درمان چاقی

دانستیم که چاقی مشکلات بسیار زیادی برای سلامت روحی و جسمی فرد ایجاد می کند و لازم است برای تندرستی و داشتن اندامی ایده آل و افزایش طول عمر نسبت به درمان آن اقدام شود گرچه امروزه کاملا مشخص است که درمان منطقی و اصولی چاقی تنها با رژیم غذایی صحیح و فعالیت بدنی مناسب امکان پذیراست اما روش های دیگری برای درمان چاقی شیوع پیدا کرده اند که عموماً غیرعلمی سودجویانه کم اثر و گاهی خطرناک هستند
قبل از آن که به بررسی این روش ها و مشکلات و عوارض ناشی از آن ها بپردازیم لازم است تعریفی از لاغر شدن و کاهش وزن داشته باشیم

آیا کاهش وزن همان لاغر شدن است؟

گرچه در وهله اول به نظر می رسد این دو دارای معنی یکسانی باشند اما درواقع همیشه این گونه نیست لاغر شدن عکس چاق شدن و به معنی کاهش بافت چربی است و در این حالت کاهش وزن تنها به دلیل حذف بافت چربی است و در این حالت کاهش وزن ناشی از دفع آب وحذف سایر بافت های بدن (تحلیل عضلات و استخوان ها و...) است به طور مثال برخی از افرادی که زیاد عرق می کنند ویا با مصرف داروهای مدر آب زیادی دفع می کنند،باکاهش وزن مواجه اند اما این کاهش وزن زودگذر است و با لاغرشدن تفاوت دارد چه این کاهش وزن به دلیل کاهش چربی بدن نیست و با مصرف دوباره آب، وزن بدن به سرعت به حالت اولیه برمی گردد.
لاغری سریع یک تصور اشتباه است در این حالت کاهش وزن عمدتاً به دلیل دفع آب و تحلیل رفتن سایر بافت های بدن است نه حذف بافت چربی ها !

چرا نمی توان به سرعت بافت چربی بدن را کاهش داد؟

کاهش چربی بدن به عوامل بسیاری از جمله میزان اضافه وزن، سن، جنسیت و... بستگی دارد و در افراد مختلف متفاوت است.بدن انسان می تواند ماهیانه حداکثر 3الی6کیلو گرم چربی از دست دهد.کسانی که تمایل به لاغری سریع دارند باید مراقب باشند؛چه کاهش وزن بیش از این مقدار نه به دلیل حذف چربی بدن بلکه ناشی از تحلیل سایر بافت های بدن است که هم زودگذر و هم خطرناک می باشد.

چرا تحلیل رفتن سایر بافت های بدن خطرناک است ؟

به عنوان مثال تحلیل استخوان ها به پوکی استخوان منجر می شود تحلیل بافت عضلانی بدن هم می تواند به قلب آسیب برساند چه قلب انسان از عضله ساخته شده است از آنجایی که همه اعمال حیاتی بدن در محیط آب انجام می شود دفع آب نیز مضراست و می تواند به اعمال حیاتی بدن صدمه رسانده و حتی سبب شوک و مرگ شود بنابراین کسانی که اضافه وزن دارند و یا چاق هستند لازم است وزن خود را به طور اصولی و صرفاً با حذف بافت چربی کاهش دهند.

شماری از روش های موقت و ناکارآمد درمان چاقی

همه روزه شاهد شیوه های جدیدی هستیم که مدعی است در درمان چاقی موثراست!گاهی اوقات وعده ها آنقدر فریبنده اند که کمتر کسی می تواند در برابر آن ها مقاومت کند شماری از این روش های غیر اصولی عبارت اند از :
1-سونا
2-گرما درمانی
3-تشک و لباس های لاغری
4-بادی رپ
5-ماساژدرمانی
6-گوشواره و دستبند مغناطیسی لاغری
7-ائروبیکس و تمرینات بدنسازی
8-کم خوری ،روزه داری و رژیم های سخت
9-رژیم های یکنواخت
10-رژیم های فانتزی و تک قطبی
11-رژیم های پروتئین چربی و رژیم های پرپروتئین
12-آب درمانی
13-کمربند بدنسازی (لاغری )
14-داروهای لاغری( طبی و تجاری )
15-روش های جراحی
حال این سوال مطرح می شود که آیا این روش های لاغری واقعاً موثر و بی خطر و یا خطرناک اند ؟
برای یافتن پاسخ لازم است به شرح روش های موقت ناکارآمد درمان چاقی و بررسی عوارض و خطرات ناشی از آن ها بپردازیم

