گفتند خلایق که تویی یوسف ثانی چون نیک بدیدم به حقیقت، به از آنی
(حافظ)
یکی از پیامبرانی که امام مهدی(عج) به او تشبیه شده، حضرت یوسف است که در روایات متعدد از جهات گوناگون این شباهتها بیان شده است. این نوشتار می کوشد با تأملی در قرآن و روایات، شباهت میان یوسف زهرا (عج) و یوسفِ یعقوب را بازگو کند تا از این رهگذر، فهم و پذیرش حضرت مهدی(عج) آسانتر گردد هر چند بیان این نکته لازم است که:
میان ماه من تا ماه گردون تفاوت از زمین تا آسمان است
غیبت
برجسته ترین شباهت بین امام مهدی(عج) و حضرت یوسف(ع)، همانندی در غیبت است.
امام باقر(ع) به محمد بن مسلم فرمودند:
« شباهت او به یوسف در غیبت اوست از اقوام دور و نزدیک و از برادران خود...»1
البته بین غیبت امام(عج) و غیبت یوسف(ع) تفاوت وجود دارد؛ زیرا غیبت یوسف، غیبتی نسبی است چون نسبت به پدر و مادر و برادران و کنعانیان غایب بود ولی از دیدگان مصریان غایب نبود ولی غیبت امام مهدی(عج) غیبتی است مطلق و حضرت ازدیدگان همگان غایب است.
حضور
برادران یوسف وقتی بخاطر قحطی و جهت خرید آذوقه به مصر آمدند و به بارگاه یوسف وارد شدند، یوسف را نشناختند ولی یوسف برادران خود را شناخت.2
در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است:
«او، در بازارهایشان راه می رود و برفرشهایشان گام می نهد ولی مردم او را نمی شناسند تا هنگامی که خداوند به او اجازه دهد که خودش را معرفی کند همان گونه که به یوسف اجازه داد....»3
زیبایی و بخشندگی
همان گونه که یوسف در زیبایی و بخشندگی ، شهره آفاق بود، امام مهدی(عج) نیز به بالاترین درجه این دو ویژگی آراسته است.
امام باقر(ع) فرمودند:
«شباهت او با یوسف در زیبایی و بخشندگی اوست».4
بهای اندک
کاروانیانی که یوسف را یافتند او را به بهای اندکی فروختند زیرا ارزش آن دُرّ یگانه، را نمی دانستند».5
برخی از شیعیان نیز به دلیل ناآگاهی از مقام و منزلت امام مهدی(عج) و از سر هواپرستی و دنیاخواهی، افتخار محبت و خدمت به آستان او را به بهای اندکی فروخته و می فروشند! به عنوان مثال شخصی بنام ابوطاهر، محمد بن علی بن بلال، به طمع اموالی که از ناحیة حضرت نزد او بود، ادعا کرد که خود، وکیل حضرت است و امانت را به محمدبن عثمان، نایب دوم سپرد. 6
امید و نومیدی
وقتی که خورشیدِ یوسف، در پس ابرهای غیبت فرو رفت، یعقوب هرگز امید خود را از دست نداد و از رحمت الهی و بازگشت یوسف نومید نشد و از خداوند درخواست دیدار یوسف را نمود؛ ولی برادران به امید اینکه قافله ای او را با خود ببرد، یوسف را نکشتند و به چاه انداختند، وی را فراموش کرده بودند و حتی پدر خود را بخاطر امید به برگشت یوسف، سرزنش می کردند. 7
در غیبت امام مهدی(عج) نیز برخی که از هدایت الهی برخوردارند و پیوسته با امید به فضل خدا، ظهور او را انتظار
کشیده و هرگز نومید نمی شوند. در مقابل گروهی دیگر که خداوند بر دلهایشان قفل زده و از درک حقایق ناتوان اند ، امیدی به آمدنش ندارند، حتی گاهی وجودش را انکار و منتظرانش را سرزنش می نمایند.
