گفتگو با خانم دکتر مهرانگیز نادری نبی، روان‌پزشک
یکی از مهم‌ترین اتفاقات در زندگی هر زن و مردی، بچه‌دار شدن است؛ تصمیمی که مسوولیت سنگینی برای پدر و مادر به همراه دارد؛ مسوولیتی مادام‌العمر. طبیعی است که چنین تصمیمی باید با آگاهی کامل گرفته شود و علاوه بر آن لازم است که والدین از سلامت جسم و روان برخوردار باشند. دیابت، هپاتیت، بیماری‌های قلبی – عروقی و... هر کدام ممکن است بارداری پرخطری را برای زنان به دنبال داشته باشد اما سلامت روان مادر چقدر اهمیت دارد؟ دکتر مهرانگیز نادری‌نبی، روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اراک، به این سؤال پاسخ می‌دهد.
خانم دکتر! آیا خانم‌هایی که درگیر بیماری‌های روانی (استرس، اضطراب، افسردگی و...) هستند، می‌توانند بچه‌دار شوند یا نه؟
پاسخ به این سوال با توجه به شرایط بیمار می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان نمونه اینکه بیماری فرد در چه حدی است؟ چه داروهایی مصرف می‌کند؟ تا چه حد تحت حمایت‌های بعد از بچه‌دارشدن قرار دارد و... اما در مجموع می‌توان گفت که بارداری در اغلب اوقات، علایم بیماری روانی را تشدید می‌کند و برای همه زنان همراه با استرس است. بنابراین بهتر است اگر بیمار تصمیم به
بچه‌دار شدن دارد آن را تا بعد از اتمام دوره درمان خود به تاخیر بیندازد و بعد از بهبود علایم بالینی بیماری خود، باردار شود.
یعنی خانم‌ها به هیچ‌وجه در دوره درمان بیماری خود نباید باردار نشوند؟
خب، البته بهتر است که باردار نشوند چون بسیاری از بیماران برای بهبود خود دارو مصرف می‌کنند که این داروها ممکن است برای جنین خطرناک باشد و عوارضی داشته باشد. معمولا دوره درمان محدود است. به‌عنوان نمونه درمان افسردگی حدود 6 ماه است و بیماران باید این مدت را صبر کنند و بعد از آن باردار شوند.
اگر خانمی طی دوره درمان به‌طور اتفاقی باردار شود باید چه‌کار کند؟
در این صورت معمولا کاری که انجام می‌شود این است که داروی فرد را تغییر می‌دهیم و آن را تبدیل به یک داروی کم‌خطر و با دوز کمتر می‌کنیم. بعضی از داروها ایمن هستند و خطری برای جنین ایجاد نمی‌کنند. البته قطعا این کار باید با مشورت پزشک انجام بگیرد و افراد خودسرانه تصمیم به تغییر یا کم‌کردن دوز دارو نگیرند. علاوه بر آن نیاز به درمان‌های حمایتی و مشاوره هم هست. در این صورت خطر برای خانم باردار و جنین‌اش کمتر خواهد شد.
الکتروشوکی که در درمان افسردگی استفاده می‌شود، خطری برای خانم باردار ندارد؟
نه! الکتروشوک ضرری برای مادر یا جنین ندارد. این کار معمولا در بیمارستان انجام می‌شود اما در بعضی موارد در مطب هم قابل انجام است.
پس نباید از مصرف داروها در دوران بارداری بترسیم؟
طبیعتا بهتر است در دوره بارداری دارو مصرف نشود اما گاهی، شرایط ایجاب می‌کند که مادر باردار بعضی از داروها را مصرف کند. بعضی داروها در طول بارداری، صددرصد منع مصرف دارند و سبب ایجاد ناهنجاری در جنین می‌شوند. اما بعضی داروها بی‌خطر هستند و به‌خصوص در 3 ماهه دوم بارداری استفاده از آنها امکان‌پذیر است. در مجموع 3 ماهه اول بارداری، ماه‌های پرخطری هستند و بهتر است هیچ دارویی در این مدت مصرف نشود.
آیا خانمی که به بیماری روانی مبتلاست، وقتی که باردار می‌شود، علایم بیماری‌اش تشدید نمی‌شود؟
صددرصد. بارداری به خودی خود برای همه زنان استرس و اضطراب به همراه دارد. پس در خانمی که سابقه ابتلا به افسردگی یا اضطراب را دارد، احتمال تشدید بیماری بیشتر می‌شود. اما بسته به شرایط خود فرد و خانواده احتمال بروز علایم متفاوت خواهد بود. اینکه بارداری خواسته بوده یا ناخواسته؟ بچه چندم اوست؟ آیا خانم باردار شاغل است یا نه؟ رابطه وی با همسرش چطور است؟ همسرش حمایت لازم را از او می‌کند؟
آیا این افسردگی در تولد نوزاد اول بیشتر است یا خیر؟
بله، مادرانی که برای بار اول بچه‌دار می‌شوند بیشتر احتمال بروز علایم افسردگی را دارند. اما احتمال بروز آن در بارداری‌های بعدی هم وجود دارد. طبیعتا اگر سابقه افسردگی در شخص وجود داشته باشد احتمال بروز آن بعد از زایمان بیشتر است.
چه کمکی می‌توان به این افراد کرد؟
از هر مساله‌ای مهم‌تر حمایت همسر است. اطرافیان (به‌خصوص همسر) نقش بسیار مهمی در این رابطه دارند. کمک به انجام کارهای نوزاد همراه همسر، صحبت کردن با مادران دیگر، اختصاص دادن وقتی برای ورزش و معاشرت با دوستان، می‌تواند به تازه مادر کمک کند. بسیاری از افراد علایم افسردگی خود را پنهان می‌کنند و همین امر سبب حادترشدن شرایط می‌شود. در این موارد صحبت کردن با مشاور یا روان‌پزشک کمک زیادی می‌کند. این نکته به معنی ضعف نیست بلکه نشان‌دهنده این است که فرد به سلامت خود و نوزادش اهمیت می‌دهد.
آیا افسردگی بعد از زایمان مختص مادران است؟
نه! در بسیاری از موارد پدران هم دچار افسردگی بعد از تولد نوزاد می‌شوند. البته احتمال بروز آن در پدران کمتر است اما آنها هم با اضافه شدن فرد جدید به خانواده، احساس مسوولیت زیادی می‌کنند. اگر مشکلات مالی هم وجود داشته باشد احتمال بروز افسردگی در پدران بیشتر می‌شود.
منبع:www.salamat.com