چگونگی حمام کردن نوزاد

•چگونگی تمیز کردن سر تا پای نوزاد:

1. نوزاد را به پشت روی زیرانداز بخوابانید. پلک های او را از گوشه داخلی به طرف بیرون تمیز کنید. از پنبه بهداشتی تمیز آغشته به آب جوشیده گرم برای تمیز کردن چشم ها استفاده کنید.
2. با یک تکه پنبه بهداشتی آغشته به آب گرم، گوش ها و زیر گردن نوزاد را تمیز کنید. از پنبه تمیز دیگری برای تمیز کردن دور دهان و بینی او استفاده کنید. این قسمت ها را خشک کنید.
3. لیف حوله ای را با آب گرم مرطوب کنید و دست های نوزاد را با آن تمیز کنید. صورت، گردن و دست های او را با یک حوله خشک کنید. زیرپیراهنی او را درآورید و سپس زیر بغل های او را بشویید و خشک کنید و اگر هوا سرد است یا این که نوزاد دوست ندارد لخت باشد، زیرپیراهنی تمیزی به او بپوشانید.
4. پوشک او را عوض نکنید. با لیف حوله ای دیگری که آغشته به آب گرم است، پاهای او را تمیز کنید.
5. در پایان پوشک او را عوض کنید و سپس با لیف حوله ای قسمت هایی را که پوشک بوده تمیز کنید. اگر کثیف است از محلول مخصوص نوزاد استفاده کنید اما حتماً آن را بشویید. پاهای او را با یک حوله خشک کنید، پوشک تمیزی به او ببندید و سپس لباس به او بپوشانید.

وسایل مورد نیاز:

