کوثر: با تشکر از حضرت عالی که وقت شریفتان را در اختیار مجله قرار دادید لطفادر ابتدا، شمه ای از زندگی علمی خود را بیان نمایید و اینکه از چه زمانی به قم آمده اید؟
بنده در سال 1345ه .ق مطابق 1305 شمسی در شهر تبریز به دنیا آمدم. پدرم مرحوم حاج میرزا علی اکبر تجلیل مردی عابد، زاهد و مستجاب الدعوه بود. در سال 1365ه .ق برای ادامه تحصیل از تبریز به قم آمدم و در سال 1367 پس از اتمام سطح برای شرکت در درس خارج فقه و اصول به درس حضرت آیت الله العظمی بروجردی(قده) وآیت الله العظمی حجت(ره) حاضر شدم که تا آخر عمر این دو بزرگوار ادامه داشت. وهمچنین از مرحوم آیت الله العظمی علامه طباطبایی(ره) سطح و خارج مکاسب را فراگرفتم. و در فلسفه نیز منظومه و اسفار را خدمت ایشان و حضرت امام خمینی تلمذنمودم. از سال 1380 تا کنون به تدریس و تالیف اشتغال داشته ام.
کوثر: اگر ممکن است قدری در باره تالیفاتتان توضیح دهید.
نخستین تالیف فقهی من تقریرات اصول و فقه اساتیدم بود و نخستین اثری که چاپ شد تقریرات بیع مرحوم آیت الله العظمی حجت است که با تعلیقات استدلالیه من ونیز رساله «حجیه الشهره » در سال 1373ه .ق به چاپ رسید. یکی از تقریرات فقه آیت الله حجت کتاب صلواه مسافر است که با خط شریف خود در سال 1369 قمری بر آن تقریط نوشته اند. به لطف الهی مجموع تقریرات و تالیفاتم بیش از 40 اثر می شود که بیشتر آنها چاپ شده است و برخی از آنها چاپ مکرر شده است. برخی از این آثار به زبان فارسی و برخی به زبان عربی است.
کوثر: لطفا در اهمیت زیارت و بخصوص زیارت حضرت معصومه(س) مطالبی بفرمایید.
زیارت اظهار ارادت و وابستگی به اهل بیت(ع) است هر امام زاده ای در هر گوشه ای از عالم نماینده اهل بیت پیامبر است و زیارت او اظهار علاقه به خاندان پیامبر(ص)و حضرت معصومه(س) در قم نماینده اهل بیت(ع) است افزون بر آنکه خود قم هم مطابق برخی روایات حرم اهل بیت است و اما در خصوص زیارت حضرت فاطمه(س) معروف به معصومه شیخ صدوق در کتاب «عیون الاخبار» و نیز در کتاب «ثواب الاعمال » با سندصحیح از حضرت رضا(ع) روایت کرده که آن حضرت فرموده است: «من زارها فله الجنه »
ابن قولویه نیز در کتاب «کامل الزیارات » همین حدیث را با همین سند از امام رضا(ع) نقل می کند.
روایت دیگری در همین کتاب از امام جواد(ع) نقل می کند که فرمود: «من زار عمتی بقم فله الجنه » در تاریخ قم هم روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که صدور آن پیش از تولد حضرت معصومه(س) بوده است در آن روایت امام صادق(ع) می فرماید:
ان الله حرما و هو مکه و لرسوله حرما و هو مدینه و لامیرالمؤمنین حرما و هوکوفه و لنا حرم و هو قم و ستدفن فیه امراءه من ولدی من زارها وجبت له الجنه;مکه حرم خداست مدینه حرم پیامبر(ص) است کوفه حرم امیرالمؤمنین(ع) و قم حرم مااهل بیت است در آینده بانویی از فرزندان من در آن مدفون می شود هر که او رازیارت کند بهشت برای اوست.
بنابراین از سه امام در باره زیارت حضرت معصومه روایت نقل شده است که صرف نظراز شهدای کربلا در باره هیچ یک از امام زادگان این همه تاکید و اهتمام را نداریم.
