نقض حریم خصوصی در فضای اینترنت به خصوص شبکه های اجتماعی، یکی از داغ ترین موضوعات در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات محسوب شده و بخش عمده ای از تمرکز کاربران کشورمان را به خود اختصاص داده است.
در گزارشات هفتگی پلیس سایبر کشور، هر هفته با اخباری مواجه می شویم که از نقض حریم خصوصی کاربران ایرانی در فضای مجازی به ویژه در شبکه های اجتماعی و پیام رسان های موبایلی حکایت دارند.
امروزه، کلاهبرداران اینترنتی و مجرمان سایبر، رفتار های شیادانه خود را در بستر مجازی با ترفند های گوناگون و خلاق به پیش می برند و صدمات مادی و معنوی گسترده ای را به قربانیان وارد می کنند. به همین دلیل، توجه به اصول امنیتی و ارتقای سواد رسانه ای جهت مقابله با تهدیدات بالقوه در این فضا، اهمیت بسیار زیادی دارد.
طبق آمارهای ارائه شده، در کشور بیش از 30 میلیون تلفن هوشمند در دست کاربران است. بخش قابل توجهی از کاربران از نرم افزار های ارتباطی رایگان نیز استفاده کنند؛ به گونه‌ای که طبق اظهارات وزیر ارتباطات تنها شبکه تلگرام بالغ بر 20 میلیون کاربر ایرانی دارد.
نقض حریم خصوصی مجازی در ایران
در چند سال اخیر که مقوله برخورد با مجرمان سایبر کشورمان در دستور کار ناجا قرار گرفته، پلیس فتا اقدامات خوبی در این عرصه انجام داده و موضوع را مرتبا پیگیری می کند. همچنان بانکداری مجازی و نقض حریم خصوصی کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی، به عنوان دو موضوع مهم در جرایم رایانه ای (Cybercrime) مطرح هستند. به نظر می رسد با توجه به ارتقای ضریب نفود اینترنت و افزایش شمار کاربران، این دو مقوله هم چنان خبر ساز باشند.
میلیون ها ایرانی هر روز برای استفاده از خدمات بانکی، به صفحات بانکداری مجازی موسسات مختلف مراجعه می کنند و یا از طریق خود پرداز ها و دستگاه های کارتخوان، تراکنش های مختلف انجام می دهند. در همین حال، جرایم بانکداری مجازی، اسکیمینگ، هک اطلاعات حساب و دنیای فیشینگ ها، ضربات مهلکی به برخی از قربانیان این عرصه وارد کرده است.
موضوعات تخصصی در دسترسی و نفود به اطلاعات کاربران بانکداری مجازی در کشور، نشان می دهد که برخی از کاربران با ابتدایی ترین اصول ایمنی جهت استفاده از خدمات اینترنتی آشنایی ندارند.
تصویر ایندکس سایت کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه قوه قضاییه.
از طرفی، شمار کاربران شبکه های اجتماعی روز به روز در حال افزایش است و افراد بیشتری تصاویر و اطلاعات خصوصی خود را در معرض دید عموم قرار می دهند.
انتقام های اینستاگرامی و سوء استفاده های تلگرامی از اطلاعات کاربران ایرانی در چند سال اخیر، نشان می دهد که مساله حریم خصوصی و امنیت در فضای مجازی، به واسطه توسعه مفهومی به نام هویت مجازی (virtual identity) در کشور از اهمیت به سزایی برخوردار است.
بازار داغ انتقام های دیجیتالی
انتقام های گسترده ای که در فضای اینستاگرام، تلگرام، واتس آپ و برخی شبکه های دیگر بین المللی صورت می گیرد، نشان می دهد که تهدیدات سایبری بومی، همچنان برای کاربران ایرانی دردسر آفرین است. برای جلوگیری از بروز چنین چالش های هزینه بری، موضوع ارتقای دانش فنی و حریم خصوصی کاربران باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
ما در وب سایت روزیاتو، گفتارهای متعددی درباره رعایت حریم خصوصی و موضوعات مربوط به شیوه های کاهش آسیب پذیری های مجازی ارائه نمودیم.
