حاملگی خارج از رحم

آیا تا به حال اصطلاح «حاملگی خارج از رحم »به گوش تان خورده است؟ این اصطلاح ظاهراً عجیب نام یک اختلال شایع است که از هر صد مادر یکی را گرفتار می کند.
جنین انسان به طور طبیعی در لایه ی داخلی رحم، یعنی اندومتر لانه گزینی می کند. هرگاه این لانه گزینی در هر محل دیگری غیر از این مکان صورت گیرد، حاملگی نابجا محسوب می شود. این مشکل در هر سنی، از بلوغ تا یائسگی دیده می شود، اما چهل درصد موارد آن در زنان بیست تا 29 ساله رخ می دهد.
خطرات ناشی از حاملگی خارج رحمی برای جان مادر از خطر حاملگی های معمولی یا حتی حاملگی هایی که منجر به سقط جنین می شود، بیشتر است. بنابراین، تشخیص زودرس این نوع حاملگی میزان بقای مادر و احتمال حفظ قدرت باروری وی را افزایش می دهد.
حاملگی های نابجا بیشتر از همه در لوله های رحمی، سپس در تخمدان و شکم و دهانه ی رحم رخ می دهند؛ هر چند که موارد نادری از این نوع حاملگی در سایر قسمت های بدن نظیر طحال نیز مشاهده شده است.
طیفی از عوامل مختلف می توانند در ایجاد حاملگی های نابجا دخیل باشند. مواردی چون: عفونت های رحمی که باعث تنگی لوله ی رحمی و کاهش حرکت مژه های مخاط رحمی می شوند و در نتیجه، لانه گزینی تخم لقاح یافته در لوله ی رحمی اتفاق می افتد، همچنین چسبندگی های اطراف لوله ی رحمی به دنبال عفونت بعد از زایمان یا سقط، آپاندیست، و .. که موجب تنگ شدن لوله ی رحمی می شوند و نیز سزارین که باعث افزایش احتمال حاملگی نابجا در زایمان های بعدی خواهد شد. پس از یک بار حاملگی نابجا، شانس حاملگی نابجای بعدی هفت تا پانزده درصد است. همچنین، مصرف قرص های جلوگیری از بارداری از نوع پروژسترونی، استفاده از «آی یو دی»، استعمال دخانیات، برخی از تومورهای رحمی نظیر لیومیوم ها، جراحی قبلی لگنی یا شکمی و ... نیز از عواملی هستند که شانس حاملگی خارج رحمی را افزایش می دهند. از موارد جالب توجه دیگر، بروز بیشتر این عارضه در زنان غیرسفید پوست به نسبت زنان سفید پوست در تمام گروه های سنی است.

حاملگی تخمدانی
 

لانه گزینی جنین داخل تخمدان به ندرت اتفاق می افتد. علایم این حاملگی شبیه علایم حاملگی لوله یی است و تشخیص آن توسط سونوگرافی صورت می گیرد. درمان این حاملگی به روش جراحی است.

حاملگی در لوله های رحم
 

یکی از نقاط غیرمعمول برای لانه گزینی، لوله های رحم هستند. تخمک لقاح یافته در هر بخشی از لوله های رحمی می تواند لانه گزینی کند. این نوع حاملگی در بیشتر موارد خود را با علامت درد لگنی و شکمی نشان می دهد. خونریزی های غیرطبیعی رحمی، عدم قاعدگی و حساسیت شکمی از دیگر علایم این نوع حاملگی هستند. در حاملگی لوله یی، درد، گاهی در تمام بخش های شکم و گاهی فقط در بخش تحتانی شکم به صورت یک طرفه وجود دارد و اگر خونریزی وسیع داخل شکمی و در نهایت تحریک دیافراگم صورت گیرد، آنگاه درد زیر دیافراگم یا درد ناحیه ی شانه نیز احساس می شود. خونریزی ناشی از این نوع حاملگی اصولاً کم و به رنگ قهوه یی تیره است.
اگر این نوع حاملگی به شدت تشخیص داده نشود، احتمال دارد سبب پارگی لوله ی رحمی شود. در اکثر موارد این پارگی به صورت خود به خودی رخ می دهد، اما ضربه های ناشی از معاینه و ... هم ممکن است باعث پارگی شوند. با پاره شدن لوله ی رحمی، خونریزی و به دنبال آن علایم شوک ایجاد می شود و در اکثر موارد، مرگ جنین هم رخ می دهد. تشخیص این نوع حاملگی اصولاً از روی علایم بالینی، تست آزمایشگاهی، سونوگرافی، کورتاژ، لاپاراتومی (جراحی شکم و ورود به لگن) و لاپاراسکوپی (مشاهده اجزای داخل شکمی و لگنی به وسیله ی دستگاه لاپاراسکوپ) انجام می شود.

حاملگی شکمی
 

حاملگی های شکمی اصولاً به دنبال پارگی حاملگی های لوله یی ایجاد می شوند که در بیشتر موارد جنین زنده نمی ماند. در حاملگی های شکمی، جنین در حفره شکم، در کنار روده ها قرار می گیرد و بیمار از علایمی مثل تهوع، استفراغ، اتساع شکم، اسهال، درد شکمی و یبوست شاکی است. در این حاملگی، جنین از روی شکم به آسانی قابل لمس است. اختصاصی ترین و دقیق ترین راه تشخیص حاملگی شکمی «MRI» است.

حاملگی دهانه رحم
 

در گذشته، حاملگی های داخل دهانه ی رحم بسیار نادر بودند. اما امروزه به دلیل استفاده ی گسترده از روش های کمک باروری، نظیر لقاح آزمایشگاهی (آی وی اف) شیوع آن افزایش پیدا کرده است. این نوع حاملگی ها به ندرت از هفته ی بیستم بارداری عبور می کنند، چرا که اصولاً به دلیل ایجاد عوارضی چون خونریزی، ختم حاملگی ضرورت می یابد. خونریزی های بدون درد در بیشتر موارد، اولین علامت این حاملگی هستند و به دلیل خطرات ناشی از خونریزی کنترل نشده، روش های غیرجراحی برای درمان حاملگی های دهانه ی رحم استفاده می شود.

حاملگی نابجای هتروتیپیک
 

هرگاه حاملگی لوله یی با یک حاملگی داخل رحمی همراه شود. به آن حاملگی نابجای هتروتیپیک می گویند. تشخیص این نوع حاملگی بسیار دشوار است و امروزه به دلیل استفاده ی فراوان از روش های کمک باروری، پزشکان با افزایش شیوع آن مواجه شده اند.

حاملگی نابجای چند جنینی
 

ممکن است دو جنین داخل یک لوله یا یک جنین در یک لوله و جنین بعدی در لوله ی دیگر مسبب ایجاد حاملگی نابجای چند جنینی شوند که البته این موارد بسیار نادر است.
منبع:نشریه 7 روز زندگی، شماره 95.