تغذیه با شیرمادر و مشکلات مادران شاغل

زنان، بخش مهمی از نیروی کار جامعه را تشکیل می دهند و هر روز بر تعداد قبولی خانم ها در بسیاری از آزمون ها افزوده می شود. این مسأله نمی تواند و نباید فرصتهای شیردهی با پستان و مراقبت از کودک به وسیله مادر را محدود کند، به شرطی که مادر بتواند میان کار و شیردهی خود توازن برقرار کند. برای ایجاد چنین توازنی در درجه اول مادر باید اعتقاد داشته باشد که شیر مادر بهترین غذا برای شیرخوار است و شیردهی او در هر شرایطی باید ادامه یابد و برای کسب اطلاعات لازم در زمینه راه های تداوم شیردهی، دوشیدن و نگهداری شیر خود تلاش کند. در درجه دوم، توجه خاص و حمایت خانواده بویژه جامعه از مادران شاغل در دوران شیردهی ضروری است تا با ایجاد تغییرات اجتماعی و قانونی لازم ترتیبی اتخاذ شود که جدایی مادر و شیرخوار به حداقل برسد. بدین منظور مادر باید از مرخصی کافی زایمان، مرخصی ساعتی شیردهی، ساعت های کار قابل تغییر و انعطاف یا شیفتی. مهدکودک و تسهیلات لازم برای دوشیدن شیر در محل کار برخوردار شود. انتخاب روش مراقبت از شیرخوار تصمیم مهمی است که به تفکر و تحقیق درباره نیازهای شیرخوار، راحتی مادر و هزینه احتمالی احتیاج دارد. نگهداری شیرخوار در منزل و مراقبت از او به وسیله فردی دیگر (مادر، خواهر و پرستار) امنیت بیشتری به او می دهد.
در حالی که همراه بودن شیرخوار با مادر و نگهداری او در مهدکودک نزدیک محل کار، امکان تغذیه با شیر مادر را فراهم می سازد. توصیه می شود مادر در صورت امکان از مرخصی طولانی تری استفاده کند و یک هفته پیش از بازگشت به سرکار، شیرخوار خود را با فردی که قرار است مراقبت او را به عهده گیرد، آشنا کند تا یکباره با فرد غریبه رو به رو نشود. روش تغذیه شیرخوار باید به فرد مراقبت کننده آموزش داده شود.

توصیه های لازم برای حفظ و تداوم شیردهی مادران شاغل:
 

1- تغذیه انحصاری با شیر مادر باید برحسب میل و تقاضای شیرخوار در تمام مدت مرخصی زایمانی ادامه یابد و با این تصور که زمان رفتن به سر کار نزدیک است، نباید شیرخوار را با بطری و شیر مصنوعی آشنا کرد.
2- مدتی پیش از شروع به کار مجدد، پس از هر بار شیر دادن بهتر است بقیه شیر را دوشیده و با رعایت اصولی که ذکر می شود در یخچال یا فریزر نگهداری کرد.
3- هر زمان که مادر در منزل حضور دارد، کودک را به مقدار و دفعات بیشتری با شیرخود تغذیه کند (شبها، روزهای تعطیل).
4- هنگامی که از شیرخوار دور است، اجازه ندهد او را با بطری تغذیه کنند. صبح قبل از خروج از خانه، کودک را با شیر خود تغذیه کند و بقیه شیر را بدوشد و در یخچال بگذارد تا برای وعده بعد با قاشق و یا فنجان به او بدهند.
5- تغذیه تکمیلی شیرخوار را زودتر از موعد (قبل از 6 ماهگی) شروع نکند.
6- غیر از هنگامی که در محل کار است، شیرخوار را ترک نکند و همیشه او را همراه خود داشته باشد و برحسب میل و تقاضایش با شیر مادر تغذیه کند.
7- شیر خود را هر 3 ساعت یکبار بدوشد. این کار برای تداوم شیردهی بسیار مهم است. می تواند شیر دوشیده را در محل خنک نگهداری کند و برای تغذیه شیرخوار به منزل بیاورد. تخلیه پستان ها، تولید شیر مادر را افزایش می دهد.
8- غذای مغذی مختصری (بین وعده های اصلی) در محل کار مصرف کند.
9- به قدر کافی بخورد و بیاشامد.
10- از تجربیات دیگر زنان شاغل که شیر می دهند، استفاده کند.

آمادگی مادر برای دوشیدن شیر و تحریک رفلکس جاری شدن شیر:
 

1- دوشیدن شیر، هنگامی که مادر آرامش بیشتری دارد. مثلاً صبح یا پس از شیردادن به شیرخوار که جریان شیر برقرار شده، مفیدتر است.
2- توصیه می شود پیش از دوشیدن شیر، مادر دستهایش را با آب و صابون بشوید و ظروف مورد نیاز برای جمع آوری شیر را 20 دقیقه بجوشاند.
3- مادر در محیطی آرام و خلوت یا کنار یکی از نزدیکان خود (مادر و خواهر) بنشیند یا این که عکس کودک را ببیند و یا لباس کودک را ببوید که به جاری شدن شیر کمک می کند.
4- نوشیدن مایعات گرم، دوش گرفتن یا کمپرس گرم پستان ها مفید است.
5- مالش دادن پشت مادر، ماساژ دادن پستانها از بالا به پایین موجب تسریع برقراری جریان شیر می شود.

روش دوشیدن شیر
 

به کمک شست و انگشتان دیگر طوری پستان را تخلیه کند که ذخایر شیر زیر انگشتان قرار گیرد و به نوک پستان صدمه وارد نشود. دوشیدن شیر 20-30 دقیقه وقت می گیرد؛ البته می شود از شیردوش دستی یا برقی هم برای جمع کردن شیر استفاده کرد.

روش ذخیره و نگهداری شیر:
 

شیر دوشیده شده را می توان در حرارت اتاق تا 8 ساعت، در یخچال 24 تا 48 ساعت، در جا یخی یخچال به مدت 2-3 هفته و در فریزر تا 3 ماه نگهداری کرد.
برای نگهداری شیر در فریزر بهتر است از ظروف پلاستیکی (مثل قالب یخ) استفاده کرد و تا سه چهارم حجم ظرف را شیر ریخته، در آن را بسته و در فریزر گذاشت. هنگام مصرف شیر دوشیده فریز شده، هرگز ظرف محتوی شیر را نباید درحرارت اتاق یا روی اجاق ذوب کرد. بلکه باید ظرف را زیر آب ولرم تکان داد تا کم کم یخ آن باز شود و یا ظرف محتوی شیر را در قابلمه ای که مقداری آب دارد قرار داد و قابلمه را گرم کرد. شیر ذوب شده باید طی نیم ساعت مصرف شود هرگز این شیر را نباید دوباره فریز کرد. شیر دوشیده شده را بهتر است با قاشق، سرنگ، قطره چکان و یا فنجان به کودک داد و از شیشه یا بطری استفاده نکرد. چنانچه شیرخوار 6 ماه تمام دارد ممکن است زمانی که مادر نیست، غذای کمکی شامل فرنی، سوپ، تخم مرغ به شیرخوار داده شود.
منابع:
http://www.arums.ac.ir/tashkilat/moavanatbehdasht/ahc/educat04.html
http://www.professorltanzadeh.com/FOOD/new/shir/shir21.htm
http://www.urmiacity.com/khanevade/koodak/shir.asp
منبع: نشریه پیام پزشک، ویژه هفته جهانی شیر مادر. .