امام صادق(ع) به زراره فرمود:«او کسی است که آمدنش را انتظار می کشند، اوست که مردم در تولدش شک می کنند، برخی می گویند: پدرش از دنیا رفت و فرزندی نداشت ... و برخی می گویند : هنوز بدنیا نیامده است..». 8
هدایت
یوسف، در زندان نیز از رسالتی که در برابر هدایت مردم برعهده داشت، غافل نشد. هنگامی که دو یار زندانی یوسف خواب خود را بیان نمودند و تعبیر آن را از او خواستند، یوسف از فرصت بدست آمده استفاده کرد و پیش از تعبیر خواب آنان، چنین گفت:
«ای همراهان زندانی من؛ آیا خدایان پراکنده بهترند یا خداوند یکتای پیروز؟ این معبودهایی که غیر از خدا می پرستید چیزی جز اسم هایی (بی مسمّا) که شما و پدران تان آنها را خدا نامیدهاید، نیست. خداوند هیچ دلیلی بر آن نازل نکرده است. حکم، تنها از آن خداست، او فرمان داده است که جز او را نپرستید. این است آیین پابرجا ، ولی بیشتر مردم نمی دانند.» 9
هرچند امام مهدی(عج) نیز در پس پرده غیبت است، اما لحظهای از انجام رسالت خود یعنی هدایت مردم، غفلت نمی ورزد ومردم از فیض او بهرمند میشوند. امام(عج) همیشه در حال هدایت، سازندگی و پرورش است؛ گاه مخفیانه و گاه آشکارا . در کتابهای معتبر، نمونههای فراوانی از هدایتهای ویژه آن حضرت آمده است. 10
قدر شناسی
خدمت عزیز مصر و همسرش به یوسف - رها کردن او از بردگی و پرورش دادن وی در دامان مهر و محبت خود- سبب شد که یوسف هنگام گرفتاری و قحطی به کمک آنان بشتابد .
به یقین خدمتگزاریِ آستان امام مقدس زمان(عج) که بهترین شکل آن زمینه سازی برای ظهور و تحقق بخشیدن اهداف ایشان است، برخورداری از عنایتهای مخصوص آن حضرت را در پی خواهد داشت. آیا می توان پنداشت که یوسف زهرا (عج) در بخشش به اندازه یوسف یعقوب نباشد؟! هرگز!!
دفع بلا
یوسف از اهل مصر وحتی کشورهای هم جوار و برادران خود ، بلای قحطی و خشکسالی را دفع کرد. هر چند برادران و مصریان با یوسف برخوردی شایسته نداشتند ولی یوسف از کمک و دستگیری آنان فروگذاری نکرد.
امام مهدی(عج) نیز سپر بلا از شیعیان میباشند. ظریف میگوید: به محضر امام مهدی(عج) وارد شدم، ایشان فرمودند: آیا مرا میشناسی؟ عرض کردم: آری. فرمودند: من که هستم؟! عرض کردم: شما آقای من و فرزند آقای من هستید. فرمودند: منظورم این نبود. عرض کردم: فدایت شوم منظورتان چیست؟ فرمودند: من آخرین اوصیا هستم و خداوند به واسطة وجود من بلا را از اهل و شیعیانم رفع می کند.» 11
برای نمونه می توان به عنایت امام مهدی(عج) به شیعیان بحرین اشاره نمود که به قضیه « اَنار» معروف می باشد. 12
محنت
دیدار با یوسف رخ نداد مگر پس از رنج ها و محنتهای فراوانی که برادرانش به جان خریدند و خون دلهای یعقوب در فراق یوسف و اشکهایی که بر هجران او ریخت.
خورشید یوسف زهرا(عج) نیز طلوع نخواهد کرد مگر پس از محنتهای فراوان و سیل های مصیبتی که بر دل شیعیان فرو خواهد ریخت.