تصویر ایندکس جدید پلیس فتا.
قانون جرایم رایانه ای کشور در سال 1388 برای تعیین مصادیق استفاده مجرمانه از سامانه های رایانه ای و مخابراتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. به دنبال آن نیز کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه بر اساس ماده بیست و دوی این قانون تشکیل شده است. تشکیل شواری عالی فضای مجازی به ریاست رییس جمهور به دستور رهبر انقلاب در سال 1393، از جمله دیگر اقدامات مهم برای صیانت از فضای مجازی ایران به شمار می رود.
13 مصداق نقض حریم خصوصی
در ادامه 13 مصداق قانونی درباره نقض حریم خصوصی را مورد بررسی قرار می دهیم:
1- دسترسی غیر مجاز به داده های رایانه ای یا مخابراتی نظیر هک ایمیل یا حساب کاربری.
مسئله یاد شده از شاخص ترین شیوه های نقض حریم خصوصی کاربران به شمار می رود. بخشی از آن به ضعف سرورهای شرکت hosting و بخشی نیز به ناکارآمدی اطلاعات کاربران در حفظ حریم خصوصی ارتباط پیدا می کند.
2- شنود غیر مجاز محتوای در حال انتقال در سیستم های رایانه ای و چت های اینترنتی.
این کار توسط هکر های حرفه ای صورت می گیرد و معمولا از کاربران اینترنت برای مقابله با این حملات، کاری بر نمی آید. اما واضح است که هر چه بیشتر از شبکه های بین المللی امن تر استفاده کنیم، ضریب آسیب پذیری کاهش می یابد. از طرفی، نباید اطلاعات خصوصی و محرمانه خود و دیگران را در بستر چت انتقال داد.
3- دسترسی غیر مجاز به داده های سری در حال انتقال در سیستم های رایانه ای.
این دسترسی نیز توسط هکر های حرفه ای صورت می گیرد. هدف از این کار، اثر گذاری روی تجهیزات مخابراتی و رایانه ای شرکت های دولتی و خصوصی خواهد بود. اکنون با رصد های آنلاین مرکز ملی پدافند سایبری کشور، میزان آسیب پذیری کشور در این زمینه کاهش یافته است.
4- در دسترس قرار دادن داده های سری در حال انتقال در سیستم های رایانه ای برای اشخاص فاقد صلاحیت.
این مسئله در سازمان ها، نهاد های اطلاعاتی، امنیتی و خدماتی که با طیف گسترده ای از اطلاعات خصوصی کاربران مواجه هستند، اهمیت پیدا می کند. مجموعه های مذکور نباید اطلاعات دیجیتالی مشتریان و کاربران خود را در اختیار افرادی که واجد شرایط امنیتی نیستند، قرار دهند.
5- نقض تدابیر امنیتی سیستم های رایانه ای و مخابراتی به قصد دسترسی به داده های سری.
نقض تدابیر امنیتی سامانه های شرکت های دولتی و خصوصی، از جمله بستر های مناسب برای هکرها به شمار می رود. تمام شرکت ها می بایست در بستر امن به ارائه خدمات مجازی بپردازند.
6- حذف، تخریب یا غیر قابل پردازش کردن داده های دیگری از سیستم های رایانه ای به طور غیر مجاز.
انتشار هرزنامه (Spam) و ارسال بد افزار از طریق پست الکترونیک که مدتی است توسط کلاهبرداران سایبر متداول شده را می توانیم مصداق این موضوع بدانیم.
7- از کار انداختن سیستم های رایانه ای به طور غیر مجاز و ممانعت از دسترسی اشخاص به پرتال ها.
