پیامبر اعظم در اشعار جامی

شعرا پس از حمد و ثنای خداوند،درود بر پیامبر و خاندانش و ستایش وجود شریف آن بزرگوار این معنا را در کلام شعری خویش جاری می گردانند.

نورالدین عبدالرحمان جامی نیز یکی از این شاعران است که در ابتدای هر بخش از بخش های سه گانه دیوان خود و در ابتدای مثنوی هایش شخصیت پیامبر اعظم(ص)را بارها با کلمات شیرین و رسایش ستایش نموده و در قصیده ای نغز معجزات آن اسوه حسنه را نمایش داده است.

در این نوشتار به چند نمونه از اشعار او در شأن پیامبر اعظم(ص) اشاره می نماییم و بهره گیری های او از آیات قرآنی که در وصف آن حضرت نازل گردیده را نیز ذکر می کنیم.

ای مـظـهـر حـسـن لایـزالـی مـرآت جـمـال ذوالـجـلالـی

در شـأن کـمـال تـوست نـازل آیــات مــکـارم و مــعـالـی

رویت «طرف من النّهار»است زلـفـت «زلـف من اللّیالـی»1

جامی با تعبیرات زیبا در ادبیات فوق،پیامبر را مظهر و آینه زیبایی و جمال پروردگار شمرده و سفیدی چهره و سیاهی زلف آن حضرت را چونان بخشی از شب و روز به تصویر کشیده است.

او همچنین با وام گیری از آیه قرآنی «و أقم الصّلاة طرفی النّهار و زلفاً من اللّیل».(سوره هود،آیه 114) کلمات «طرف و زلف» را که به ترتیب به معنای «سو،بخش و قسمت» می باشند استخدام کرده و سیمای نورانی و موهای مشکین پیامبر اعظم(ص) را ترسیم کرده است.او این بهره گیری ها را از آیات 27 و 78 سوره الرحمن نیز اقتباس نموده است.

لـیلـة الـقـدر زمـویـت تـاری وحـی مـنـزل ز لـبـت گـفـتاری

طرّه ات سـور هـمـه سـوداه انـتـخـابـی زحـروفـش طـاه

«قاب قوسین» عیان ز ابرویت نـقـش «حـم» خـم گیـسـویت2

آیات مورد استفاده جامی در این ابیات،آیات ابتدایی سوره های غافر،فصّلت،شوری،زخرف،دخان،جاثیه و احقاف، که در آغاز آنها «حم» قرار دارد و همچنین آیات «طه.ما أنزلنا علیک القرآن لتشقی».(سوره طه،آیات 1 ـ2)،«فکان قاب قوسین أو أدنی».(سوره نجم، آیه 9) می باشد.

پـیـوسـتـه از تـشدّد او مـدّعی دین خم گشته زیر ارّه چو دال مشدّد است

در این بیت،پیامبر اعظم(ص) را چنین توصیف فرموده که او بر دوستان و یاران،مهربان و بر کفّار و دشمنان سخت گیر است.دشمنان و بدخواهانش از سختی و تشدّد او چون «د» که در زیر ارّه تشدید خم گشته به سختی افتاده اند.

جامی این تصویرگری و توصیف زیبا را که در آن شدّت و سختی مورد نظر با دال مشدّد متناسب گردیده و در تشبیهی مرکّب،صحنه ای به یاد ماندنی و مؤثر را در ذهن القا نموده،با بهره گیری از آیه:«محمد رسول اللّه و الذین معه و أشدّاء علی الکفّار رحماء بینهم».(سوره فتح،آیه 29) ارائه نموده است.