خاتم انبیا، خاتم اوصیا

امام زمان (عج)، ادامه دهندة راه پیامبر (ص) و تحقق بخش اصول رسالت های الهی او است. آن حضرت، تعالیم پیامبر (ص) را در بخش های گوناگون زندگی، عینیت بخشیده و جامة عمل می پوشاند؛ چرا که او عصارة نبوت و احیاگر سنت پیامبر (ص) است: و مجدّداً لما عطّل من احکام کتابک و سنن نبیّک...1

رسول اعظم (ص) دربارة سیرة آخرین وصیّ خود، حضرت مهدی(عج) می فرماید: یقیم الناس علی ملتی و شریعتی و یدعوهم الی کتاب الله عزوجل2؛ مردم را بر شیوه و شریعت من بر می انگیزد و آنان را به کتاب خدای عزوجل فرا می خواند.

راه و روش پیامبر (ص)، سرلوحة برنامه های حضرت است و این تنها یادگار همة انبیا و اولیا، وارث این معارف و تعالیم، و مجری سازش ناپذیر آنها است.

امام صادق(ع) فرمود:

چون مهدی قیام کند، به مسجدالحرام رود و رو به کعبه و پشت به مقام ابراهیم بایستد و دو رکعت نماز گزارد؛ آن گاه فریاد برآورد: ای مردمان! منم یادگار آدم، و یادگار ابراهیم، و یادگار اسماعیل، و یادگار محمد (ص)....3

در سلام به امام موعود آمده است: السلام علیک یا بقیة الله فی ارضه4؛ سلام بر تو ای ذخیرة خدا در زمین!.

این تعبیر، روشنگر راه و رسالت امام موعود (عج) و وارث پیامبر (ص) است. او ذخیره و یادگار همة نیکان و صالحان و اولیای الهی است که در خطی که خدا ترسیم کرده، گام بر می دارد و در سراسر زمین، خواست ها و آرمان های همة درس آموزان مَدرس وحی را تحقق می بخشد.

از این رو، شناخت رسول اکرم (ص)، پیش درآمد شناخت حجت است. در دعایی که امام صادق (ع) به زراره تعلیم فرموده، آمده است:

اللهم عرّفنی نفسک فانک إن لم تعرّفنی نفسک، لم اعرف نبیک. اللهم عرّفنی نبیّک فانک ان لم تعرفنی نبیک، لم اعرف حجّتک. اللهم عرّفنی حجتک فانک ان لم تعرّفنی حجتک، ضللت عن دینی.5

در این دعا، شناخت امام و حجت، در گرو شناخت رسول خدا (ص) معرفی شده است؛ در نتیجه، اگر پیامبر (ص) شناخته نشود، امام و حجت، شناخته نخواهد شد، و اگر کسی حجت الهی زمان خود را نشناسد، گمراه خواهد بود.

امام صادق (ع) می فرماید:

کسی که به همة امامان( اقرار کند و امام مهدی(عج) را انکار نماید، مانند کسی است که به همة انبیا اقرار کند؛ و نبوت ]حضرت[ محمد (ص) را انکار نماید.6

پیامبر اکرم (ص) می فرماید:

هر کس قائم از اولاد من را در دوران غیبتش انکار کند، به مرگ جاهلیت مرده است.7

در روایت دیگری، پیامبر اکرم (ص)، حضرت مهدی(عج) را صاحب پرچم محمدی (ص) و دولتش را دولت احمدی معرفی می کند: یظهر صاحب الرّایة المحمدیّة و الدّولة الاحمدیّة...8

از مجموعه احادیث چنین بر می آید که سنت حضرت مهدی (عج)، همان سنت و روش پیامبر اکرم (ص) است. حضرت مهدی (عج) برنامه ها و اهداف آن حضرت را پی می گیرد و با بهره مندی از تعالیم محمدی، حکومت جهانی تشکیل می دهد؛ چنان که پیامبر اکرم (ص) فرمود: سنته سنّتی، یقیم الناس علی مِلّتی و شریعتی و یدعوهم الی کتاب الله عز و جل.9