امام علی(ع) می فرماید: «یاری خداوند بسوی شما نخواهد آمد مگر هنگامی که در چشم مردم از مرده پست تر شوید و این همان کلام خداوند در سوره یوسف است که فرمود:«تا آنگاه که رسولان ناامید شدند و (مردم) گمان کردند که به آنان دروغ گفته شده است. در این هنگام یاری ما به سراغ آنان آمد». آنگاه هنگام قیام قائم ما، مهدی(عج) است. »13
نیاز
نیاز برادران به آذوقه، قحطی و فشار وتنگی معیشت، زمینه ساز دیدار آنان با یوسف شد. احساس نیاز به وجود امام عصر(عج) در ژرفای جان انسانها نیز زمینه ساز ظهور خواهد بود. امام مهدی(عج) در نامهای خطاب به اسحاق بن یعقوب می فرماید:
« واکثروا الدعا بتعجیل الفرج؛ برای فرج من بسیار دعا کنید». 14
یکی از زمینههای دعا، احساس نیاز است. آدمی تا کمبودی در وجودش احساس نکند، دست به دعا برنمی دارد ؛ا دعا در بستر نیاز میروید. بنابراین دستور به دعا، برانگیختن احساس نیاز واقعی به امام در وجودمان می باشد.
تنها پناه
آنچه یوسف داشت، نزد دیگران یافت نمیشد. از این رو با این که میان یوسف و برادرانش،هجده روز فاصله بود، آنان برای تهیه آذوقه این مسیر طولانی را پیمودند. مطمئناً اگر آذوقه در جای دیگر نیز یافت میشد، هرگز سختی این راه طولانی را به جان نمی خریدند.
گمشده بشر امروزی – عدالت، معنویت و در یک کلام رشد انسان- تنها نزد حجت خداست وبس. او تنها کسی است که میتواند نیازهای بشریت را برآورده سازد و او را درهمة ابعاد به کمال برساند تا این باور در انسانها شکل نگیرد، او ظهور نخواهد کرد.
امام صادق(ع) فرمودند: «ظهور رخ نخواهد داد مگر هنگامی که همه گروه ها بر مردم حکومت کنند و کسی نگوید: اگر ما ، حاکم بودیم، به عدالت رفتار می کردیم، پس از این وضعیت، قائم(عج) همراه با حق و عدالت قیام خواهد کرد». 17
این حدیث به این معنا است که مردم باید دریابند که خودشان توان هدایت و رهبری و رسیدن و رسانیدن به آرمانهای خود را ندارند، پس باید در پی منجی واقعی باشند.
دلدادگی
برادران یوسف، آذوقه او را می خواستند:« اوف لنا الکیل؛ پیمانه ها را کامل کن» 18
ولی یعقوب، وصال یوسف را می خواست و حضور او را؛ زیرا یوسف خواستنی و دوست داشتنی بود و لذا به پسرانش هنگام عزیمتشان به مصر فرمود: «پسرانم! بروید و یوسف را بجویید». 19
همیشه در طول تاریخ هم، منتظران امام مهدی(عج) دو دسته بوده اند: برخی که او را برای سرسبزی، خرمی، فراوانی نعمت و..خواسته اند و گروهی هم او را خواسته اند چون امام و خلیفه خدا و آینه تمام نمای اسما و صفات الهی و سرشار از معنویت و روحانیت است .
اقبال همگانی
برادران یوسف، آنگاه از جام حضور و دیدار یوسف سیراب شدند که همگان به صورت دسته جمعی به سوی او رفته و به او اظهار نیاز نمودند. برای دمیدن آفتاب جمال یوسف زهرا(عج)نیز چاره ایی نیست جز درخواست همگانی و لذا امام مهدی(عج) در نامه خود به شیخ مفید نوشتند:
«اگر همه شیعیان ما- که خداوند آنان را در فرمان برداری یاری دهد- بر عهد وپیمانی که با ما بسته اند، با هم یکدل میشدند، برکت زیارت و دیدار ما برایشان به تأخیر نمیافتاد و از سعادت دیدار ما بهرهمند می گشتند.» 20
پیروزی نهایی
سرانجام بعد از فراز و نشیبهای فراوان، وعده خداوند تحقق پیدا کرد و یوسف به اوج شوکت وقدرت رسید؛ بطوری که برادران و پدر و مادرش در برابر این شکوه بخاک افتادند. 21
وعده الهی در مورد امام مهدی(عج) هم محقق خواهد شد،؛ سرانجام دوران غیبت به سر میآید و جهان و جهانیان در برابر حق سر تعظیم فرو خواهند آورد .22
