1) سیاه پوشی :
از نظر فقهی پوشیدن لباس سیاه مکروه است ولی در عزاداری امام حسین (علیه السلام ) وائمه معصومین (علیهم السلام ) استثناء شده است ،زیرا این کار نشانه حزن و اندوه و نمودار پاسداشت شعائر و حماسه ها است .
2) تسلیت گویی :
اصل تسلیت گفتن در شرایط مصیبت و اندوهی که بر کسی وارد شده در اسلام مستحب است.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)می فرمایند :« هرکس مصیبت دیده ای را تسلیت گوید ، پاداشی همانند او دارد. »
(سفینةالبحار، ج2، ص188 )
این سنت در بین شیعیان رایج است و با جمله « اَعظَمَ اللهُ اُجُورَکُم » همدیگر را تسلیت می دهند.
امام باقر (علیه السلام ) می فرمایند :« وقتی شیعیان به هم می رسند در مصیبت ابا عبدالله (علیه السلام )این جمله را تکرار کنند : « اَعظَمَ اللهُ اُجُورَنا بمُصابنا بالحُسَین (علیه السلام ) وَ جَعَلَنا وَ اِیاکُم مِنَ الطالبینَ بثاره مع وَلیهِ الاِمام المَهدی مِن الِ مُحَمَدٍ علیهمُ السَلامُ.» خداوند اجر ما را به سوگواری و عزاداری بر امام حسین (علیه السلام ) بیفزاید و ما و شما را از خونخواهان او همراه با ولی خود امام مهدی از آل محمد (علیهم السلام ) قرار بدهد .
(مستدرک الوسایل،ج2،ص216)
3) تعطیلی کار در روز عاشورا :
امام صادق (علیه السلام ) می فرمایند:«کسی که روز عاشورا را تعطیل کند ، یعنی دنبال کسب و کارش نرود و به کوری چشم بنی امیه که روز عاشورا را متبرک می دانستند، اگر کسی برای معیشت روزانه اش هم فعالیتی نکند، خداوند حوائج دنیا و آخرتش را بر آورد و کسی که روز عاشورا روز حزن و اندوه او باشد، در عوض فردای قیامت که برای همه روز هول و ترس است برای او روز شادی خواهد بود.»
(امالی شیخ صدوق ، ص129)
4) زیارت و زیارت خوانی :
علقمة بن حضرمی از امام باقر (علیه السلام ) در خواست کرد که مرا دعایی تعلیم بفرما که از راه نزدیک یا دور و از خانه ام در این روز (روز عاشورا ) بخوانم .
امام فرمودند:«ای علقمه ! هرگاه خواستی (دعا بخوانی ) دو رکعت نماز بخوان، بعد از آن این زیارت (عاشورا ) را بخوان.»
ایشان ادامه دادند:«پس اگر تو این زیارت را بخوانی ، دعا کرده ای به آنچه که ملائکه برای زائر حسین (علیه السلام ) دعا می کنند و خداوند صد هزار هزار درجه برای تو بنویسد و مثل کسی هستی که با حسین (علیه السلام ) شهید شده باشد تا مشارکت کنی ایشان را در درجات ایشان و شناخته نشوی مگر در جمله شهیدانی که شهید شده اند با آن حضرت و نوشته شود برای تو ثواب زیارت هر پیغمبری و رسولی و ثواب زیارت هر که زیارت کرده حسین (علیه السلام ) را از روزی که شهید شده است.»
(مصباح المتهجد ، ص714)
[اگر می توانید زیارت عاشورای معروفه را با صد لعن و صد سلام بخوانید و اگر وقت ندارید برای صد لعن و صد سلام ، زیارت عاشورای غیر معروفه را که در اجر و ثواب با زیارت معروفه یکسان است ، هر روز بخوانید. (هر دو زیارت در مفاتیح الجنان هست.)]
5) تباکی و گریستن :
در حدیث قدسی آمده که خداوند به حضرت موسی (علیه السلام) فرموند :«ای موسی ! هر یک از بندگانم در زمان شهادت فرزند مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) (روز عاشورا) گریه کند یا حالت گریه به خود بگیرد و بر مصیبت سبط پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) تعزیت گوید،همواره در بهشت خواهد بود.» (مستدرک سفینه البحار، ج7، ص235)
6) برگزاری مجالس عزاداری :
امام صادق (علیه السلام) می فرماید:« مجلس گرفتن شما را دوست می دارم . در مجالس خود « امر ما را » زنده بدارید . خداوند رحمت کند کسی که امر ما را زنده بدارد.» (وسایل الشیعه، ج10، ص235)
7) نماز جماعت ظهر عاشورا :
سید الشهداء و یاران با وفای او همه کشته راه نماز شدند.از این رو در زیار ت مطلقه امام حسین خطاب به آن حضرت می گوییم : اشهد انک قد اقمت الصلاه و اتیت الزکاه و امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر .
(1 تا 7 سوگنامه عاشورا ، ص 80- 67 )
8)پرهیز از لذت ها
باید مقداری از لذت های زندگی را که از خوردن و نوشیدن و حتی خوابیدن و گفتن بدست می آید ترک کرده ( مگر آن که لازم باشد ) و دیدار با برادران دینی را ترک کرده و آن روز را روز گریه و اندوه خود قرار دهدو مانند کسی باشند که پدر یا فرزند خود را از دست داده است .
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:« در روز عاشورا از کارهای لذت بخش دوری شود و آداب و سنن سوگواری بر پا گردد و تا زوال خورشید از خوردن و آشامیدن خودداری شود و بعد از آن همان غذایی خورده شود که سوگوارن می خورند. »
(میزان الحکمه ، ج8 ، ص3783)
9) رعایت اخلاص:
عزاداری را به خاطر رسم و عادت انجام نداده و سعی کنیم این کار را با نیتی خالص و برای رضای خدا انجام داده و در خلوص خود نیز صادق باشیم، زیرا کار کوچکی که با نیت خالصانه و صادقانه همراه باشد بهتر از کارهای بزرگی است که خلوص و صداقت در آن نباشد ، حتی اگر چندین هزار برابر باشد. این مطلب به خوبی از عبادتهای حضرت آدم (علیه السلام) و شیطان فهمیده می شود ، زیرا عبادت های چندین هزار ساله شیطان او را از جاودانگی در آتش نجات نداد ولی یک توبه حضرت آدم (علیه السّلام) باعث بخشش خطا و برگزیدن او شد.
در هنگام انجام اعمال نیز باید مواظب باشد که ریا و دوستی ستایش مردم در نیت او وارد نشود.
10)زیارت تسلیت
در آخر روز عاشورا زیارت تسلیت را بخواند، و روز عاشورا را با توسلی ...اصلاح حال و پذیرش عزاداری را [ از خداوند] خواسته و از کوتاهی خود معذرت بخواهد.( 8 ت10 ترجمه المراقبات ، ص53 47)
عزاداری را به خاطر رسم و عادت انجام نداده و سعی کنیم این کار را با نیتی خالص و برای رضای خدا انجام داده و در خلوص خود نیز صادق باشیم