بجا است در سال رسول اعظم (ص)، به تبیین برخی ویژگی های مشترک پیامبر اکرم (ص) و امام مهدی(عج) بپردازیم:

1. موعود پیامبران و کتب آسمانی گذشته

همان گونه که پیامبر اکرم (ص) موعود پیامبران گذشته بود: ... وَمُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتِی مِن بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ...؛10 ]و من (حضرت عیسی(ع) [ بشارت دهندة رسولی هستم که پس از من خواهدآمد و نام او احمد است.

هم چنین در آیه دیگری چنین آمده است:

الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِندَهُمْ فِی التَّوْرَاةِ وَالإِنْجِیلِ ...11 ؛ کسانی که از پیامبر امی که او را نوشته شده در نزد آنها در تورات و انجیل می یابند، پیروی می کنند.

حضرت مهدی نیز موعود ادیان گذشته وانبیای پیشین است. قرآن مجید به صراحت این نکته رابیان کرده است که:

وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ؛12 همانا ما در زبور پس از تورات چنین نوشتیم که زمین را بندگان صالح من به میراث خواهند برد.

2. شکوفا کردن عقل وفکر مردم

امیرالمؤمنین علی (ع) درباره نتایج بعثت پیامبر (ص) می فرماید: یُثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ13؛ برای آنان، گنجینه های خردها را استخراج کنند.

امام باقر (ع) درباره قیام حضرت مهدی(عج) می فرماید:

إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اللَّهُ یَدَهُ عَلَی رُءُوس الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کَملتْ بِهِ أَحْلَامُهُمْ14؛ زمانی که قائم ما به پا خیزد، خدا دستان آن حضرت را بر سر بندگان خدا می گذارد، در نتیجه عقل های مردم مجتمع شده (نیرومند می گردد) و آرزوهای آنان به واسطه آن کامل می شود.

3. یکسانی پرچم و زره

پرچم مهدی(عج) پرچم رسول الله(ص) و زره او، زره آن حضرت است.

امام صادق (ع) فرمود:

کانی بالقائم علی نجف الکوفة و قد لبس درع رسول الله (ص) ... فینشر رایة رسول الله15؛ گویا قائم (عج) را بر بلندای کوفه می بینم که زره رسول الله را بر تن کرده، ... و پرچم آن حضرت را به اهتزاز درآورده است.

4. همسانی میقات دعوت و قیام

همان گونه که بعثت پیامبر اکرم (ص) در شهر مکه بوده و پایه های اصلی اسلام، آن جا شکل گرفته است، آغاز دعوت و قیام حضرت مهدی(عج) نیز شهر مکه خواهد بود.

حذیفه، دربارة مهدی(عج) از رسول خدا (ص) چنین روایت می کند: انه یبایع بین الرکن و المقام اسمه احمد و عبدالله و المهدی...16؛ همانا او بین رکن و مقام با مردم بیعت می کند. نام او احمد، عبدالله و مهدی است.

5. شناخت مردم از روی علامت ها

امیرالمؤمنین علی (ع) درباره آیه انَّ فی ذلک لآیاتٍ للْمتوسِّمین فرمود:

رسول خدا (ص) مردم را با نشانه هایشان می شناخت (حقیقت ایمان یا کفر و...) و من و امامان از نسل من، متوسمین تا روز قیامتند (یعنی حقیقت مردم را از روی نشانه ها می شناسند)17.

6. تطهیر و پاکسازی

از اهداف پیامبران، پاک ساختن فرد و جامعه از آلودگی های فکری و عملی است.

خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِم بِهَا؛18 ]پیامبر [ از مردم زکات بگیر که به وسیله آن، آنان را پاک کنی و رشد دهی.

