شیردهی و مادران

ارتباط عاطفی همراه با غذا
 

شیرمادربهترین و کامل ترین غذا برای نوزادان و شیرخواران تا پایان 2 سالگی است. به طوری که تغذیه انحصاری با شیر مادراز بدو تولد تا پایان 6 ماهگی و سپس ادامه آن همراه با تغذیه تکمیلی تا 2 سالگی منجر به رشد و تکامل کودک می شود. مزایای شیرمادراز جنبه های مختلفی قابل بررسی است جنبه هایی چون فواید مربوط به کودک و مادر، فواید اقتصادی، اجتماعی و ...

مزایای مربوط به کودک
در دوره های مختلف رشد و تکاملی کودک بر اساس نیاز شیرخوار ترکیبات شیر مادر تغییراتی پیدا می کند. به عنوان مثال در روزهای اول پس از تولد که بدن نوزاد هنوز سیستم ایمنی ضعیفی داشته و پادتن های لازم را جهت مبارزه با میکروب های بیرونی ندارد، دراین دوران شیر مادر با شرایط کودک تطبیق پیدا کرده، زرد رنگ و غلیظ تراست که آغوز (کلستروم یا ماک) نامیده می شود که اولین و بهترین واکسن برای حفاظت کودک بر ضد بیماری های عفونی است. دکتر علی رمضان خانی معاون بهداشتی دانشگاه شهید بهشتی از دیگر فواید شیرمادر می گوید: «کاهش مرگ و میر نوزادان دراثر بیماری های اسهالی، کاهش ابتلا به پنومونی و عفونت های گوش میانی و عفونت های حاد تنفسی، کاهش ابتلا به آسم، آلرژی و اگزما، عدم نیاز به دادن آب و قند حتی در مکان های گرم و خشک، عدم پرخوری شیرخوار و چاق نشدن وی در نتیجه اختلاف در ترکیب چربی شیر مادر، ماده ای سهل الهضم برای شیرخواران بیمار، هضم و جذب راحت تر چربی و پروتئین شیر مادر، ارضای غریزه مکیدن کودک، جذب بهتر آهن شیرمادر و ...»
 

مزایای مربوط به مادر
 

تحقیقات مشخص کرده اند تغذیه انحصاری با شیر مادر فواید متعددی برای خود مادر دربر دارد. دررابطه با برخی از این فواید دکتر رمضان خانی می گوید: «تغذیه انحصاری و مکرر شیرخوار با شیر مادر منجر به پیشگیری از حاملگی زودرس، برگشت سریع تر رحم به حالت اولیه، کاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان، بهبود وضعیت روحی عاطفی مادر و برگشت سریع تر وزن مادر به حالت اولیه می شود.»

مزایای اقتصادی و اجتماعی شیر مادر
 

بنابراظهارات معاون بهداشتی دانشگاه شهید بهشتی فواید تغذیه با شیرمادر از جنبه های مختلف اجتماعی - اقتصادی شامل موارد زیر است:
1- کاهش هزینه ها به طوری که تغذیه با شیر مادر موجب افزایش نیاز تغذیه مادر در دوران شیردهی می شود. افزایشی که به مراتب ارزان تر از هزینه خرید شیر خشک و غذاهای آماده ای است که برای شیرخواران محروم از شیر مادر استفاده می شود. ازسویی دیگر شیر مادر در مقایسه با سایر شیرها منجر به بیماری کمتر در کودکان می شود. در نتیجه هزینه درمان کاهش پیدا می کند. علاوه براین در بیمارستان هایی که هم اتاقی کودک و مادر رعایت می شود، عفونت و همه گیر شدن بیماری کمتر اتفاق افتاده و در نتیجه مجدداً هزینه ها کاهش پیدا می کند.
2- تغذیه با شیر مادر علاوه بر کمک به رشد و تکامل کودک، از خروج ارز به خارج ازکشور جهت واردات شیر خشک جلوگیری می کند.
3- تغذیه انحصاری با شیر مادر ارتباط مستقیم در کنترل جمعیت و تنظیم خانواده دارد. بنابراین درصورت تغذیه شیرخواران با شیر مادر امکانات اقتصادی کمتری به این امر اختصاص داده می شود.

جنبه های ایمنی شیرمادر
 

سیستم ایمنی نوزادان در بدو تولد ضعیف است. بنابراین مستعد عفونت های مختلف هستند، اما شیر مادر به جهت دارا بودن اجزای فعال سیستم ایمنی در محافظت کودک نقشی مؤثرایفا می کند، از جمله ایمونو گلوبولین ها A , G و M.

