درآمدی بر اعجاز صوتی قرآن

چکیده:

به غیر از اعجاز بیانی، علمی، تشریعی و عددی که دربارة آنها سخن بسیار گفته شده است با گذر زمان سرچشمه های شگفت انگیز و اعجازهای جدید قرآن کریم بر بشر هویدا می شود که همه اینها بیانگر لایتناهی بودن آن است و هر زمان و دوره ای احتمال کشف بُعد و حقیقتی تازه از قرآن می رود.

یکی از جنبه های اعجاز قرآن که مورد توجه قرار نگرفته است در اصوات و آوای قرآن نهفته است. مقاله حاضربه وجود تاثیرات شگفت انگیز موسیقی و صوت حاصله از قرائت آیات و سور قرآن که در خواننده و شنوندگان آن بدون در نظر گرفتن معانی و محتوای ارزشمند آن ایجاد می شود ، پرداخته است این موسیقی در تار و پود الفاظ و ترکیب درون جمله ها نهفته است که با احساس نا پیدا و قدرت متعال ادراک می شود.

قرآن کریم، بزرگ معجزة حضرت ختمی مرتبت, گنجی است بی پایان که با ظهور اسلام بر ایشان نازل شد. با گذر زمان، پیاپی سرچشمه های شگفت و تازه ای از این کتاب آسمانی کشف می شود تا بشر تشنة رشد و تعالی از آنها بنوشد. همواره آیه ها و نشانه های جدیدی که گواه وجهه آسمانی قرآن و تأکید کنندة لایتناهی بودن این سروش خداوندی است، رخ می نماید.

اگر این آیات و نشانه ها را اعجاز قرآن بخوانیم تاکنون ابعاد مختلفی از اعجاز قرآن کشف شده است که اغلب کتاب های علوم قرآنی بخشی از صفحات خود را به بیان این اعجاز اختصاص داده اند.

مهمترین ابعاد اعجاز قرآن را به شرح زیر می توان برشمرد:

1 اعجاز بیانی

الف - گزینش کلمات

ب - سبک و شیوه بیان

ج - نظم آهنگ قرآن

د - وحدت موضوعی یا تناسب معنوی آیات

و - نکته ها و ظرافتها

2 اعجاز علمی

الف - چگونگی گردش آسمانها و زمین

ب - نقش کوهها و استواری زمین

ج - دشواری تنفس با افزایش ارتفاع

د - آب؛ منشاء حیات

و - پوشش هوایی حافظ زمین

3 اعجاز تشریعی

الف - معارف احکام

ب - صفات جمال و جلال الهی

ج - قدرت مقام انبیاء

د - جامعیت احکام اسلامی1

4 اعجاز عددی

الف - تساوی در تکرار کلمات دنیا و آخرت

(هر کدام 115 بار)

ب - تساوی در تکرار کلمات حیات و موت

(هر کدام 71 بار)

ج - تکرار کلمه یوم 365 بار (به تعداد روزهای شمسی)

د - تکرار کلمه سجده و مشتقات آن 34 بار (برابر ربا مجموع سجده های 17 رکعت نماز واجب و 34 رکعت نماز مستحب شبانه روزی)2.

پر واضح است که معجزات کشف شده به صورت یک جا به دست نیامده و گذر زمان، لطف خداوند، نکته سنجی و دقت جمعی از گذشتگان بوده که موجبات استخراج و ارائه این رموز را فراهم نموده که البته در احادیث و روایات بزرگان اسلام نیز به کرات بر لایتناهی بودن این کتاب آسمانی و دامنه های شگفتی آن و عدم تعلق آن به دوره و زمانی خاص اشاره گردید.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: »قرآن دارای ظاهری زیبا و باطنی ژرف و عمیق است، شگفتی های آن جاودانه است و پرده های ظلمت جز با آن کنار نمی رود«3

همچنین امام رضا علیه السلام می فرمایند: »خداوند قرآن را برای زمان خاص و افراد مخصوص قرار نداده است و لذا در هر زمانی این قرآن جدید و تازه خواهد بود«.4

حال با استناد به این احادیث و داشته ها این نتیجه به دست می آید که در هر زمان و دوره ای احتمال برداشته شدن پرده ای دیگر از رموز شگفت آور و انسان ساز این کتاب آسمانی و به بیان دیگر کشف بُعد تازه ای از اعجاز آن وجود دارد.