ناگفته نماند این که در روایت آمده است ثواب زیارت حضرت معصومه(س) بهشت است ویا برای برخی اعمال دیگر در روایات بهشت پاداش آن قرار گرفته است همه اینها به عنوان مقتضی است یعنی تمام ثوابهایی که برای اعمال ذکر شده این چنین است یعنی مقتضای زیارت حضرت معصومه(س) رفتن به بهشت است نه اینکه به طور حتم و مسلم، اگرکسی یک بار به زیارت حضرت معصومه(س) رفت بهشتی خواهد بود و اگر بنده یک مرتبه به زیارت حضرت معصومه(س) بروم دیگر بهشت بر من واجب است و هر کاری که می خواهم انجام دهم مسلم چنین نیست. معنای این گونه روایات این است که این عمل اقتضاء وشایستگی آن را دارد که کسی را سزاوار بهشت نماید ولی هر مقتضی ممکن است موانعی داشته باشد و یا اینکه برای مثمر ثمر بودن نیاز به شرایطی داشته باشد. وخوانندگان محترم می دانند که این گونه روایات هرگز تشویق و تضمینی برای انجام گناه نیست.
کوثر: هر یک از بزرگان نوعا خاطره ای از عنایات حضرت معصومه(س) و کرامتهای آن کریمه دارند جنابعالی چنانچه در این خصوص خاطره ای دارید بفرمایید.
در طول اقامتم در قم دو مرتبه برای خود من پیش آمد که مورد عنایت و توجه حضرت واقع شده ام یکی این که:
در زمان آیه الله بروجردی بود روزی در بین راه منزل طلبه ای مضطرب پیش من آمد.
نسخه ای در دست داشت گفت مریض هستم دکتر رفته ام. برای پول نسخه که حدود هفت تومان می شد، مانده ام. از من کمک خواست چون برایم مقدور نبود معذرت خواهی کردم.
بعد از آنکه از او جدا شدم به شدت پشیمان شدم که چرا او را به کس دیگری که بتواند نیازش را برطرف سازد معرفی نکردم این کار که از من ساخته بود. فورا به دنبال او به راه افتادم و همه جا گشتم ولی او را نیافتم، وجدانم آزارم می داد که چرا یک طلبه مریض نیازمند را این گونه از خودم دور کرده ام هر چه زمان می گذشت واز پیدا کردن او نا امیدتر می شدم بیشتر ناراحت می شدم و چنان شده بود که دائم فکر مرا به خود مشغول کرده بود. تا آن که شبی بعد از پایان جلسه استفتاءآیه الله مرعشی به هنگام مراجعت به منزل وارد صحن مطهر که شدم مقابل ایوان آینه ایستادم عرضه داشتم بی بی من این گمشده را از تو می خواهم همین امشب هم باید اورا پیدا کنم من خیلی در رنجم. مشکل دیگری که داشتم این بود که آن آقا را من یک بار بیشتر ندیده بودم چه بسا اگر هم می دیدم شناختش برایم مشکل بود.
در هر صورت به سمت منزل به راه افتادم اول خیابان دارالشفاء که رسیدم بااینکه مسیر اصلی من نبود مثل اینکه به من الهام شد امشب از این مسیر بروم وسطخیابان که رسیدم طلبه ای را دیدم جلوی مسافرخانه ای ایستاده است با او احوالپرسی کردم معلوم شد این مسافرخانه را آیه الله بروجردی به خاطر کمبود جا برای سکونت طلبه ها اجاره کرده بودند به عنوان دیدن، وارد مسافرخانه شدم. از اولین اتاق که در آن باز بود ناگهان چشمم به طلبه ای افتاد که وسط اتاق نشسته بود تا او رادیدم یقین کردم همان گم شده من است جلو رفتم و او را در آغوش گرفتم و از آن نگرانی و ناراحتی چند روزه به این سرعت رهایی یافتم و این نبود جز همان توسلی که به آن حضرت پیدا کردم.
دیگر اینکه در سال 1339 زمینی تهیه کرده بودم و چون خانه ای به طور مجانی در اختیار داشتم خود را مستطیع حساب کرده در صدد فروش آن برای تشرف به حج برآمدم ولی مشتری نداشت، یکی از رفقا پیشنهاد کرد برای حل مشکل ختم زیارت عاشورا (چهل روز خوانده می شود توام با تهجد در شبها) انجام دهم،بنده حدود ده روزی بود که زیارت عاشورا را خوانده بودم، در خواب دیدم که حرم رسول اکرم(ص) بالای حرم حضرت معصومه(س) قرار گرفته است. از خواب بیدار شدم چنین تعبیر کردم که من چون در قم هستم متوسل به اهل بیت(ع) شده ام بدون ارتباط باحضرت معصومه.