غیر فعال کردن سایت و سیستم های رایانه ای اشخاص حقیقی و حقوقی نیز از جمله مصداق های نقض حریم خصوصی در جامعه اطلاعاتی کشور به شمار می رود. قانون گذار مجازات هایی برای ناقضان این موضوع،، در نظر گرفته است.
8- ممانعت از دسترسی اشخاص مجاز به داده ها یا سیستم های رایانه ای به طور غیر مجاز.
اگر دسترسی کاربران به داده ها و سسیستم های رایانه ای به طور غیر مجاز قطع شود، مصداق نقض حریم حصوصی کاربران در شبکه های اجتماعی و غیر اجتماعی خواهد بود. فیشینگ یکی از آن ها به شمار می رود.
9- ربودن داده های متعلق به دیگری به طور غیر مجاز.
این مسئله در شبکه های اجتماعی به وفور مشاهده می شود. برخی کاربران برای جمع کردن مخاطب، از تصاویر خصوصی دیگران برای ساخت صفحات اجتماعی استفاده می کنند. چنین فعالیت هایی نقض حریم خصوصی عنوان شده است.
10- هتک حیثیت از طریق انتشار صوت و فیلم تحریف شده دیگری توسط سیستم های رایانه ای و مخابراتی.
هتک حرمت اینترنتی، از مهم ترین مصادیق نقض حریم خصوصی ایرانیان در فضای سایبر به شمار می رود. بعضا مشاهده شده که طرف ها برای انتقام از یکدیگر، به چنین کارهایی دست می زنند. تمام این اقدامات نقض حریم خصوصی بوده و مجازات سختی برای عاملانش در نظر گرفته شده است.
11- نشر اکاذیب از طریق سیستم های رایانه ای یا مخابراتی به قصد تشویش اذهان عمومی
بسیار مشاهده شده که افرادی به مقاصد گوناگون، تصاویر فوتوشاپی، فیلم های ویرایش شده و متن های بدون سند و مدرک را برای جذب مخاطب به اشتراک می گذارند. این اقدامات به هر دلیل و منظوری که صورت گرفته باشد، نقض حریم خصوصی جامعه اطلاعاتی کشور محسوب می شود و با عاملانش برخورد قانونی خواهد شد.
12- فروش، انتشار و یا در دسترس قرار دادن رمز عبور یا هر داده ای که امکان دسترسی غیر مجاز به داده ها یا سیستم های رایانه ای دیگران را فراهم کند.
انتشار رمز عبور کاربران و دسترسی به آن به هر منظوری، نقض حریم خصوصی اطلاق شده و طبق قانون جرایم رایانه ای کشور با متخلفان برخورد خواهد شد. همواره به کاربران توصیه شده که رمز های عبور ترکیبی از اعداد و حروف را برای دسترسی به پروفایل خود تعیین کرده و همچنین به طور متناوب رمز اول و رمز دوم بانکداری مجازی خود را تغییر دهند.
13- آموزش نحوه ارتکاب جرایم دسترسی غیر مجاز، شنود غیر مجاز، جاسوسی رایانه ای و تخریب و اخلال در داده ها یا سیستم های رایانه ای و مخابراتی.
یکی از آشکار ترین مصداق های نقض حریم خصوصی کاربران در اینترنت به ویژه در شبکه های اجتماعی، تبلیغ شیوه های هک تلگرام، اینستاگرام و نصب نرم افزار های مربوطه است.
13 موردی که در بالا به آن اشاره کردیم، مصادیق آشکار نقض حریم خصوصی کاربران در فضای اینترنت هستند. شما باید در صورت برخورد با چنین مواردی، مراتب را به پلیس سایبر اطلاع دهید.
برای حضوری فعال و استفاده فرصت آفرین از شبکه های اجتماعی داخلی و بین المللی، همان طور که بار ها تاکید شده است، باید به حریم خصوصی خود و دیگران احترام گذاشت.