به نظر می رسد یکی از ابعاد اعجاز قرآن که تاکنون مورد توجه بایسته قرار نگرفته است، اعجاز نهفته در اصوات و آوای قرآن است. یعنی احتمال وجود تأثیرات پیچیده و شگفت آور ناشی از موسیقی و صوت حاصله از قرائت آیات و سور قرآن که در خوانندگان و شنوندگان ایجاد می شود؛ تأثیراتی که از پس صوت و کلام حاصله از تلاوت آیات قرآن و موسیقی دلنشین حاصل از آن پدید می آید و نه از پس معانی و محتوای ارزشمند گنجانیده در آن؛ تأثیراتی از پس ساختار، و نه محتوا.

یک نوع موسیقی درونی در کلام قرآن وجود دارد که احساس شدنی است، اما تن به تشریح نمی دهد. این موسیقی در تار و پود الفاظ و در ترکیب درون جمله ها نهفته است و فقط با احساس ناپیدا و با قدرت متعال ادراک می شود.5

به طور کلی صوت و موسیقی دارای تأثیراتی ظریف در عین حال عمیق و شگفت آور بر انسان هاست. اصوات دارای تأثیراتی بر روح و روان و حتی جسم همة مخلوقات از انسان ها گرفته تا حیوانات و گیاهان می باشند و اگر آدمی عالِم به این تأثیرات باشد با به کارگیری درست اصوات و موسیقی در زندگی خود، آرامش، سلامت روح و جسم، رشد و تعالی خود را از این سرچشمه بر می گیرد.

تأثیرات موسیقی نه تنها بر موسیقی دانان و افراد تحصیل کرده در این زمینه، بلکه بر تمامی افرادی که در معرض شنیدن آن قرار بگیرند و به آن گوش فرا دهند، ایجاد می شود.

طبیعت آدمی به طور کلی، مسیر آهنگین زندگی را می پیماید و موسیقی به نوعی در دل زندگی مستتر است.6

شکسپیر می گوید: طلسم نغمه ها، حتی سینه های وحشی و دور از احساس را سحر می کند و به آرامش می کشد7

امروزه، تأثیرات روانی موسیقی در ایجاد تغییر حالت، بالا بردن میزان دقت، هماهنگی بخشیدن به رفتار و کردار و تکامل سطح فکر و فرهنگ، ثابت شده است.8

موسیقی آنقدر مؤثر است که می تواند سلامت را به خطر بیاندازد و یا موجب بهبود آن شود، موسیقی باعث تمرکز حواس و اندیشه می شود و برای برقراری ارتباط زمینی و آسمانی بسیار مورد استفاده قرار گرفته و می گیرد. 9

انسانها با شنیدن صدای وزش باد که از لا به لای درختان می وزد، شنیدن طنین امواج عظیم دریا، شنیدن صدای جریان آبشارها یا صدای چک چک باران، در اعماق وجود خویش احساس لطیفی را تجربه می کنند. این صداها اصوات هستی هستند که در دل طبیعت نغمه های پاک ربانی را زمزمه می کنند و از این رو است که در جان انسان چنین نوای روح بخشی دارند. هنگامی که آوای طبیعت در گوشها طنین می افکند، در دل سرور عمیق همراه با آرامش پدیدار می گردد.10

یک موسیقی درست و روح نواز در خدمت عرفان و کمال آدمی است و او را داناتر می نماید و بسیاری از سؤالات ناخودآگاه او را حل می کند.11 استفاده از موسیقی برای ایجاد تأثیرات روحی و روانی در جهت تعالی در بسیاری از فرقه های مختلف یافت می شود که از جملة آنان به موبدان چینی، بودائیان هند و قبایل مختلف آفریقایی و... می توان اشاره نمود.

همچنین فرقه های دیگر نیز از جمله صوفیان، دراویش در خانقاه ها و منازل و معابد و موبدان زرتشتی معتقد بودند، از طریق موسیقی و نغمات موزون می توان سریع تر به خالق رسید و روح را به آرامش رساند و در این طریق نیز تا حد زیادی موفق بودند و دراویش و صوفیان در فصول و زمانهای خاصی به اجرای مراسم و ادعیه می پرداختند که این ادعیه و مناجات با ریتم و آهنگ و صوت و لحن خاصی همراه بود12. سخن در درستی و نادرستی بهره گیری از موسیقی نیست، بلکه ذکر این نمونه ها نشان دهنده توان تأثیرگذاری موسیقی بر روان آدمی است.

