختیار بیمار قرار می‌دهند و روح درمان بر بسیاری از کلینیک‌ها حاکم نیست و درمان‌های دارویی صرف جایگزین درمان‌های روانشناسی و روانپزشکی شده است.
بازرسانی برای نظارت به مراکز درمانی می‌روند، اما ملاک آنها بررسی مسائل پیش‌پاافتاده مانند محل نگهداری داروها و بایگانی فایل‌های درمان و... است. آنها درک‌درستی از روند درمان افراد ندارند. این کارشناس حوزه اعتیاد می‌افزاید: برخی مراکز آمار‌های جعلی مصرف متادون برای مرکز تهیه کرده و مازاد نیاز متادون بیماران را در بازار آزاد می‌فروشند. سهمیه 350 بسته داروی هر مرکز سودی معادل 30میلیون تومان برای آن به همراه دارد. آیا جلوگیری از اسراف منابع دارویی یا فروش متادون در عطاری‌ها از بیمه ضروری نیست؟ آیا نباید وزارت بهداشت با همکاری نیروی‌انتظامی عطاری‌های متخلف و فروشنده متادون را پلمب کند؟ تقویت روش‌های غیردارویی از بیمه ضروری‌تر نیست؟ تا پایه‌های درمان اصولی در کشور مستحکم نشود زرق و برق اضافی وضعیت درمان را بهبود نمی‌بخشد. نارنجی‌ها در پایان می‌گوید: نمی‌توان میزان مشخصی برای استقبال مراکز ترک اعتیاد خصوصی از بیمه درمانی تعیین کرد. آیا این سازمان‌ها می‌پذیرند زیر پوشش سازمان تامین‌اجتماعی رفته و هزینه درمان بیماران را یک‌سال بعد دریافت کنند و پزشک خصوصی از این طرح استقبال می‌کند؟ نحوه بازپرداخت بیمه نیز مهم است.