با آنکه او نماینده اهل بیت علیهم السلام این شهر است و معمول چنین است کسی که با تشکیلاتی کار دارد به نماینده آن که در محل خود اوست مراجعه می کند و من ازحضرت معصومه(س) غفلت کرده ام. فردا زیارت عاشورا را در زیر آسمان خواندم ولی برای خواندن صد بار لعن و سلام، به حرم رفته پیش روی ضریح حضرت معصومه نشستم وخواندم چون تمام کردم از حرم که بیرون آمدم فورا حاجت من برآورده شد، یک نفر به من رسید و گفت شنیده ام شما زمینی دارید آیا می فروشید؟ گفتم بلی همانجا با اومعامله کردیم فردا وجه آن را به منزل آورد و وسیله تشرف به حج و زیارت رسول اکرم(ص) فراهم شد.
کوثر: جهت رشد علاقه مندی مردم بویژه جوانان به اهل بیت(ع) چه پیشنهادی دارید؟
آشناسازی مردم با زندگی و سیره ائمه(ع) و احادیث و روایات آنان، می تواندیکی از راههای سودمند باشد چنانچه در روایت داریم می فرمایند احادیث ما را به مردم بگویید و آنها را با معارف ما آشنا سازید به ما علاقه مند می شوند که البته نیاز به تبیین درست و تقریر و بیان مردم فهم دارد باید با زبانی باشد که مردم وبه خصوص جوانهای ما را جذب نماید. آشنا کردن مردم با دعاهای رسیده از اهل بیت(ع)و بیان آن معارف بلند به زبان ساده نیز می تواند در هر چه نزدیکتر شدن مردم به اهل بیت(ع) و معرفی آنان مؤثر باشد.
کوثر: حضرت عالی در زمینه معرفی اهل بیت(ع) و آشنایی مردم با معارف این بزرگان چه آثاری نگاشته اید؟
کتابی در خصوص امام زمان(عج) نوشته ام به نام «من هو المهدی » که چندین مرتبه چاپ شده است کتابی هم بعد از انقلاب نوشته ام به نام «براهین المعارف الالهیه...» که آن را موسسه آل البیت چاپ کرده است و اخیرا هم دانشگاه آن راترجمه و می خواهد چاپ کند که به نظر می رسد کتاب مفیدی باشد که بر اساس آیات وروایات اهل بیت(ع) و دلائل علمی به اثبات توحید و نبوت می پردازد و بر اساس آیات و روایات اهل سنت به اثبات امامت و بخشی از معارف ائمه(ع) را تبیین می نماید.
کار دیگر، دائره المعارفی است که به کمک جمعی آن را انجام می دهیم حدود ده سال است به تالیف آن اشتغال داریم این دائره المعارف که «المحاسن و المساوی فی الاسلام » نام دارد تمامی چیزهایی که در اسلام مورد ستایش و نکوهش واقع شده است رادر بر دارد از اخلاق و آداب و عادات شخصی و اجتماعی و ... به ترتیب حروف تهجی تنظیم شده است که تنها حرف الف آن حدود پانصد موضوع شده است و پیش بینی می شوداین دائره المعارف به چندین جلد برسد که البته جلد اول آن را جامعه مدرسین چاپ کرده اند. این دائره المعارف که از کتابهای حدیث و اخبار و رجال و تاریخ گرفته شده است جای جای آن مشتمل بر گفتار و رفتار اهل بیت(ع) است که می تواند نقش خوبی در آشنایی مردم به زندگی و معارف اهل بیت(ع) داشته باشد.
کوثر: برای تقویت حالت معنوی و روحی افراد چه پیشنهادی دارید؟
انس با قرآن، تلاوت قرآن، مطالعه قرآن و تفکر و تدبر در قرآن کریم. شماببینید امام حسین(ع) در آن شرایط بحرانی و آن ساعتهای آخر عمر از دشمن فرصت می خواهد تا قرآن بخواند این نشان دهنده عظمت قرآن و تاثیری است که این گوهرگرانبها بر جان و روان آدمی دارد.
کوثر: از سیره بزرگان در باره اهتمام به زیارت و توسل به ائمه(ع) چنانچه خاطره ای دارید بفرمایید.
در سابق بزرگانی مانند آیه الله حائری و بروجردی سعی داشتند درس روزانه خودرا در حرم حضرت معصومه(س) بیان کنند تا هر چه بیشتر خود را روحا و جسما به این بزرگان نزدیک سازند. حضرت آیه الله مرعشی هم همیشه پیش از اذان صبح به زیارت حضرت معصومه(س) مشرف می شدند گاهی هم اول به قبرستان شیخان می رفتند و بعد به حرم مطهر می آمدند یادم هست یک بار می خواستم مشرف شوم به مکه مکرمه قبل از اذان صبح باید می رفتم به تهران آن شب با اینکه هوا بسیار سرد بود پیش از اذان صبح بوددیدم آیه الله مرعشی عبا به سر انداخته به قبرستان شیخان و سپس به حرم مطهربرگشتند. آیه الله گلپایگانی هم پیش از اذان صبح به زیارت می رفتند.
