عصر شبگون و ظلمانی

امام سجاد علیه السلام در عصر شبگون و ظلمانی

دانش گسترده امام چهارم علیه السلام

دائرة المعارف عظیم علمی و دینی حضرت سجاد علیه السلام در لابلای فرازهای صحیفه نمودار بست .

امام چهارم در ضمن دعاهای روح بخش و انسان ساز، معارف عظیم اسلامی و علمی را نیز گنجانیده است . مثلا آنجا که می گوید «اللهم سبحانک تعلم وزن السموات، سبحانک تعلم وزن الارضین، سبحانک تعلم وزن الشمس و القمر، سبحانک تعلم وزن الظلمة و النور، سبحانک تعلم وزن الفی ء و الهواء» ⁽¹⁾ «خدایا منزهی، تو که وزن آسمانها، زمین ها، خورشید و ماه، تاریکی و نور، سایه و هوا را می دانی » .

سرانجام پس از قرنها دانشمندان با کمک علم و دانش نوین به قسمتی از حقایق علمی این دعا پی برده اند که چنین است:

وزن آسمانها: اگر منظور حضرت از آسمان اشاره به ستارگان و سیارات و کرات باشد، بیانگر این نکته است که ستارگان در آسمان وزن دارند و این حقیقت هر چند امروزه روشن و واضح است; ولی در روزگاران کهن که نظریه «بطلمیوسی » همه جا (15 قرن) بر محافل علمی حاکم بود و زمین را مرکز عالم و اجرام آسمانی را چون میخ نقره ای بر سقف نیلگون یا چون نگینی بر قالب انگشتری می دانستند، نه تنها نظریه مرکزیت زمین را رد می کند، بلکه به حقیقت جدیدتری اشاره می کند که اجرام آسمانی مانند زمین و ماه و خورشید همه قابل وزن است . با توجه به اینکه حجم خورشید یک میلیون و سیصد برابر بزرگتر از حجم زمین است و فاصله خورشید با زمین 150 میلیون کیلومتر است و فاصله ماه 385 هزار کیلومتر، وزن اینها تنها پس از کشف نیروی جاذبه و دافعه (گریز از مرکز) توسط «نیوتن » ، معلوم شد . چون تمام اجرام و اجسام آسمانی و زمینی دارای جاذبه اند و در یکدیگر تاثیر متقابل دارند، و مطابق فرمول معینی جاذبه نسبت مستقیم با جرم دو جسم و نسبت معکوس با مجذور فاصله آنها دارد و هر قدر جسم بزرگتر باشد، به همان نسبت جاذبه بیشتر است و هر قدر فاصله آن بیشتر باشد، تاثیر جاذبه کمتر است .

با همین معیار که کمتر از دو قرن است کشف شده است، دانشمندان وزن کرات آسمانی و وزن نور و هوا را به دست می آورند . به عنوان مثال هوایی که در اطراف زمین قرار دارد، بر هر سانتی مترمربع 033/1 کیلوگرم فشار وارد می آورد و بدن انسان تقریبا 16 هزار کیلوگرم از این فشار را تحمل می کند .

به کمک همین آزمایشات جدید و محاسبات حتی وزن نور یک لامپ را می توان فهمید تا چه رسد به وزن خورشید که در هر ثانیه 4 میلیون تن نور حرارت (انرژی) در فضا پخش می کند و برای تولید آن هر ثانیه 660 میلیون تن «هیدروژن » مصرف می کند و مدت چهار میلیون سال است که این فعالیت منظم (به قدرت خدا) ادامه دارد .

اگر هم منظور امام از آسمان، اجرام سماوی و کرات نباشد، بلکه اشاره به فضای بین ستارگان باشد، این فضا هم خلاء مطلق نیست و همان گونه که تاکنون کشف شده است، فضای بین ستارگان، انواع گازهای معلق بنیادین و نیز ذرات بنیادین هستند و اشعه های کیهانی که از کهکشانهای دیگر به کهکشان ما می آیند و نیز ذرات جاذبه نیوتنی و امواج الکترومغناطیسی ... که فضای بین ستارگان را اشغال نموده است، که در مقیاس کوچک هم سرانجام دارای وزن هستند! .

وزن نور: طبق نظر «انیشتین » که به سبب همین نظریه جایزه نوبل را دریافت نمود، نور از ذرات یا بسته های بسیار کوچک انرژی به نام «فوتون » ساخته شده است که به کمک عدد ثابت «پلانک » می توان وزن یک «فوتون » را حساب نمود . خوب است بدانیم که برای آنکه بتوانیم سطح یک سانتی متر مربع را مشاهده کنیم تعداد حدود 10 به توان 30 فوتون جا می گیرد که وزن آن برابر است با حدود 1 گرم در یک ثانیه .