سونا

این روش سبب تعریق و دفع آب بدن می شود اما تاثیر چندانی در حذف بافت چربی ندارد. در این روش کاهش وزن موقتی است و وزن از دست رفته با مصرف آب و مایعات بازگشت دارد

گرما درمانی

در این روش با تابش اشعه مادون قرمز به بدن بافت زیرجلدی گرم شده و آب بدن تبخیرمی شود. دراین روش نیز کاهش وزن موقتی و برگشت پذیراست .

تشک و لباس های لاغری

استفاده از تشک و لباس های لاغری مانند دو روش فوق موجب تعریق و از دست رفتن آب بدن می شود و به همین دلیل با مصرف مجدد آب، وزن بدن باز می گردد. البته در درمان چاقی موضعی استفاده از این لباس ها مفید است که در آینده توضیحات لازم درباره آن ارائه خواهد شد.

بادی رپ

در این روش نوارهایی که حاوی ترکیبات دریای(بخصوص نوعی جلبک)هستند با آب خیس شده و به دور قسمت های مختلف بدن بسته می شوند این ترکیبات در تماس با آب ایجاد حرارت کرده و موجب تبخیرآب بدن در آن نواحی می شود از سوی دیگر استفاده از بادی رپ موجب جمع و سفت شدن پوست می شود در نتیجه سایز بدن در نواحی مورد نظر کاهش می یابد .
واضح است که دراین جا لاغری اتفاق نمی افتد و حذف بافت چربی وجود ندارد و یا ناچیز است. به همین دلیل کاهش سایز بدن موقتی است و پس از مدتی باز می گردد.

ماساژدرمانی

روش مناسبی برای راحتی و شل شدن عضلات و بدن به شمار می رود.اما برای لاغرشدن موثر نیست چه چربی بدن دفع نمی شود دراین روش تنها چربی ها جا به جا شده و سایزبدن کاهش می یابد که متاسفانه این کاهش وزن نیز موقتی است و با قطع ماساژبدن به حالت اول خود بازگشت می کند.کسانی که مایل اند برای درمان چاقی موضعی از روش ماساژدرمانی استفاده کنند باید حتما رژیم غذایی مناسبی داشته باشند و ترجیحاً همراه با آن از محصولات لاغری موضعی استفاده کنند تا پس از خاتمه دوره ماساژمجدداً چاق شوند.

گوشواره و دستبند مغناطیسی لاغری

این روش مشابه طب سوزنی عمل می کند و در صورت استفاده مداوم ممکن است اشتها را کاهش دهد. از آن جایی که استفاده ازگوشواره و دستبند مغناطیسی سبب بروز سردرد و سرگیجه می شود نمی توان آن را برای مدت طولانی به کاربرد.طبیعی است که با قطع استفاده،اشتهای فرد باز می گردد.