* زیر انداز
* آب جوشیده گرم برای تمیز کردن چشم ها
* ظرف معمولی برای گرم کردن آب
* پنبه بهداشتی برای تمیز کردن چشم ها
* دو تا لیف حوله ای که برای تمیز کردن قسمتی که پوشک قرار می گیرد از لیف حوله ای جداگانه ای استفاده کنید.
* حوله نرم
* مایع یا محلول حمام مخصوص نوزاد
* پوشک تمیز و گرم محافظ پوست
* لباس برای عوض کردن
هر چند وقت یک بار باید کودک را حمام کرد؟
بسیاری از مادرها هر روز کودکشان را حمام می برند. البته این کار تا وقتی خوب است که هم شما و هم کودکتان از این کار لذت ببرید. با این وجود تا چهار ماهگی یا بیشتر مهم نیست حتی اگر هر سه روز یک بار هم او را حمام ببرید، البته در صورتی که صورت، دست ها و پاهای او را هر روز بشویید. هنگامی که خوردن غذای جویدنی را آغاز می کند، ممکن است حمام روزانه لازم باشد با این وجود اگر پوست بدن او خشک باشد، حمام کردن آن را بدتر خواهد کرد. در نتیجه دو بار در هفته کافی است که او را حمام ببرید.
احتمالاً تا حدود 6 ماهگی لازم باشد تا از وان استفاده کنید. اگرچه بعضی از کودکان زودتر از این یاد می گیرند تا در وان معمولی حمام کنند. هنگامی که او شش ماهه است بیشتر ورجه ورجه می کند و این وان برای او خیلی کوچک خواهد بود.
از صابون مخصوص کودک برای شستن صورت، پشت و جلوی گردن او استفاده کنید. پشت گوش های او را تمیز کنید اما مراقب باشید تا آب یا صابون داخل مجرای گوش او نشود. زیر بغل و دست های او را بشویید. ناف او را به آرامی تمیز کنید. اگر این کار را به آرامی انجام ندهید، ناف او قرمز می شود. در پایان کف پا، قوزک و پاشنه پای او را بشویید و اگر زانوهای او هم کثیف هستند آن ها را هم تمیز کنید.
قسمت بیضه ها و اندام تناسلی او را با یک ابر نرم بشویید. لازم نیست زیر پوست حشفه او را بشویید. اگر پوست آن را عقب بکشید تا آن را تمیز کنید، بیشتر به آن آسیب خواهید رساند.
فرج دختر را با کمک یک افسنج یا ابر نرم مرطوب آن را از جلو به عقب تمیز کنید. هرگز از عقب به جلو این کار را انجام ندهید. این روش موجب جلوگیری از وجود میکروب ها در قسمت مهبل می شود. لازم نیست کار بیشتری برای تمیز کردن این قسمت انجام دهید.
موهای کودکتان را با شامپو یا صابون مخصوص کودک بشویید. نوزاد را می توانید در حوله بپیچید و روی وان حمام نگه دارید.
1. اگر کودکتان می تواند بنشیند او را قفا به پشت بخوابانید با یکی از دستانتان او را محکم نگه دارید. با یک ظرف کوچک روی سر او آب بریزید. مراقب باشید صورت او را خیس نکنید.
2. او را بنشانید، مقدار کمی شامپو روی موهای او که خیس شده اند، بریزید. به آرامی آن را بمالید تا کف کند. پشت او را محکم نگه دارید.
3. پس از مالیدن موها، دوباره او را به پشت بخوابانید و روی سر او آب بریزید و موهایش را بشویید. شامپوهای روی موهایش را به طور کامل با آب بشویید تا روی سر او باقی نماند.
اگر کودکتان واقعاً از حمام کردن متنفر است، لازم نیست هر روز او را حمام ببرید. اگر از وسایل مربوط به حمام هم می ترسد، فقط کثیف ترین قسمت های بدن او را به کمک یک ابر یا پنبه بهداشتی و آب گرم تمیز کنید. اگر مایل باشید می توانید این کار را در اتاق خواب او انجام دهید. زیرانداز زیر او پهن کنید (هنگامی که او را می شوید ممکن است سرش را تکان دهد و حواس شما را پرت کند). یا این که به خودتان پیش بند ببندید و او را روی پای خود بگذارید و تمیز کنید. مطمئن باشید که اتاق گرم است. بلافاصله او را خشک کنید و پس از آن کمی او را در آغوش خود بگیرید. همین قدر تمیز کردن برای او کافی است.
هر فرصتی که پیش می آید آن را غنیمت بشمارید و بگذارید کودکتان کمی آب بازی کند و سرگرم باشد. به طور مثال شما می توانید یک لگن را پر از آب کنید و کف حمام بگذارید و بنشینید و هر دو با هم آب بازی کنید. حباب درست کردن هم موجب سرگرمی و تفریح برای او خواهد بود. اگرچه او خیلی کوچک است و نمی تواند خودش فوت کند و حباب درست کند، اما از تماشای آن لذت می برد. اگر هنوز هم از حمام کردن لذت نمی برد نگران نباشید. بالاخره روزی آمادگی حمام رفتن را پیدا خواهد کرد. اکثر کودکان از 8 یا 9 ماهگی به بعد از حمام کردن لذت می برند.