صوت زیبا و لحن نیکو به خودی خود محرک است و از این حربه در طول تاریخ، به عناوین مختلف انسانها سود جسته اند چه در جهت حسن امور و چه اعمال مقبوح و ناپسند. حتی انسانها از طریق اصوات و آوازهای خود حیوانات اهلی را به حرکت و یا خوردن و آشامیدن وا می داشتند و این یک واقعیت انکار ناپذیر در تأثیر صوت و آواز بر مستمع است. 13

اصوات انرژی دار غالباً در ترکیب با حروف یا کلام تجلی می یابند و به اوج قدرت می رسند و در جهت اهداف مد نظر مورد استفاده قرار می گیرند. همانطور که در بسیاری از فرقه ها، از گذشته های دور تاکنون این صوت کلامهای ویژه که به شکلی آهنگین قرائت می شدند حامل انرژی های قدرتمند و شگفت آوری برای آنان بودند. این در حالی است که موسیقی تنها و بدون کلام کمتر ظرفیت گنجاندن انرژی ها را در خود داراست و این تلفیق صوت و کلام است که به صورتی جادویی تأثیرات مافوق حواس پنجگانه بشر را ایجاد می کند، و قابلیت ایجاد انرژی های شگفت آور را داراست. نمونه هایی از تلفیق صوت و کلام و بهره گیری از انرژی های قدرتمند آن را در اذکار قبایل آفریقایی، طریقت تای چی چوان (از چین)، یوگایی ها، زرتشتیان و ذکر آمین مسیحیان و مسلمین و حتی در زندگی روزمره امروزی مثل آرامش ناشی از نغمة لالایی برای کودکان و... می توان یافت.

برای نمونه، در مطالعاتی که اخیراً انجام شده و در مجلة پیشگیری (prevention magazine) آمده است، تأثیرات نوای موسیقی را در بهتر شدن آهنگ موسیقی تنفسی نوزادان زودرس نشان داده است. بنابراین تحقیق محققان در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان (ICU)، دو گروه از این نوزادان زودرس را انتخاب کرده و در گوش ها ی یک گروه از این نوزادان گوشی های کوچکی گذاشتند و از آن زمزمه موسیقیایی لالایی پخش می کردند. محققان مشاهده کردند که وقتی موسیقی پخش می شد. نوزادان میزان بیشتری از اکسیژن در خونشان داشتند و همین طور ضربان قلب و سرعت تنفسشان به نسبت گروه دوم که فقط وزوز دائم دستگاههای کنترل پزشکی را به همراه صدای زمینه ای دیگر که در بخش وجود داشت می شنیدند به حد طبیعی نزدیک تر بود14.

از مثالهایی که در تأیید تأثیرات شگرف صوت و کلام بر آدمی قابل بیان است بکارگیری آن در تای چی چوان (یک طریقت چینی) است. آنها معتقدند برای نورانی شدن ابتدا باید جسم را متعادل (بالانس) نمود تا گردش انرژی به درستی در آن صورت بگیرد و یکی از راه های متعادل نمودن میزان انرژی بدن استفاده از صوت است.15 آنها برای متعادل نمودن بدن از نرمش ها و تمرین های مختلف و خاصی استفاده می کنند و در مواردی برای سلامت بخشیدن و بهبود عملکرد اعضایی از بدن از تلفیق صوت و کلام و تکرار و قرائت آن استفاده می نمایند.

بعضی از انواع صوتهای خارج شده از دهان شخص می تواند بر جریان انرژی تأثیر بگذارد. به طور کلی انسان در حالت ناراحتی یا بیماری و شرایط استرس از خود صداهایی خارج می سازد. این اصوات باعث می شوند که فشارهای وارده بر اندام داخلی از طریق شش ها کاهش یابند. در بررسی های به عمل آمده مشخص شده که اصوات مختلف بر روی ارگان های مختلف بدن تأثیر می گذارند و نیز بلندی و کوتاهی صوت، اثرات مختلفی روی ارگان مربوطه دارد. شش صوتی که در جدول زیر ارائه شده، اثرات مخصوص به خود را روی ارگان های مربوطه دارند. هر کدام از این شش صوت باید با یک بازدم ممتد از حنجره خارج شوند 16

صوت	He	Hu	Si	Xu	Chui
ارگان	قلب	طحال	شش	کبد	کلیه

آنها معتقدند با قرائت اصوات بالا با تمرکز و آرامش, با هر صوتی می توان قسمت حساس به آن صوت را در بدن (که در بالا اشاره شده) تحریک نمود و بر آن تاثیر سلامتی گذاشت.

مثال بالا بکارگیری صوت و کلام برای سلامتی جسم و کسب آرامش بود در حالی که در فرقه های مختلف دیگر از صوت و کلام در جهت تعالی بخشیدن به روح نیز استفاده های فراوانی می شود و از صوت و کلام در جهت کسب کمالات و انرژی های مثبت بیشتر استفاده می شود.

