تنبیه الامة و تنزیه الملة

علامه میرزا محمدحسین غروی نائینی، از علمای به نام شیعه است . وی افزون بر موقعیت ممتاز علمی و منزلت معنوی که داشت، شخصیتی فعال در امور سیاسی و اجتماعی نیز بود . حضور او در جنبش ها و جریان های مهم سیاسی عصر خویش; چون جنبش مشروطیت، جهاد بر ضد انگلیس، تجاوز روسیه و نهضت اسلامی درعراق که به تبعیدش منتهی شد، گواه بر این ادعا است .

از مرحوم نائینی آثار و تالیفات چندی به جای مانده است که از میان آنها، کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله » از امتیازات ویژه ای برخوردار است .

تبیین مساله «حکومت و اصول و ارکان آن برپایه دین و شریعت اسلام » از بحث های جدی و جدید فکری - سیاسی در عصر مشروطیت بود که فقیهان شیعی بر آن همت گماردند . اما فقیه سترگ و ژرف اندیش; مرحوم نائینی به طور جدی به این موضوع پرداخت و اثر ماندگار یاد شده را به رشته تحریر درآورد . این اثر به زبان فارسی ولی با قلمی فقیهانه و عالمانه نگاشته شده و در آن اندیشه و آرای سیاسی علمای مشروطه خواه، بر اساس منابع اسلامی مدلل گردیده است .

«تنبیه الامه » تاکنون سه مرتبه در سالهای 1327، 1328 و 1374 ه . ق . به چاپ رسیده است . چاپ سوم این کتاب که با مقدمه و توضیحات آیة الله سید محمود طالقانی قدس سره امروزه در بازار موجود است، در عین اینکه تلاش در خور تقدیری در وارد کردن این کتاب به متن ادبیات سیاسی جامعه در فضای استبداد زده رژیم گذشته محسوب می شود، با این حال اغلاط فراوانی در آن به چشم می خورد . علاوه بر آن، پاره ای از عبارات حذف شده و در پاره ای موارد برای سهولت در فهم، تغییراتی به عمل آمده که گاه معنا را دگرگون ساخته است .

اهمیت این اثر در تاریخ فلسفه سیاسی شیعه به خصوص تاریخ نهضتهای صد ساله اخیر روحانیت از یک سو، و کثرت مراجعه محققان و پژوهشگران به این کتاب از سوی دیگر، ضرورت انتشار متن منقح و منطبق بر چاپ اول که به رؤیت مؤلف محقق رسیده و در عین حال همراه با توضیحات مختصر و مآخذ و منابع و فهارس مربوطه را دو چندان می نمود .

این مهم به وسیله آقای سید جواد ورعی - که پژوهشی را در زمینه «اندیشه سیاسی نائینی » نیز در دست نشر دارد - به انجام رسید و در بهار 1382 توسط مؤسسه بوستان کتاب قم، به محققان و پژوهشگران اندیشه سیاسی اسلام عرضه شده است .

مآخذ، منابع و فهارس تفصیلی و پاره ای توضیحات در پاورقی و نیز مقدمه ای حاوی زندگینامه علامه نائینی، همچنین نشانه های سجاوندی برای فهم آسانتر عبارات عمیق و مسلسل وار کتاب، مقابله دقیق چند نسخه چاپی و محور قرار گرفتن چاپ اول به سال 1327 ق . در بغداد و تصحیح اغلاط فراوان چاپ های بعدی; از جمله امتیازات این چاپ است .