وزن سایه: اگر منظور از سایه، سایه خلاء باشد، همان گونه که قبلا نیز اشاره شد، وزن ذرات موجود در آن محیط را می توان حساب نمود . به عنوان مثال مانند وزن سایه ئ ناشی از قرار گرفتن زمین جلوی خورشید که پشت زمین ایجاد می شود، و اگر منظور سایه در ملاء (پر) باشد سایه ای که روزانه روی زمین با آن سر و کار داریم بدین ترتیب می توان محاسبه کرد که موضوع علم «ترمودینامیک » می باشد . به عنوان مثال در نظر بگیرید یک گاز را با حجم ثابت که تحت فشار ثابت نیز می باشد و دارای درجه حرارت معینی هم هست، حرارت می دهیم، حجم گاز افزایش می یابد و در نتیجه فشار گاز زیاد می شود یا اگر فشار گاز را زیاد کنیم و حجم آن را کم، حرارت بالا می رود . با توضیح فوق و دانستن این نکته که فشار هوا روی سطح زمین تقریبا در تمام نقاط مسکونی ما یکسان است، اگر فرض کنیم هوا آفتابی باشد و شخصی در مقابل آفتاب بایستد محیطی که سایه شخص قرار دارد سردتر از / PV فشار حجم قسمت سایه کمتر می شود و از هوای اطراف به آنجا می آید و به اصطلاح هوای دمای موجود در سایه منقبض تر است و در نتیجه جرم هوای سایه دار، زیادتر و وزن آن بیشتر از هوای روشن اطراف خواهد بود .

1 . مقدار انرژی هر «فوتون » از رابطه زیر به دست می آید:

E = HV

ژول/ثانیه - عدد ثابت/پلانک (ضریب ثابت) 26 - 10×62/6 H = انرژی ثابت E =

15 - 10 - 72/12 19+10×69/1 فرکانس فوتون V =

این عدد بسیار کوچک است، ولی وجود دارد (یک ژول برابر است با مقدار نیرویی که به جرم یک گرم وارد شود و به آن شتاب یک سانتی متر به مجذور ثانیه می دهد .

2 . شدت تشعشع نور برابر است با حاصل ضرب انرژی یک فوتون (H.V)

در تعداد فوتونهایی که در واحد زمان از واحد سطح عمود بر امتداد انتشار تشعشع بگذرد . تعداد فوتون گذرنده از یک سانتی متر مربع در مدت یک ثانیه برابر است با:

شدت تشعشع (I) = تعداد فوتون (N) منهای انرژی فوتون (HV)

ثانیه سانتی متر مربع/عدد 107 × 035/5 I = N - HV

3 . در مورد گازها، عدد ثابت گازها یعنی R مساوی با V حجم گازها و P فشار گازها:

P.V/T = R V/T

درجه کوین مول 31/8/ژول R =

وزن یک سانتی متر مکعب هوا: 8 - 10 کیلوگرم بر سانتی متر مربع .

حدودا اختلاف حجم هوای بین سایه یک شخص با هوای اطرافش برابر با 25 سانتی متر مکعب می باشد، حدودا اختلاف وزن سایه یک شخص «متوسط القامة » با هوای اطرافش است! ⁽²⁾

آگاهی از وجود میکروب

امام در دعای 27 ضمن دعا برای مرزداران اسلام می گوید: «اللهم و امزج میاههم بالوباء و اطعمتهم بالادواء .» «خدایا آب های دشمنان اسلام را با وبا بیامیز و غذاهایشان را به بیماری ها و دردها بیالای » .

امام به یکی از کشفیات جدید علم یعنی کشف میکروب که تا زمان «پاستور» شناخته نشده بود، اشاره می کند و عامل تولید و رشد و تکثیر آن را آب می داند .

مرحوم «استاد شعرانی » در ترجمه صحیفه در ذیل این جمله می نویسد:

«یکی از دانشمندان، «پاستور» را در خواب دید و از او به خاطر کشف میکروب و خدمتش به سلامت انسانها و جهان طب و بهداشت، ستایش کرد» .

ولی «پاستور» در جواب گفت:

«از علی بن الحسین تشکر کن زیرا نخستین بار او درباره میکروب در دعاهای خویش سخن گفته است اشاره به همین دعا، دعای 27 صحیفه سجادیه: «اللهم و امزج میاهم بالوباء و اطعمتهم بالادواء» .

پی نوشت:

1) دعای 51 از صحیفه ثانیه، شیخ حر عاملی و شهرستانی «الهیات و الاسلام » ، عربی، ص 269 . چاپ نجف .

2) فیزیک اتمی، انتشارات دانشگاه تهران، فیزیک دانشگاهی، ترجمه فروتن; منابع فیزیک جدید و جزوه های درسی دانشکده فنی دانشگاه تهران .