مرحوم آیت الله «سیدعبدالاعلی سبزواری» را به علت ارائه دو کار بزرگ در فقه و تفسیر؛ یعنی شرح بر «جواهرالکلام» و تفسیر «مواهب الرحمن» می توان از استثنائات شیعه دانست.
حجت الاسلام و المسلمین «محمدرضا نوراللهیان»، مشاور و دستیار ویژه دفتر مقام معظم رهبری در امور تبلیغی و آموزشی خارج از کشور، در گفت وگو با سرویس اندیشه و علم خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، در رابطه با شخیت علمی آیت الله «سیدعبدالاعلی سبزواری»، ضمن بیان مطلب فوق گفت: بحث درباره شخصیت مرحوم آیت الله سبزواری، بحث راجع به فقیهی است که معاصر ما بود و ما یکصدمین سال ولادتش را پیش رو داریم؛ یعنی عمر ایشان نود و چند سال بود.
رئیس سابق سازمان مدارس و حوزه های علمیه خارج از کشور در ادامه سخنانش افزود: کم هستند در بین فقها که فقه و فقاهت و مباحث اجتهادی را تدوین کنند. از اولین ویژگی های این فقیه این است که یک دوره فقه مبسوط را نوشته است. البته علما تدریس می کردند و می کنند مثل آیت الله وحید خراسانی، آیت الله شیخ جواد تبریزی و ...، ولی این ها تنها عده ای مجتهد پرورش داده و فقه شان مکتوب نشده است.
حجت الاسلام نوراللهیان تصریح کرد: آیت الله سبزواری بعد از تدریس که به خانه می آمد، درس آن روز نظری که روی آن فتوا می داد و فکر می کرد، گاهی روی آن فتوا روزها کتاب ها و منابع مختلف را می دید تا به هر حال به نظر نهایی قطعی می رسید، در درس می گفت و بعد طلبه های قوی که باز خود آن ها مجتهد می شدند، اشکالاتشان را به این مباحث وارد می کردند و مطلب کاملا تراشیده می شد را می نگاشت و در نهایت در قالب یک دوره فقه می نوشت.
مشاور و دستیار ویژه رئیس دفتر مقام معظم رهبری در امور تبلیغی و آموزشی خارج از کشور، در ادامه سخنانش به کارآمدی این عالم در حوزه علم اصول فقه اشاره کرد و افزود: آیت الله سبزواری در علم اصول هم یک دوره دو جلدی به نام «تهذیب الاصول» نوشته اند. در فقه، کار سومی انجام دادند که به نظر من بسیار کم نظیر است و ما هم خبر نداشتیم و آن این است که ایشان بر تمام «جواهرالکلام» (که یک دوره کتابخانه شیعه است) حاشیه زد.
وی در باب اهمیت این موضوع گفت: یعنی اگر کسی بتواند بر «عروةالوثقی» که کتاب کوچکی است، حاشیه بزند، مجتهد است و این در حالی است که آیت الله سبزواری بر «جواهرالکلام» حاشیه زده است. جواهرالکلام خودش شرح «شرایع الاسلام» است (شرایع در قرن هفتم هجری تدوین شده است) کتابی که بزرگان ما در حوزه از ابتدای طلبگی مان تا زمانی که به فقه رسیدیم، می گفتند شرایع، قرآن فقه است.
حجت الاسلام نوراللهیان با بیان این مطلب که شرایع در شیعه کتاب متقنی است و شرح آن جواهرالکلام مرحوم شیخ محمدحسن نجفی است، تصریح کرد: مرحوم صاحب جواهر، آن قدر این فقه را استدلالی کرده و یک دوره کامل فقه و حقوق نوشته است که امام(ره) هر وقت می خواستند به یک فقه متقن شیعه در دنیا اشاره کنند تا بروند و ببینند (اهل سنت، مسیحی ها، علمای ادیان) می گفتند فقه جواهری. پس در فقه کار سوم این بزرگوار که کار بزرگی است، این است که به تمام جواهرالکلام حاشیه زده است. خیلی سخت است که بعد از نظر صاحب جواهر، انسان آن نظر را تضعیف کند و یک نظر دیگر بگذارد، اما آیت الله سبزواری این کار را انجام داده است و من ان شاءالله به نجف اشرف مشرف می شوم تا این نوشته ها را اسکن کرده و تمام این اوراق بهادار و پرارزش را برای محققین رشته های فقه و حقوق با خود بیاورم.