نحوه شیردادن در شرایط خاص
 

تغذیه نوزاد از ساعات اولیه پس از تولد باید شروع شود و تعداد دفعات آن در طول شبانه روز بر اساس نیاز شیرخوار تنظیم شود، چرا که تعداد دفعات در نوزادان مختلف، متفاوت است. برخی شیر خواران تند و برخی شیرخواران کند تغذیه می کنند.
تغذیه با شیر مادر پس از عمل سزارین
در افراد سزارینی نوع ضد دردی که مادر طی عمل دریافت کرده است، در زمان اولین تغذیه نوزاد با شیرمادر تاثیر گذار است. دراین راستا بنا براظهارات معاون بهداشتی دانشگاه شهید بهشتی، در بی حسی نخاعی، مادر می تواند با کمک کارکنان بیمارستان نوزادش را در اتاق ریکاوری شیر دهد، اما در پی بیهوشی عمومی مادر با کمک اطرافیان یک یا دو ساعت پس از ماندن دراتاق ریکاوری می تواند شیردهی را آغازکند. در سزارین مادر می تواند دراز کشیده، در تخت به نوزاد شیر دهد یا در حالت نشسته روی تخت به نوزاد شیر دهد یا درحالی که بالشی را با عنوان محافظ در پشت و بازوهایش قرار داده و یک بالش روی پاها که نوزاد روی آن قرار می گیرد، شیر خواررا تغذیه کند.

تغذیه در دوقلویی
 

یکی از مسائل مهم، تغذیه در چند قلویی هاست. در تغذیه به نوزادان دوقلو با شیر مادر رعایت نکاتی ضروری است؛ تغذیه مناسب و متعادل مادر (حدود 500 تا 1000 کالری اضافی)، تکرار و استمرار شیردهی و تغذیه دوقلوها به طورجداگانه در روزهای اول، به دلیل سادگی این روش برای مادرهرچند که در این حالت زمان شیردهی دو برابر می شود. در رابطه با سه قلویی ابتدا یک پستان برای هر بچه و سپس بچه سوم از هر دو پستان تغذیه شود، اما همیشه یک نوزاد آخرین نفرنباشد. در صورتی که با تمام تلاش ها شیر مادر کافی نباشد و نیاز به شیر کمکی باشد، هر دو نوزاد تا حد امکان از شیر مادر تغذیه شوند، آن گاه شیرکمکی با فنجان یا قاشق به هر دو نوزاد خورانده شود. در این مورد نباید یک نوزاد با شیرمادر و نوزاد دیگری با شیر خشک تغذیه شود.

نوزادان کم وزن
 

نوزادان کم وزن اصولاً به صورت نارس متولد می شوند. در صورتی که زنده متولد شوند، برای ادامه حیات نیاز به تغذیه دارد. این که چه نوع تغذیه ای برای آنها مناسب است، باید گفته شود که شیر مادر نوزاد نارس با شیر مادر نوزاد رسیده متفاوت است. ولی با این وجود برای نوزادان نارس و کم وزن، شیر مادر خود آن نوزاد مناسب تر است. چرا که در شیراین مادران موادی وجود دارد که برای سیستم بدنی نوزاد نارس متناسب است. منیزیم، آهن، چربی و پروتئین شیر مادران نوزادان رسیده است. چنانچه نوزادی با سن زیر 34 هفته حاملگی متولد شود، به دلیل عدم قدرت کافی نوزاد در مکیدن و بلعیدن، شیر مادر را می توان از طریق لوله داخل معده به نوزاد خوراند. اما چنانچه نوزاد بالای 34 هفته حاملگی متولد شود، مستقیماً می تواند از پستان مادر تغذیه شود و نیازی به استفاده از بطری نیست.
در صورتی که نوزاد زیر 1600 گرم وزن داشت بازهم از طریق لوله داخل معده شیر را دریافت می کند که البته دراین حالت ابتدا باید مادر شیر خود را دوشیده و در مدت حداکثر 48 ساعت مصرف کند. اما اگر وزن نوزاد 1600 گرم باشد، با استفاده از فنجان تغذیه با شیرمادر انجام می شود و همچنین شیرخوار می تواند شیررا با مکیدن از پستان مادر دریافت کنند. البته دراین حالت ابتدا نوزاد کم وزن مدت کوتاهی شیر می خورد سپس مدت طولانی استراحت کرده و سپس شیرخوردن را از سر بگیرد.

بعد روانی شیر مادر
 

دکترابوالقاسم مهری نژاد روان شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا می گوید : «چسبیدن به آغوش و فیزیک مادر یک نیاز بنیادی بشراست که در50 سال اخیر مشخص شده است. ارضای این نیاز از همان دوران طفولیت منجر می شود که فرد در بزرگسالی ازلحاظ روانی به یک ثبات روانی رسیده و از آسیب های روانی مصون باشد تا جایی که این افراد اضطراب های کمتری را تجربه می کنند و ازلحاظ شخصیتی و روانی مقاوم تر هستند.» شیر خوردن یکی از راه های مؤثر در ارضای این غریزه است. غریزه ای که در صورت ارضا در دوران طفولیت منجر به این می شود که ارتباطات عاطفی قوی بین مادر و فرزند شکل گیرد.
همچنین این گروه ازافراد در همه دوران زندگی احساس تنهایی کمتری داشته و مسائلی چون ترک والدین و سپردن به سرای سالمندان از سوی این خانواده ها کمتر اتفاق می افتد.
در ادامه بحث این روان شناس افزود: «کودکانی که سرد بزرگ شده و ارتباطات عاطفی کمتری بین آنها و مادر برقرار بوده در بزرگسالی این الگو را بر جنس موافق و مخالف تعمیم خواهند داد.» اما درپایان این گزارش موضوع مهم و قابل ذکراحساس آرامش مادراست که هنگام شیرخوردن نوزاد در وی ایجاد می شود.
منبع:نشریه کوچه ما، شماره 12.
/ج