امراض ریوی و قلب و کبد

سینه درد

در لرستان و ایلام به شیوه های زیر درمان می‌کنند:

1. خوردن دم کرده‌ی گل گاوزبان
2. خوردن دم کرده‌ی سه پستان
3. خوردن دم کرده یا مکیدن دانه‌ی به
4. خوردن نشاسته‌ی حل شده در آب داغ و اگر نشاسته نباشد، آرد حل شده در آب داغ
5. خوردن دم کرده‌ی چهار تخمه
6. خوردن دم کرده‌ی بره زا
7. نوشیدن محلول ترنجبین
8. خوردن دم کرده‌ی شکر تیغاله.

همچنین در لرستان سیاه کنجد را برشته می‌کنند و می‌کوبند و با کمی آب می‌پزند و می‌خورند. (اسدیان خرم آبادی و دیگران: 267-268).
در بافق برای درمان سینه درد که به علت سرماخوردگی عفونت کرده است پرسیاوش، تخم ملنگو،(1) ریشه متک (2) (شیرین بیان) و گل زوفا (3) را به صورت جداگانه دم کرده و می‌خورند (جانب اللهی، 1384: 119).
در میبد گل بارز (شبیه نیلوفر)، زوفا ، عناب، سیاوشون، طاهر (4)تجویز می‌کنند (تحقیقات میدانی مؤلف).
در ایرانشهر:

1. ساقه‌ی برگ درخت لاتیک (5 ) را می‌کوبند و می‌جوشانند، و سپس شیره‌ی آن را به موی بز یا گوسفند آغشته کرده روی سینه می‌بندند.
2. پودر برگ درنه را با آب می‌خورند (جانب اللهی، 1381: 255؛ نیز - زالودرمانی؛ و دعا درمانی).

در خراسان برای درمان، وقتی با سرفه‌ی خشک است، به را زیر خاکستر می‌کنند و روی خاکسترها آتش می‌ریزند، وقتی پخت و ملایم شد، آن را از زیر خاکستر بیرون می‌آورند و می‌خورند، پس از آن برای دفع گرمی به، قدری کدو و تمرهندی میل می‌کنند، یا آنکه قدری زنج درخت (انگم) می‌مکند، تا سینه ملایم شود (شکورزاده: 250)
در تهران باید پختنی‌هایی مانند آش کدو، آش گشنیز، فرنی، شیربرنج گرم، آب گرم، کوبیده تخم مرو، آب دمادم نیم گرم، تخم بالنگوی کوبیده که در آب حل کرده باشند، شکر تغار بخورد و چون دردهای از شکم به بالا از گرمی می‌باشد، باید خنکی مانند مغز خیار، کدوی سبز پخته، آب لیموی شیرین بخورد (شهری: 5/ 421).
در اصفهان چهار تخمه لعاب دار (شامل: به دانه، بالنگو، تخم ریحان، قدومه) تجویز می‌شود (تحقیقات میدانی مؤلف).
در الموت برای مریض غذاهای نرم تجویز می‌کنند (حمیدی و دیگران، 1384: 231؛ نیز - درمان با منشأ حیوانی).
در دلیجان بالنگو را در آب جوش حل کرده می‌خورند، با گل اروانه یا دم کرده‌ی تخم سفید نیز درمان می‌کنند (نوبان و دیگران، 1382: 234).
در کرمان لعاب اسپرزه (6) (تخم سفید) یا ختمی سفید تجویز می‌کنند (ستوده: 7 و 66).
در راور از جوشانده برگ گازرون (7) استفاده می‌شود (کرباسی راوری: 159).

سرفه

در میبد ریشه‌ی متک (8) را جوشانده می‌خورند (حیدریه زاده: 79).
در ایرانشهر با روش‌های زیر درمان می‌کنند:

1. شاخ یا برگ خشک درخت پوزیچ را می‌جوشانند و آب آن را می‌خورند.
2. ساقه و شاخه درخت از گند را می‌جوشانند و آب آن را می‌خورند.
3. کوبیده شاخه درخت از گند را با روغن محلی مخلوط کرده می‌خورند (جانب اللهی، 1381: 254).

در یزد دم کرده‌ی گل زوفا و شربت نیلوفر یا اسفرزه را در آب می‌ریزند و می‌خورند، دم کرده‌ی به دانه و مغز پوست کنده‌ی بادام در آب جوش یا حریره ریخته می‌خورند (جانب اللهی و دیگران: 46).
عشایر بویراحمدی برای درمان سرفه از گل گاو زبان استفاده می‌کنند (نامه‌ی نور، ش 10 و 11).
در خراسان از شیوه‌های درمانی زیر استفاده می‌کنند:

1. دانه‌ی سپستان را می‌جوشانند و شیره‌ی آن را با آش شلغم می‌خورند.
2. مقداری آرد گندم در سر قلیان می‌گذارند و به جای تنباکو می‌کشند.
3. اندکی پیه ‌ی بز و قدری انزروت با دو ارزن تریاک مخلوط می‌کنند و از آن چند دانه حب می‌سازند و می‌خورند.
4. لعاب دانه‌ی به یا صمغ عربی می‌مکند.
5. سه روز متوالی نشاسته و آش گشنیز و روز چهارم یک کاسه دوغ با برگ گل سرخ می‌خورند (شکورزاده: 257)

در راور به دانه، تخم بالنگو، تخم سفید تجویز می‌‌کنند (کرباس راوری: 153-154).

