گفتگو با آقای دکتر سعید صدر
همه ما اضطراب را تجربه کرده‌ایم. بعضی رویدادهای زندگی به ما این باور را می‌دهند که در وضعیت خطرناکی هستیم و در این شرایط، اضطراب، واکنشی طبیعی است اما گاهی نیز بدون هیچ علتی دچار استرس می‌شویم و به اصطلاح دل‌مان شور می‌زند و انگارآرام و قرار نداریم. با دکتر سعید صدر، روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره همین موضوع گفتگو کرده‌ایم.
آقای دکتر! اضطراب چه تعریفی دارد؟
اضطراب اختلالی فراگیر، ناخوشایند و مبهم است که موجب می‌شود فرد نسبت به آینده احساس خطر کند و این حس را داشته باشد که نیرویی درونی و ناخودآگاه به او مدام هشدار می‌دهد. از اضطراب به عنوان اختلال روانی قرن یاد می‌شود.
و چه نتایجی به همراه دارد؟
فرد به اقداماتی دست می‌زند که بتواند آن اضطراب را برطرف کند. اگر این اقدام «خودآگاه» باشد، فرد از مکانیسم‌های مقابله‌ای استفاده می‌کند و اگر «ناخودآگاه» باشد، فرد از «مکانیسم‌های دفاعی» کمک می‌گیرد.
مکانیسم‌های دفاعی هم جنبه خودآگاه دارند؟
خیر. مکانیسم‌های دفاعی، ناخودآگاه‌اند و از شایع‌ترین آنها می‌توان به «انکار» و «واپس‌زنی» اشاره کرد؛ مثلا اگر اتفاق بدی برای فردی رخ دهد (مثلا مرگ یکی از عزیزان)، اولین واکنش فرد، انکار واقعیت است: «نه، امکان ندارد!» و این «نه» موجب در امان ماندن از یک عارضه قبلی می‌شود و فرد پس از مدتی واقعیت را می‌پذیرد.
معمولا در چه شرایطی مضطرب می‌شویم؟
استرس و اضطراب کلماتی هستند که در زندگی روزمره، برای توصیف حالات و احساسات مختلفی استفاده می‌شوند: هنگام سخنرانی در برابر جمع، امتحان، مشکلات مادی، تاخیر در یک قرار و... اما غالبا اضطراب هنگامی بروز می‌کند که شرایط استرس‌زا در زندگی وجود داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که اضطراب در خانم‌ها، طبقات کم‌در‌آمد و میانسالان و سالخوردگان بیشتر است.
چه علایمی دارد؟
مجموعه‌ای از علایم بدنی، فکری و احساسی: تپش قلب، تنگی نفس، از دست دادن اشتها، تهوع، بی‌خوابی، تکرار ادرار، چهره برافروخته، تعرق، اختلال گفتار، بی‌قراری، سردرگمی، اختلال حافظه، حواس‌پرتی، از دست دادن کنترل، کم‌رویی، گوش‌به‌زنگی، عصبی شدن، بی‌طاقت شدن، نگرانی و دلواپسی.
به طور میانگین چند درصد افراد جامعه دچار انواع اختلالات اضطرابی هستند؟
اختلالات اضطرابی از شایع‌ترین طبقات اختلالات روانی است و به طور متوسط 5 تا 8 درصد افراد دچار نوعی از اختلالات اضطرابی هستند. در عین حال، زنان با شیوع 30/5 درصد در مقایسه با مردان بیشتر ممکن است دچار یک اختلال اضطرابی شوند.
چرا در زنان شایع‌‌تر است؟
زنان به دلیل نقش تعیین‌کننده‌ای که به عنوان مادر و همسر ایفا می‌کنند، بیش از مردان دچار اضطراب می‌شوند. البته فعالیت خارج از منزل در زنان شاغل، اضطراب مضاعفی به دنبال دارد و از دیدگاه فیزیولوژیکی نیز، وجود هورمون‌های «استروژن» و «پروژسترون» در ایجاد اضطراب زنان موثر است. در عین حال، این موضوع تا جایی پپش می‌رود که خانم‌ها بدون دلیل مشخصی همواره اضطراب دارند و این اضطراب به درمان نیاز دارد و به تأخیر انداختن درمان،عوارضی در بردارد.
چه عوارضی؟
اضطراب اگر درمان نشود، مزمن می‌شود و موجب اختلال در عملکرد فرد و کاهش عملکرد روزانه او می‌شود. اگر فردمضطرب، دانش‌آموز است، اضطراب موجب افت تحصیلی او می‌شود؛ اگر کارمند است، موجب کاهش کارایی وی می‌شود و اگر خانه‌دار است، تمرکزش را در انجام کارها از دست می‌دهد و به تدریج دچار افسردگی می‌شود و بر مشکلات و اختلالات روانی او افزوده می‌شود.
اضطراب قابل درمان است؟
بله، به دو صورت: درمان دارویی و روان‌درمانی که به‌صورت هم‌زمان انجام می‌شود.
خانواده و اطرافیان فرد مضطرب چه نقشی در رفع اضطراب وی دارند؟
مهم‌ترین آدم، خود فرد است که باید به خودش کمک کند. شخصی که دچار اضطراب است، می‌تواند با مراجعه به یک روان‌شناس و مطرح کردن مشکل خود، سعی در برطرف کردن مشکل خود نماید. البته واضح است که تغذیه مناسب، فراهم کردن یک محیط آرام و ورزش می‌تواند سبب کاهش اضطراب شود. از طرفی فرد مضطرب باید تحت حمایت خانواده و جامعه قرار گیرد و شرایط محیطی را اصلاح کند.
در مواقع اضطراب بهتر است چه عکس‌العملی نشان بدهیم؟
باید از قدرت خلاق ذهن ناهوشیار خود برای تغییر دادن خویش استفاده کنید و با استفاده از تصویرسازی، تصویرذهنی خود را تغییر دهید تا به جای ترس، احساس اطمینان و قوت قلب بر شما حاکم شود. در عین حال، از تفکر مثبت و واقع‌بینانه برای دیدن خود، موقعیت دوروبر خود کمک بگیرید؛ یعنی آنچه را که دوست دارید وجود داشته باشد، در ذهن خود تصویرسازی کنید و به گونه‌ای رفتار کنید که گویا شخصیتی که می‌خواهید، هستید. اگر هم اضطراب‌تان بی‌مورد است، خود را به کار دیگری سرگرم کنید تا حواس‌تان پرت شود و کمتر فرصت منفی فکر کردن داشته باشید. چند مرتبه ورزش کردن در طول هفته هم موجب کاهش استرس‌های روزمره می‌شود. شاید باورش برای‌تان سخت باشد اما تنفس صحیح هم از راهکارهای موثر در کاهش اضطراب است.
منبع:www.salamat.com
/ج