تمرینات بدنسازی و ائروبیکس

اگرچه تمرینات بدنسازی و ائروبیکس مفید هستند و سبب بهبود روحیه تقویت عضلات بدن تناسب اندام و کاهش سایز قسمت های خاص بدن می شوند اما شخصاً آن ها را برای لاغرشدن و کاهش وزن توصیه نمی کنم چه اثر لاغر کننده آن محدود است وبا قطع تمرینات مجدداً وزن بدن افزایش یافته و چاقی باز می گردد .گاهی حتی بیشتر از قبل اما چرا این پدیده روی می دهد ؟توضیح آن ساده است چه بدن بتدریج خود را با ائروبیکس و بدنسازی تطبیق داده و نسبت به آن مقاوم می شود تعدادی از مراجعین بنده کسانی هستند که باقطع تمرینات بدنسازی و ائروبیکس چاق شده اند گرچه بدنسازی و ائروبیکس مفید است اما برای کاهش وزن و لاغری پیاده روی از همه ورزش ها بهتراست افرادی که زیاد ورزش می کنند به مرور دیگرلاغر نمی شوند و اصطلاحاً بدنشان به ورزش و ائروبیکس مقاوم می شود. حال اگر تمرینات ائروبیکس قطع شودبدن مجدداً شروع به ذخیره چربی و افزایش وزن می کند و حتی ممکن است شخص مورد نظر از روزی که ورزش را آغاز کرده چاق ترشود.

آب درمانی

با وجودی که درمورد آب درمانی تبلیغات زیادی صورت گرفته و تاثیرمثبت آن در درمان بعضی بیماری ها به اثبات رسیده است اما استفاده از این روش برای درمان چاقی توصیه نمی شود در آب درمانی مواد خوراکی به طورکامل حذف شده وتنها از آب دم کرده های گیاهی مانند گل گاو زبان،گل بابونه ،نعناع و چای کم رنگ استفاده می شود.
اگر چه پیروی از این روش بخصوص در ابتدا،وزن را کاهش می دهد اما این کاهش وزن به دلیل حذف بافت چربی نیست بلکه عضلات استخوان ها وسایر بافت های بدن تحلیل رفته و آب بدن نیز از دست می رود .
بروزسنگ های صفراوی اختلال در کار دستگاه گوارش، بی نظمی ضربان قلب ،اختلالات کلیوی ،حملات نقرسی و اختلالات عصبی روانی از عوارض آب درمانی می باشد. حتی مرگ نیز در افراد آسیب پذیر گزارش شده است .
بعلاوه درنتیجه عدم دریافت غذا به مدت طولانی سوخت وساز بدن کاهش و تمایل به جذب و ذخیره غذا افزایش می یابد بدین ترتیب با پایان آب درمانی و بازگشت به تغذیه گذشته وزن بدن به سرعت زیاد شده و در مدت کوتاهی به وزن اولیه می رسد وحتی ممکن است ازابتدای کار نیز بیشتر شود.

کمربندهای بدنسازی لاغری

این کمربندها که درایران به نام کمربندهای لاغری معروف شده اند در دودسته عمده قرار می گیرند :
1-کمربندهای ماساژور
نظیر ماساژدرمانی که بدن را ماساژداده و موقتاً چربی ها را جابه جا می کند و با قطع استفاده به حالت اول بر می گردد
2-کمربندهای فارادیک
این کمربندها ایجاد امواج الکترومغناطیس فارادیک می کنند (مشابه دستگاه های فارادیک )و این امواج باعث انقباض و انبساط عضلات می شوند چنان چه این نوع کمربندها برای مدت نسبتاً طولانی در ناحیه خاصی از بدن به کار روند می توانند سبب تقویت عضلات آن ناحیه شوند.
درخارج از ایران این کمربندها برای بدنسازی و تقویت عضلات تولید و استفاده می شوند در ایران مصرف کنندگان تحت تاثیر تبلیغات موجود برای لاغر شدن از این کمربندها استفاده می کنند .مثلاً در ناحیه شکم گاهی پس از مدتی استفاده عضلات شکم تقویت شده مانند آن چه در دراز ونشست روی می دهد و شکم را به داخل می کشد و سایز شکم کاهش می یابد در این حالت مصرف کننده تصور می کند مجدداً شکم به بیرون افتاده و فرد متوجه می شود که لاغرنشده و چربی شکم از بین نرفته است بلکه تنها یک کاهش سایز موقت داشته است .
گاهی اوقات فروشندگان این قبیل کمربندها به همراه آن ها رژیم غذایی نیز تجویز می کنند تا بدین ترتیب مصرف کننده تصور کند کاهش وزن او به دلیل استفاده از کمربند بوده است.