سیاه سرفه

در لرستان با جوشانده‌ی کاکل ذرت، دم کرده‌ی گل استوقدوس یا دم کرده‌ی پرسیاوشان درمان می‌کنند (اسدیان خرم آبادی و دیگران: 268؛ نیز - طب کودک).

آسم

در بافق برای درمان بیماری‌های تنگی نفس (آسم) ریشه‌ی بوته‌ی ریواک (9)(ریوند) را تمیز کرده در آب می‌جوشانند و می‌خورند (جانب اللهی 1384: 120).
در تهران شربت کوکنار می‌خورند (شهری: 5/ 424).
در راور جوشانده‌ی ریشه‌ی متکی تجویز می‌شود(کرباسی راوری: 159).
در گیلان دم کرده‌ی خرف چاه (10) مصرف می‌ کنند (میرشکرایی: 471).

سینه پهلو (ذات الریه)

در اصفهان تخم شنبلیله، برگ چغندر، مغز فلوس، مغز دانه‌ی میوه‌ی کاج، مغز پنبه دانه، روغن بابونه، روغن بنفشه، پوست خشخاش، ریشه‌ی ایرسا تجویز می‌شود (تحقیقات میدانی مؤلف).
در یزد مغز تخمه‌ی هندوانه را کوبیده و نرم می‌کنند و در روغن پیه‌ی بز و شیر زن حل می‌کنند و بر سینه و پشت و کمر می‌مالند (جانب اللهی و دیگران: 46)

سل

(- درمان با مواد حیوانی؛ رنگ درمانی )

قلب

در لرستان و ایلام با روش زیر درمان می‌کنند:

1. جوشانده‌ی سنبل الطیب و گل گاوزبان و لیمو
2. عرق بیدمشک
3. مخلوط گلاب با قنداب
4. جوشانده اکلیل کوهی (اسدیان خرم آبادی و دیگران: 269).

در میبد برگ تیول (11) تجویز می‌شود (این دارو را از خارج می‌آورند. (تحقیقات میدانی مؤلف).
در اصفهان ترامشک (12)، بادرنجوبه (تپش قلب) تخم ریحان، پوست بالنگ،(مقوی) مغز تخم کدو، پوست نارنج، پوست بیرونی پسته (مفرح قلب) تجویز می‌شود (تحقیقات میدانی مؤلف).
در الموت سرکه سکنجبین می‌خورند (حمیدی و دیگران، 1384: 232).

کبد

در ایلام و لرستان:

1. خوردن جوشانده مرزنگوش
2. خوردن جوشانده نعناع سبز
3. نوشیدن جوشانده گل همیشه بهار معمول است (اسدیان خرم آبادی و دیگران: 269).

در اصفهان با تخم کاهو، مریم گلی، ریشه‌ی کاسنی، پوست ریشه کاسنی درمان می‌کنند (تحقیقات میدانی مؤلف).
کردها نارسنایی کبد را با عسل درمان می‌کنند (صفی زاده: 183).
در لرستان و ایلام برای دفع صفرا:

1. جوشانده‌ی ریشه‌ی کنگر با نبات
2. جوشانده‌ی آلوسیاه
3. سیاه توت (اسدیان خرم آبادی و دیگران: 270) و در لرستان خاکشیر روی هندوانه می‌ریزند و می‌خورند (همان جا).

در اصفهان برای دفع سنگ کیسه صفرا: گل بنفشه، گل نیلوفر، برگ چغندر، برگ گشنیز، پوست ریشه کاسنی می‌خورند (تحقیقات میدانی مؤلف).
کردها با ریواس و کاسنی درمان می‌کنند (صفی زاده: 179).

پی‌نوشت‌ها:

1. melangu.
2. matk.
3. zufa.
4. پیله کرمی است که روی بوته ای شبیه خار پیله می‌سازد و خودش در آن می‌میرد، پیله را می‌شکنند، کرم در آن است.
5. latik.
6. esparze.
7. گیاهی است علفی که معمولاً در دامنه‌ی کوه ها می روید، قسمت های مورد استفاده این گیاه میوه و برگ و سرشاخه‌های جوان آن است. (همان جا).
8. فتک (Matk) : شیرین بیان.
9. rivak.
10. خرف (xarf): گیاهی است بوته‌ای که در دیواره‌ی چاه‌های قدیمی و گلی می روید، و برگ‌های سبز و ریز دارد (همان جا)
11. tiyul.
12. taramesk.

منبع مقاله:
جانب اللهی، محمدسعید، (1390)، پزشکی سنتی و عامیانه ی مردم ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.