اگر کودکتان آب را دوست ندارد، هر روز او را با کمک یک تکه ابر و کمی آب گرم روی پای خود بنشانید و تمیز کنید. سپس او را با یک حوله نرم خشک کنید.
اگر پوست بدن او خشک است، این کار می تواند مفید باشد. اگر کودکتان اگزما دارد از روغن مخصوص کودک استفاده کنید یا این که پزشک به شما استفاده از روغن نرم کننده را توصیه خواهد کرد. هنگامی که در حمام به بدن او روغن می مالید باید بسیار مراقب باشید تا از دستتان سُر نخورد زیرا بدن او خیلی لیز خواهد شد و کودکی هم که بدن او لیز است به راحتی ممکن است از زیر دست شما سُر بخورد.
اگر کودک ابر حمام را مک می زند، می تواند برای او مضر باشد. ممکن است تکه هایی از ابر کنده شوند و کودک آن ها را ببلعد یا این که خفه شود. بهتر است به جای آن از یک تکه ابر محکم یا یک لیف استفاده کنید.
سعی کنید وقتی موهای او را می شویید آب کمتری روی سر او بریزید. موهای او را با یک تکه ابر مرطوب خیس کنید و مراقب باشید صورت او چنین نشود و سپس مقدار کمی شامپو روی سر او بریزید و به راحتی آن را با آب بشویید. اگر با این روش شستن باز هم او آرام نشد، این روش را ادامه ندهید و فقط با کمک یک تکه ابر یا پارچه تا چند هفته موهای او را تمیز کنید و هر روز هم با یک شانه مرطوب موهای او را شانه کنید. ناامید نشوید. این حالت نیز مرحله ای از زندگی اوست و بالاخره یک روز می توانید موهای او را بشویید.
برای خشک کردن نوزاد، از یک حوله نرم و تمیز استفاده کنید که از این حوله فقط بدین منظور استفاده می کنید. پشت و جلوی گردن، پشت گوش ها و بین انگشتان دست و پای او را به دقت خشک کنید. موهای او را هم با کمک یک حوله خشک کنید. اکثر کودکان موهای نرمی دارند و نیازی نیست که آن را سشوار کنید. اگر دوست داشته باشید، می توانید یک حوله کلاه دار مخصوص کودک برای او بخرید اما لازم و ضروری نیست یک حوله بزرگ و نرم هم می تواند برای این کار مناسب باشد.
تماس طولانی مدت با ادرار و مدفوع از جمله علت های بروز جوش های پوستی روی پای نوزاد جایی که پوشک قرار می گیرد است. بعضی نوزادان چون پوست خشک تر و حساس تری دارند، بیشتر جوش می زنند. اما یک قانون اصلی در این باره وجود دارد و آن هم این که پوشک نوزاد هر چه زودتر عوض شود بهتر است. بنابراین بگذارید نوزادتان مدتی بدون پوشک باشد و بازی کند.
برای جلوگیری از بروز چنین جوش های، پوشک او را زود به زود عوض کنید. ممکن است لازم باشد ده بار در طول روز او را عوض کنید و اگر مدفوع او رقیق و شل باشد و به دفعات مکرر مدفوع کند باید بیشتر از این پوشک او را عوض کنید. از محلول ها یا مواد مخصوص نظافت کودک استفاده نکنید زیرا این مواد هم می توانند منجر به بروز چنین جوش هایی شوند. قسمتی که جوش زده را به آرامی خشک کنید و یک لایه نازک کرم محافظ پوست روی آن قسمت بمالید.
ممکن است لکه های قرمز رنگ را به صورت تک تک در اطراف قسمتی که جوش زده است مشاهده کنید. یا این که پوست روی جوش ها رفته باشد یا رنگ آن مات شده باشد. یا این که پس از گذشت چند هفته جوش ها خوب نشده باشند، حتی بعد از این که گذاشتید کمی پای او هوا بخورد یا کرم ضد حساسیت برای آن استفاده کردید.
بعضی از کودکان مبتلا به جوش های پوستی که در اثر برفک به وجود آمده است، ممکن است در دهانشان هم برفک داشته باشند. کام آن ها ممکن است قرمز به نظر برسد و پوست آن رفته باشد یا ممکن است یک لایه چربی باشد. نوزادی که دهنش دچار برفک شده است، درد دارد و شیر خوردن برای او سخت است و ممکن است سینه مادر یا شیشه شیر را قبول نکند.
به ندرت پیش می آید که در درمان این جوش ها آنتی بیوتیک لازم باشد چرا که به ندرت اتفاق می افتد که عامل بروز آن باکتری باشد. هر چند ممکن است به واسطه بروز برفک باشد که در نوزادان بسیار شایع است. برفک در واقع مخمری است که موجب برفک مهبلی در زنان بالغ می شود. جوش های پوستی با کرم ضد مخمر که پزشک تجویز می کند، برطرف خواهد شد.
بهترین راه درمان این جوش ها این است که تا جای ممکن پوشک به کودک نبندیم و او را باز بگذاریم و لباس های او را هم درآوریم. به طور ایده آل باید چند بار در طول روز او را باز بگذاریم تا بازی کند. اگر بُل می رود زیر او حوله هایی پهن کنید، درب اتاق را ببندید و بگذارید بدون پوشک آزاد و راحت هر جا که می خواهد برود.

