بی اختیاری مدفوع به وضعی گفته می شود که فرد بدون داشتن علتی عضوی، در لباس یا سایر محل هایی که از نظر اجتماعی پسندیده نیست، مدفوع کند. طبق DSM-III-R سن زمانی و عقلی کودک حداقل باید 4 سال بوده و بی اختیاری حداقل هر ماه یک بار به مدت 6 ماه متوالی روی داده باشد. ملاک 4 سال از آن جهت انتخاب گردیده است که بررسی های متعدد نشان دهنده این مطلب است که 50 درصد کودکان در 2 سالگی و 100 درصد آنان در 4 سالگی بر مدفوع کنترل پیدا می کنند( بل من (2)، 1966، اشتاین (3)، 1967).
معمولاً بی اختیاری مدفوع به دو طبقه عمده و چند طبقه فرعی تر تقسیم بندی می شود. طبقه عمده این تقسیم بندی عبارت است از اولیه و ثانویه. بی اختیاری مدفوع زمانی اولیه طبقه بندی می شود که بی اختیاری پس از رسیدن به سن زمانی و عقلی، 4 سال ادامه یافته و دوره ی کنترل قبلی مدفوع حداقل به مدت یک سال وجود نداشته باشد. اگر بی اختیاری مدفوع در پی یک سال کنترل ظاهر شود، از نوع ثانویه تلقی می شود.
ملاک های تشخیصی بی اختیاری مدفوع از نظر) DSM-III-R ، 1987 ( عبارت است از:
الف-دفع مکرر مدفوع در محل هایی که مناسب این منظور نیست، خواه عمدی و خواه غیرعمدی
ب-وقوع حداقل یک مورد در ماه به مدت 6 ماه
پ- سن زمانی و عقلی حداقل 3 ماه
ت-ناشی از علل جسمی، مثل مگاکولون، آگانگلیونی نیست
درباره ی علت بی اختیاری مدفوع، سه نظریه عمده وجود دارد. این نظریه ها عبارت است از؛ نظریه طبی، پویایی روانی و یادگیری -رفتاری.
نظریه طبی، از دیدگاه رشد عصبی به مسأله نگاه می کند. بی اختیاری مدفوع در این چشم انداز، نتیجه نارسایی های رشدی در ساخت و کارکرد مکانیزمهای فیزیولوژیکی و تشریحی مورد نیاز برای کنترل روده است، این نارسایی های عضوی موقتی به شمار می آیند.
نظریه پویایی روانی، بی اختیاری مدفوع را نشانه برخی تعارض های عمیق تر می دانند. و سرانجام نظریه یادگیری- رفتاری بی اختیاری مدفوع را از نادرست بودن روند آموزشی استفاده از توالت ناشی می دانند. روش های رفتاری با موفقیت زیاد در درمان بی اختیاری مدفوع مورد استفاده قرار گرفته شده است. از جمله «چارت های ستاره » (4)که در آن کودک برای هر روزی که بدون بی اختیاری سپری کند، ستاره ای در چارت فرو می کند. سایر تقویت کننده های رفتاری بسیار مثبت بوده است. اما با این حال، شاید بهترین روش مقابله با این اختلال روش ترکیبی (طبی- رفتاری) باشد.
1-Encopresis
2-Bellnan
3-Stein
4-Star Charts
منبع: نجاتی، حسین، (1388)، روانشناسی کودک، تهران، نشر بیکران، چاپ دهم.