سرمقاله
واژه های فلسفی، سیاسی و اجتماعی و... هر روز مثل برق و باد با سرعتی سرسام آور به سراغ جوانان ما می آیند و هجوم یکباره و انبوه این مصطلحات، فرصت و مجال تفکر را از برخی جوانان می گیرد. اما بر همه فرزانگان و فرهیختگان به خصوص نسل جوان ما لازم است که اندکی در معنا و مفهوم این واژه ها تأمل کنند و بی درنگ و بدون تأمل، آن ها را نپذیرند. واژه "Globalization" امروز یکی از همین واژه هاست. برخی این واژه را به «جهانی شدن» ترجمه می کنند و برخی به «جهانی سازی». مفهوم جهانی شدن، حکایت از روند و سیری طبیعی و انفعالی و غیرارادی دارد که می توان با واژه «پروسه» از آن یاد کرد. اما مفهوم جهانی سازی، از پروژه ای حکایت می کند که با اراده و انتخاب و از موضع فاعلیت و نه انفعال صورت می پذیرد. اگر روند و سیر تحولات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی به طور طبیعی به سوی جهانی شدن باشد، چندان واکنشی را در ما ایجاب نمی کند. اما اگر قرار باشد عده ای خاص مثلاً تئوریسن های سیاسی و فرهنگی غرب و به خصوص امریکا برای همه جهان فکر کنند و تصمیم بگیرند و مصوبات و تصمیمات خود را به اجرا بگذارند و بر این امر نام "Globalization" بگذارند، این جاست که می بایست ما کاملاً به هوش و دقیق باشیم تا در این پروژه، مستهلک نشویم و هویت خویش را از دست ندهیم و در فرهنگ و فلسفه و اندیشه غربی ذوب نشویم.
رویکرد ما به مسأله، جهانی سازی که می توان آن را معادل واژه «Globalism» دانست به چند گونه می تواند باشد:
1. انفعال محض و تسلیم بی قید و شرط؛ 2. اعراض محض؛ 3. برخورد انتقادی. ما معتقدیم که نمی توان چشم ها را بر حقایق و واقعیات جهان بست، بلکه باید با دیدی باز و دقیق به سراغ اتفاقات امروز جهان رفت و آن ها را در بوته نقد و بررسی قرار داد و موضع مناسب براساس اصول و معیارهای دینی در برابر آن ها اتخاذ کرد. بنابراین ما با دو رویکرد اول و دوم مخالفیم و تنها رویکرد سوم را عاقلانه و حکیمانه می دانیم. فرهنگ قرآنی به ما تعلیم می دهد که "فبشر عبادی الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه" (زمر: 17) ای پیامبر بشارت ده کسانی را که اقوال را می شنوند و سپس بهترین آنها را تبعیت می کنند. از دیدگاه اسلام، ناسیونالیسم و ملیت پرستی آن گاه که در عرض خداپرستی و دینداری قرار گیرد، نادرست است و می توان نظر اسلام را با نوعی انترناسیونالیسم و جهان وطنی موافق دانست، اما باید توجه کرد که آنچه امروزه تحت عنوان جهانی سازی مطرح می شود، حکومت و مدیریت جهان براساس حاکمیت خدا و ارزش های الهی نیست و تناسبی با جهان وطنی اسلامی ندارد. در فرایندهایی که امروز تحت عنوان جهان گستری مطرح می شوند، آنچه برای ما مهم است و می بایست مورد توجه قرار گیرد، فلسفه ارزش ها و منطقی است که زیربنا و پشتوانه این فرایندهاست. اسلام خود اولاً و بالذات، ایده جهان گستری را به ما تعلیم می دهد و این آموزه، آموزه ای قرآنی است و قرآن نیز کتاب هدایت همه انسان هاست؛ "شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس"(بقره: 185)؛ ماه رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده است، کتابی که برای همه انسان ها کتاب هدایت است. آن چه مهم است این است که جهان گستری باید براساس ایمان به خدا و تعالیم آسمانی خالق جهان باشد.
به نظر ما آنچه امروز براساس قرائن و شواهد متعدد به دست می آید این است که از دیدگاه دولت هایی همچون دولت امریکا معنای واژه "Globalization" جهانی سازی است نه جهانی شدن. متأسفانه برخی چنین پنداشته اند که این فرایند برای ما فرصتی طلایی محسوب می شود و شایسته و بایسته است که ما هم در این روند وارد شویم. به نظر ما نخست باید دید کنشگران جهان در این تحولات و رویدادها چه جوامع و دولت هایی هستند؟ اگر مقصود از «گلبالیزیشن»، امریکایی کردن همه جهان است چنان که این معنا از قرائن متعدد هویداست نه تنها این پدیده، فرصتی طلایی برای ما محسوب نمی شود، بلکه تهدیدی جدی برای فرهنگ و ملیت و دیانت ما به شمار می رود.
پدیده جهانی سازی از جهات مختلفی برای ما حائز اهمیّت است: از جهت سیاست، از جهت فرهنگ و از جهت رسانه و اطلاع رسانی. آنچه بیش از سایر جهات برای ما مهم است، بررسی فرایند جهانی سازی و نحوه تعامل آن با فرهنگ دینی است. بدون شک هویت ما، هویتی دینی است و اگر در فرایند جهانی سازی، هویت دینی ما از دست برود، دیگر هیچ عنصر ثابت و پایدار و مقاومی که مقوم هویت ما باشد، در دست نخواهیم داشت. مقاومت در برابر جهانی سازی غربی و به ویژه امریکا، ضرورتی است اجتناب ناپذیر و محتاج عزم و اراده ای استوار از سوی فرهیختگان است. والسلام
سردبیر