عوض کردن پوشک او

اگر نوزادتان جوش های پوستی دارد حداقل دوبار در طول روز پوشک او را عوض کنید و هر بار حداقل نیم ساعت یا بیشتر او را باز بگذارید. ظرف مدت یکی دو روز جوش ها بهبود خواهند یافت. گاهی هم کرم های ضد حساسیت مفید هستند.
1. پوشک را عوض و پایش را تمیز و خشک کنید. برای مدتی بازش بگذارید. پوشکش را درآورید تا پای او کمی هوا بخورد.
2. اگر لازم است دوباره پای او را تمیز کنید، (از محلول یا کرم های مخصوص نظافت استفاده نکنید) و مطمئن شوید که پایش کاملاً خشک شده است. یک لایه نازک کرم محافظ پوست روی باسن و اندام تناسلی نوزاد بمالید که البته برای تمیز کردن پوست های خشک هم خوب است. به آرامی روی باسنش کرم محافظ پوست بمالید.
3. طبق معمول پوشک تمیز را به نوزادتان ببندید.

نخستین حمام

یک اتاق (جای گرم را) که حدود 20 الی 24 درجه سانتی گراد گرما دارد انتخاب کنید. این مکان های گرم عبارتند از: حمام، اتاق نشیمن، آشپزخانه یا اتاق خواب که البته دسترسی به آب هم باید آسان باشد. به خاطر تغییرات هورمونی، کمر فردی که به تازگی مادر شده است نسبت به آسیب بسیار حساس است، مخصوصاً در سه ماه اول پس از زایمان. از این رو نباید چیزهای سنگین مانند وان حمام پر از آب را بلند کنید.
اهمیت چندانی ندارد که حمام چه زمانی باشد، اما یکی دو ساعت قبل از اینکه بخواهید به او غذا بدهید مناسب است. به ویژه اگر نوزاد شما دوست دارد پس از خوردن غذا بخوابد. حمام کردن بین وعده های غذایی نیز خوب است اما هنگامی که او واقعاً گرسنه است یا شدیداً گریه می کند، از حمام کردن او اجتناب کنید. اگر بعد از صرف غذا او را به حمام ببرید ممکن است در حمام استفراغ کند. هرگاه شما یا نوزاد خسته بودید، او را حمام نبرید، ممکن است زمان حمام کردن برای هر دوی شما آزاردهنده باشد و حتی کار اشتباهی از روی بی توجهی نیز انجام دهید. بعداً که به حمام کردن نوزاد عادت کردید می توانید این عمل را در عصر یا شب هنگام نیز انجام دهید.
به طور معمول خوب است در هر سری حمام کردن موهای نوزاد نیز شسته شود. اما اگر روزانه او را حمام می کنید نیازی نیست که هر روز موهای او را بشویید، به ویژه این که اکثر نوزادها هم موی زیاد ندارند. هرگاه موهای او چرب و رشته رشته به نظر رسید، آن را بشویید.
پوسته پوسته و چرب شدن سر نوزاد، به خاطر تجمع پوست مرده روی پوست سر نوزاد به وجود می آید. هر چند که لایه لایه به نظر می رسد اما هیچ ارتباطی به اِگزما، شوره سر یا بیماری عفونی و رعایت نکردن بهداشت ندارد. بسیاری از نوزادان پوست سر این گونه دارند و با استفاده از شامپو به طور منظم، به زودی برطرف خواهد شد. اگر لازم باشد می توانید کمی روغن زیتون روی آن بمالید. (از روغن بادام یا روغن های دیگر استفاده نکنید زیرا خطر آلرژی زایی دارند). همچنین شامپو مخصوص نوزادان، که می توانید خریداری کنید. این شامپوها را با فرمول خاص تهیه شده اند که برای برطرف کردن پوسته پوسته شدن سر نوزاد مفید هستند، و بعضی از پوسته های مرده سر را از بین می برند. اما بهتر از روغن زیتون عمل نمی کنند.
قبل از این که بخواهید نوزاد را حمام کنید همه وسایل مورد نیاز را آماده کنید. شما به وسایل ذیل نیاز دارید که عبارتند از:
1. وان حمام نوزاد
2. صابون، شامپو یا مایع حمام مخصوص نوزاد.
3. پنبه بهداشتی
4. کاسه کوچک آب گرم
5. پیش بند
6. دو تا حوله نرم
زیرانداز، پوشک، کرم محافظ پوست و لباس تمیز برای نوزاد دیگر وسایل ضروری و مورد نیاز است.
اگر پوست نوزاد شما خشک است، مواد مورد استفاده در حمام را با دقت انتخاب کنید. اگر از صابون استفاده می کنید، مطمئن شوید که خاصیت اسیدی نداشته باشد، می توانید در حمام از پمادهای مخصوص نوزاد بر روی پوست او بمالید. مراقب باشید، زیرا این پمادها بدن نوزاد را لغزنده می کنند و ممکن است از دست شما لیز بخورد.