محصولات لاغری موضعی

محصولات بسیاری تحت عنوان محصولات لاغری موضعی در بازار وجود دارند که بعضی از آن ها در صورت استفاده صحیح می توانند موثرباشند لازم به ذکر است که این محصولات باید ازانواع با کیفیت باشند و از محل های معتبر خریداری شوند امکان تقلبی بودن آن ها وجودداردو به همراه رژیم غذایی مناسب مورد استفاده قرار گیرند .
کرم ها،ژل ها، صابون ها و لوسیون های لاغری در درمان چاقی های موضعی و سلولیتی مورد استفاده قرار می گیرند و برای کاهش کلی وزن بدن مفید نیستند ،

داروهای لاغری

این داروها دو دسته اند
الف داروهایی که توسط پزشک تجویز می شوند:
این داروها برای بیماران خاص تجویز شده و عوارض آن ها بررسی و شناخته شده است این داروها معمولاً با روش های زیر موجب لاغری می شوند :
1-داروهایی که مانع جذب چربی در دستگاه گوارش می شوند ؛
ازاین گروه می توان به زنیکال اشاره کرد که هضم و جذب چربی در دستگاه گوارش را کاهش می دهد از آن جایی که ویتامین های «کا»،« ای»،«د» و«آ» محلول در چربی هستند مصرف این داروها موجب اختلال در جذب این ویتامین ها وبروزعوارض ناشی از کمبود آن ها می شود.
اسهال ،بی اختیاری مدفوع ،دردهای شکمی ،اختلال در الکترولیت های بدن از عوارض دیگر این داروها هستند از سو ی دیگرمعمولاً با قطع مصرف دارو یبوست ایجاد می شود.
2-داروهایی که اشتها را کاهش می دهند
این داروها با کاهش اشتها میزان مصرف غذا را کاهش داده و موجب لاغری می شوند البته این داروها حداکثر تا زمان استفاده موثرهستند و باقطع مصرف آن ها مجدداً اشتها زیاد می شود.
3-داروهایی که متابولیسم(سوخت و ساز )بدن را افزایش می دهند ؛
مصرف این داروها موجب می شود بدن گرمای بیشتری تولید کرده و کالری زیادتری بسوزاند مصرف این داروها عوارض قلبی و عصبی داشته و ایجاد خستگی می کند .
4-داروهایی که اشتها را کاهش و سوختن چربی ها را افزایش می دهند؛
مهم ترین این داروها آمفتامین ها و مشتقات آن ها هستند این داروها نظیر گروه قبلی عمل کرده و علاوه بر آن مرکز گرسنگی در مغز را نیز مهار می کنند.
این داروها دستگاه عصبی را بیش از حد تحریک کرده فشار خون را افزایش داده وشخص را عصبی و بیقرار می سازند .بعلاوه بدن به این داروها عادت کرده و به مرور دارو اثر خود را از دست می دهد. به طوری که معمولاً بیش از 5الی10درصد از وزن بدن کاسته نمی شود
بعضی داروها مانند لازیکس اساساً تاثیری بر بافت چربی و لاغری ندارند بلکه آب بدن را به سرعت دفع کرده و تنها وزن را کاهش می دهند هم چنین مصرف این دارو بدون تجویز پزشک می تواند موجب دفع زیاد آب بدن، شوک و حتی مرگ شود.(متاسفانه افراد سودجو از تجویز این دارو و داروهای گیاهی مدر برای فریب افراد چاق استفاده می کنند).
نکته قابل توجه در مصرف این داروها آن است که باید به همراه رژیم غذایی مصرف شوند تا لاغری حاصله ماندگارتر باشد.چنان چه شخصی بخواهد فقط با مصرف دارو لاغر شود .با قطع آن مجدداً و معمولاً به سرعت چاق می شود .
منبع:نشریه تغذیه و سلامتی ،شماره 75
/خ