در حدیثی قدسی درباره حضرت مهدی(عج) چنین آمده است:

و لاطهِّرنَّ الارض بِآخِرهم من أعدائی و لأملکته مشارق الارض و مغاربها؛19 همانا زمین را به وسیله آخرین آنها از لوث دشمنانم پاک خواهم ساخت و او را بر مشرق و مغرب زمین فرمانروایی خواهم داد.

7. پیامبر (ص) و مهدی(عج) از بزرگان اهل بهشت

رسول خدا(ص) فرمود:

نحن بنو عبد المطلب سادة أهل الجنة رسول الله و حمزة سید الشهداء و جعفر ذو الجناحین و علی و فاطمة و الحسن و الحسین و المهدی(ع)؛20 ما فرزندان عبدالمطلب بزرگ اهل بهشت هستیم، رسول خدا، حمزه سیدالشهداء، جعفر طیار، علی، فاطمه، حسن، حسین و مهدی.

8. هر دو، خاتم هستند

پیامبر(ص) و مهدی(عج) هر دو خاتمند، یکی خاتم الانبیا و دیگری خاتم الاوصیا: مَّا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِکُمْ وَلَکِن رَّسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِیِّینَ.21

رسول خدا(ص) فرمود: ألا إنّ خاتم الأئمة منا القائم المهدی22؛ آگاه باشید که خاتم امامان، از ما است که قائم و مهدی است.

9. اجرای عدالت

از اهداف مهم رسالت پیامبر اکرم (ص) و همة پیامبران، اجرای عدالت و مساوات بوده است:

لقد ارسلنا رسلنا بالبیّنات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط؛23 ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها، کتاب ]آسمانی[ و میزان نازل کردیم، تا مردم، عدالت را برپا کنند.

از اهداف اساسی قیام حضرت مهدی (عج) نیز برپایی عدالت است: فیملأها عدلاً و قسطاً کما مُلئت ظلماً و جوراً.24

10. رحمت

پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت(، مظهر و تجلی رحمت گستردة الهی اند:

و ما ارسلناک الا رحمةً للعالمین؛ و تو را نفرستادیم، مگر رحمتی برای جهانیان.25

در حدیث لوح جابر، در کلام فاطمه زهرا (، از امام مهدی رحمة للعالمین تعبیر شده است. در زیارت آل یاسین نیز آمده است: و الغوث و الرحمة الواسعة؛ ]سلام بر تو ای[ فریاد رس و رحمت گستردة ]الهی[.

11. ظلم ستیزی

پیامبر خدا (ص) پیش از اسلام، با عده ای از جوانمردان مکه، پیمان حلف الفضول را برای یاری ستمدیدگان بست، و زمانی دیگر درباره آن فرمود: شهدته و ما احب ان لی به حمر النعم و لا یزیده الاسلام الاشدةً26؛ من در پیمان حلف الفضول حاضر بودم و دوست ندارم که در عوض آن شتران سرخ موی به من داده شود و اسلام بر آن عهد و پیمان جز تأکید نیفزود.

حضرت مهدی(عج) نیز برای یاری ستمدیدگان تاریخ به پا می خیزد و زمین را پر از عدل و داد می سازد. آن سان که در همه عرصه ها، عدالت نهادینه شده و ستم، رخت بر می بندد. نهادهای قدرت و قانون جهان، دیگر حامی ستمکاران و قدرتمندان نخواهند بود؛ دیگر با حمایت اربابان زور و زر، شیعیان جنوب لبنان قتل عام نخواهند شد، و زنان و کودکان بی گناه زیر آوارهای قانا ناله سرنخواهند داد؛ همان گونه که حضرت امام حسین(ع) دربارة رسالت امام می فرماید: ویامن المظلومون من عبادک27.

واجعله اللهم مفزعاً لمظلوم عبادک و ناصراً لمن لایجد له ناصراً غیرک.28