حمام بردن نوزاد

دمای آب بسیار مهم است، باید حدود 35 درجه سانتی گراد باشد، اگر وان حمام را از شیر آب می کنید، همیشه اول آب سرد را در آن بریزید و سپس آب داغ به آن اضافه کنید تا دمای مطلوب بدست آید (تا سطح حدود 8 سانتی متری). شما می توانید سطلی را تا نیمه از آب پر کنید و سپس داخل وان بریزید. سعی نکنید وان پر از آب را بردارید و جابه جا کنید. در تمام مدت حمام کردن نوزاد با او صحبت کنید و به او لبخند بزنید تا مدت زمان حمام کردن برای هر دو شما لذت بخش باشد.

کارهایی که در حمام کردن کودک مناسب است.

1. وان را از آب پر کنید. با آرنج خود دمای آن را امتحان کنید. پوست دست شما باید گرمای آن را حس کند.
2. صورت نوزادتان را بشویید. برای تمیز کردن چشم های او از پنبه بهداشتی آغشته به آب جوشیده گرم استفاده کنید. برای تمیز کردن گوش ها و دهان او پنبه تمیز دیگری بردارید.
3. لباس های نوزاد را درآورید و پوشک او را باز کنید. او را در یک حوله بپیچید طوری که دست های او را بتوانید بیرون آورید.
4. او را محکم لبه وان نگه دارید. موهایش را بشویید. از مقدار کمی شامپو مخصوص نوزاد استفاده کنید. برای شستن موهای او با مشت دست خود روی سر او آب بریزید.
5. نوزاد را روی زیرانداز یا روی دامان خود قرار دهید و موهای او را با حوله های دیگری خشک کنید. پاهای او را با آب تمیز کنید. اگر از آب وان استفاده می کنید به آن مایع مخصوص حمام نوزاد اضافه کنید.
6. نوزاد را در وان قرار دهید. یک دست خود را زیر سر او بگذارید و شانه هایش را نگه دارید. و با دست دیگر زیر باسن او را بگیرید. هنگامی که بدن نوزاد خیس می شود، لغزنده و لیز خواهد شد، بنابراین در تمام مدت حمام کردن او را نگه دارید.
7. بایستی که زیر باستن نوزاد را گرفته بودید بدنش را خیس و کم کم آب بریزید و با او بازی کنید. اگر بدن او کثیف است، از صابون استفاده کنید. اگر پوست بدن او خیلی خشک است از صابون استفاده نکنید.
8. یک دست را زیر باسن او قرار داده و او را از وان بیرون آورید. به او حوله بپیچید و تمام بدن او را خشک کنید. روی پاهای او جایی که پوشک بسته می شود. کرم محافظ پوست بمالید. پوشک تمیزی به او ببندید و به او لباس بپوشانید.
منبع: کوپر،کارل ، (1951)، وفایی، ملیحه، نوزاد شما؛ مجموعة پرسش ها و پاسخ ( از تولد تا یک سالگی )،قم : سعدی، 1389.