مشاور و دستیار ویژه رئیس دفتر مقام معظم رهبری در امور تبلیغی و آموزشی خارج از کشور گفت: کار دیگر آیت الله سبزواری در فقه که در واقع کار 1400 ساله حوزه ها بوده یا بگوییم از زمان شیخ طوسی به صورت جدی شروع شده است، کادرپروری و تربیت مجتهدان است. ایشان مجتهدین بسیاری را تربیت کرد که اکنون این سو و آن سو عناصر صاحب نظری هستند. به نظر من خود آیت الله مکارم شیرازی هم پیش ایشان درس خواند. آیت الله مکارم از ایشان خاطرات بسیاری دارد و به نیکی و بزرگی از او یاد می کند. آیت الله شیخ عبدالنبی نمازی امام جمعه کاشان و بسیاری از علما را در مشهد مانند آقای عندلیب دیدم که سال ها درس اجتهاد و فقه می دادند. شاگردان دیگر این بزرگوار در بحرین و کویت هستند، به خصوص فضلایی که از درس ایشان در نجف اشرف بهره برده اند و امروز در جهان تشیع پراکنده اند، شخصیت هایی هستند که دو کتاب هم در رابطه با ایشان نوشته اند. هر دو کتاب در اختیار من است که یکی از آن ها به نام «العارف ذوالثفنات» است.
رئیس سابق سازمان مدارس و حوزه های علمیه خارج از کشور با اشاره به این موضوع که در عرصه فقه، ایشان مجتهد صاحب تنفیذ و رأیی می شود که بعد از مرحوم آقای خویی بخش زیادی از جهان تشیع مقلد ایشان می شوند، تصریح کرد: مجموعه ای از استفتائات ایشان بحمدالله باقی مانده است که مبانی علمی ایشان را روشن می کند. هنوز ما به آن ها دسترسی نداریم و نمی دانیم آن استفتائات در هجوم هایی که صدام به منزل ایشان انجام داده، چه شده است.
حجت الاسلام نوراللهیان افزود: این مرد بزرگ در عرصه قرآن هم وارد یک کار بزرگ و عظیم می شود. من مقدمتا بگویم که در حوزه های علمیه ما، اگر کسی فقیه شد، دیگر مفسر قرآن نمی شود؛ چون اصلا عمر هم اجازه نمی دهد. علامه طباطبایی می توانست صاحب رساله باشد و می توانست چندین اثر فقهی داشته باشد، کما این که اکنون هم شرحی بر کفایه، فقه و تقریرات مختلف دارد، ولی دیگر ایشان نمی توانست فقیه تربیت کند و به عنوان یک مجتهد مرجع تقلید شود؛ چون کار قرآن اجازه نمی داد و کار فقه هم باز به کار قرآنی اجازه نمی دهد.
مشاور و دستیار ویژه رئیس دفتر مقام معظم رهبری در امور تبلیغی و آموزشی خارج از کشور، در ادامه افزود: این گونه تحقیقات یک عمر کامل را از نظر دقت، تحقیق، تتبع، تربیت نیرو و مطالعه تمام شروح و تفاسیر از انسان می گیرد؛ مانند این است که شخصی فوق تخصص قلب و در عین حال فوق تخصص چشم هم باشد، با این که فاصله قلب و چشم خیلی نزدیک است، ولی این دو موضوعاتی کاملا جدا از هم هستند.
حجت الاسلام نوراللهیان افزود: حتی بحث این است که در فقه هم ما مسائل را رشته رشته کنیم؛ یعنی فقه اقتصادی را جمعی کار کنند؛ مثل متاجر و مکاسب، فقه خانواده را جمعی دیگر کار کنند و مجتهد و صاحب نظر در آن بشوند و فقه قضا را جمعی دیگر کار کنند. این در حالی است که آیت الله سبزواری در کل فقه صاحب نظر بود. مرحو سیدعبدالاعلی واقعا استثناست، البته استثنائات دیگری هم داشتیم، ولی او استثنای بزرگی است که بیست جلد تفسیر به نام «مواهب الرحمن» می نویسد.
وی با اشاره به سبب نگارش این تفسیر، گفت: آیت الله سبزواری خوابی را می بیند که حضرت حجت(عج) کتابی به ایشان می دهند و می فرمایند: «خذ مواهب الرحمن». وقتی از خواب بیدار می شود قرآن دستش است و بعد وارد تفسیر می شود. در کار تفسیر بعضی از اهل نظر می گویند بعضی از نظرات ایشان از علامه طباطبایی صاحب المیزان هم پخته تر است. جای انکار هم نیست؛ چون «مواهب الرحمن» بعد از «المیزان» است. تمام المیزان را ایشان بارها و بارها دید که باید هم حرف جدیدتری بیاورد.
وی خاطرنشان کرد: این تفسیر، تفسیر بسیار عمیقی است. پس این مرد بزرگ موفق می شود این کار بزرگ را سامان دهد که 12 جلد در زمان خودش چاپ شده و 8 جلد آن هم اکنون در حال بازنویسی مجدد و ویراستاری و کارهای فنی است.