علامه طباطبایی هم که خیلی به اهل بیت(ع) و حضرت معصومه(س) اظهار ارادت و اخلاص می نمودند و در خصوص زیارت حضرت رضا(ع) که گاه تابستانها به مشهد مشرف می شدند ازایشان سؤال کردم چه زیارتی را بخوانیم.
فرمود: زیارت امین الله از همه معتبرتر است زیارت امین الله همان زیارت جامعه است اما کوتاه و مختصر.
کوثر: در آداب زیارت چنانچه توصیه ای برای خوانندگان مجله دارید بفرمایید.
نکته اول اینکه زائر باید همواره خدا را در نظر داشته باشد و بداند که ائمه(ع) و اولیاء خدا وسیله اند آن کس که حاجت را برآورده می کند خداست اینان شفیعان ما هستند در درگاه خدا و شفاعتشان هم به اذن پروردگار است «لا یشفعون الالمن ارتضی » این است که زائر باید از اول تا آخر زیارت تمام توجه و اخلاصش به خداوند باشد و خدا را در نظر بگیرد و بداند که امامان و اولیاء خدا کاری رابدون اذن و اجازه انجام نمی دهند.
نکته دیگر رعایت کردن ادب در حضور اهل بیت است و باید از سر و صدا کردن و دادو فریاد زدن خودداری کند قرآن از داد زدن در حضور پیامبر(ص) نهی کرده است.
فرموده است «لا ترفعوا اصواتکم فوق صوت النبی » این ادب هم در حیات و هم درممات باید رعایت شود. نکته دیگر: اهتمام به نماز است به هنگام زیارت اگر به هنگام زیارت وقت نماز فرا رسد، باید زیارت را قطع کردو نماز این فریضه مهم الهی را انجام داد.
مبادا که به بهانه زیارت به نماز بی توجهی شود که این اهانت به نماز است.
متاسفانه این چنین مشهود شده که ما شیعیان به نماز اهمیت نمی دهیم بخصوص به نماز جماعت لذا توصیه من این است که نماز را بر هر چیز مقدم بدارند به خصوص زائران خانه خدا و قبر پیامبر(ص) که در بین برادران اهل سنت قرار می گیرند حتمابه نماز جماعت اهمیت بیشتری بدهند و دستور هست که پشت سر آنها نماز بخوانیم وثوابش بقدری است که پشت سر پیامبر(ص) نماز بخوانیم.
و دیگر اینکه به هنگام زیارت بخصوص در وقت ازدحام جمعیت از کاری که موجب آزارو اذیت دیگران شود پرهیز شود.
و آخرین نکته که بیشتر نظر به مجاوران است آنکه برای زیارت هم باید برنامه داشته باشیم. در هفته روز خاصی و اعت خاصی که نشانه اهتمام به زیارت است نه اینکه هر وقت شد و کاری نداشتیم به زیارت برویم. بهتر آن است که زیارت را هم جزء برنامه زندگی قرار دهیم.
کوثر: با توجه به آن که در آستانه عید باستانی نوروز هستیم چنانچه در این خصوص مطلبی دارید بفرمایید.
عید نوروز یعنی روز اول بهار که فصل تازه شدن طبیعت می باشد، و چون خداوندمتعال در این فصل زمین را زنده و شاداب می سازد عید طبیعت است. مرحوم محدث قمی(ره) حدیثی در فضیلت عید نوروز روایت کرده که امام صادق(ع) به معلی بن خنیس دستور داد که در عید نوروز بدن خود را شستشو کن و پاکیزه ترین لباسهای خود رابپوش و با بهترین عطرها خود را معطر نما و نیز دستور داده که در عید نوروز روزه بگیر و پس از نماز بازپسین چهار رکعت (با کیفیت خاصی که تعلیم فرمود) نمازبگذار سپس سجده شکر بجای آور و دعایی تعلیم فرمود که در سجده بخواند که ترجمه برخی از فقرات آن چنین است: بر ما مبارک گردان در این روز که آن را فضیلت دادی و تکریم نموده و با آن شرافت داده و اهمیت آن را بزرگ نمودی. پروردگارا بر من مبارک گردان در آنچه به من انعام فرمودی تا جز تو را شکر و ثنا ننمایم.
کوثر: از این که مصدع اوقات شریف شدیم پوزش می طلبیم.