به عنوان نمونه از جمله فرقه هایی که از صوت و کلام در جهت رشد و تعالی روح استفاده می کنند به یوگا اشاره می کنیم. تأکید می شود ذکر این نمونه ها به منزله داشتن نگاهی همدلانه به همة جوانب مکتب ها و ورزش هایی مانند یوگا نیست، بلکه مراد این است که فضائی مناسب برای نشان دادن توجه بیشتر به تأثیر اصوات موسیقیایی بر کمال نفس فراهم آید تا بتوانیم به محور اصلی بحث یعنی اعجاز صوتی قرآن بپردازیم. در یوگا اعتقاد بر این است که عشق پروردگار به سوی مخلوقات به وسیلة صوت (Nada) جریان می یابد. آنها می گویند صوت آسمانی ابتدا به اصوات حاوی انرژی تبدیل شده سپس این اصوات انرژی دار به شکل ترکیب حروف عینی کلام تجلی قابل شنیدن برای همگان می یابند. این کلامهای ویژه حامل آگاهی و انرژی خاصی هستند که نزد عارفان هندی به نام مانترا (صوت مقدس) شناخته می شوند.

در کتاب های باستانی ودا (سرودهای الهی) به هجای مقدس "اوم" به عنوان اولین و بالاترین مانترا اشاره شده است. آنها معتقدند این آوا که مادر همة اصوات است در باطن همة مخلوقات به صورت پنهان مستقر می شود. به دلیل ویژگی های منحصر به فرد ذکر اوم، ذکر دائمی و هموارة این آوای مقدس به رشد آگاهی و فراهم ساختن شرایط اداراکی مناسب برای شناخت ذات الهی می انجامد.

این ذکر عظیم از ترکیب سه صدای آ (A)، او (ع) و میم (M) تشکیل شده است و نمایانگر سه حوزة فعالیت ربانی: ایجاد، حفظ و فنا می باشد. در عرفان یوگا به این نکته اشاره شده است که طنین قرائت صحیح ذکر اوم بسیار بسیار مهم است. فلسفه یوگا حالت هوشیاری انسان را به چهار سطح آگاهی تقسیم می نماید:

1 سطح آگاهی در هوشیاری (حواس پنج گانه یا خود آگاهی).

2 سطح آگاهی در رویا (هوشیاری نسبی حواس یا نیم آگاهی).

3 خواب عمیق یا عدم هوشیاری (حواس ظاهری یا ناخود آگاهی).

4 آگاهی فرا حِسی (هوشیاری برتر).

در میان چهار حالت بالا تنها آخرین حالت است که قرار گرفتن در آن درک ذات مقدس خداوندی را برای افراد امکان پذیر می سازد. هنگام قرائت آوای اوم، هر چهار سطح آگاهی در ذهن انسان فعال می شود. طنین آ (A) با سطح اول آگاهی، او (ع) با سطح دوم آگاهی، طنین میم (M) با سطح سوم آگاهی و سکوت ایجاد شده در انتهای قرائت ذکر اوم با سطح چهارم آگاهی ارتباط دارد. در شیوه درست خواندن مجموعة اصوات این ذکر مقدس، باید صوت آ (A) از نظر زمانی طولانی تر از صوت او (ع) و طنین صدای میم (M) از هر دوی آنها کشیده تر تولید شود. اگر ذکر اوم به درستی خوانده شود در پایان قرائت صوت میم، هیچگونه توان باز دم در ریه ها باقی نمی ماند، و این امر باعث ایجاد نوعی سکوت یا حبس بازدم خواهد شد. در رسوم عرفان یوگا، هدف از تکرار این ذکر دستیابی به آگاهی و رهایی از جهالت و نادانی است. ذکر اوم از نظر یوگایی ها تنها به گذشته تعلق ندارد، علم امروزی نیز به تازگی کشف کرده است که ذکر اوم میزان تمرکز فکر و آرامش عمومی روان را به صورت چشمگیری بهبود می بخشد و تداوم گفتار این ذکر ظرفیت شش ها را نیز افزایش می دهد.17

همان طور که اشاره گردید در یوگا با بکارگیری صوت و کلام تاثیرات فراوانی در جهت کسب انرژی های مثبت کائنات و کمالات انسانها ایجاد می شود. آنها به جز واژه هایی تکی از عبارات بلندتری که به زبان هندی سروده شده نیز استفاده می کنند که از آنها به عنوان سرودهای الهی یاد می کنند. آن سرودها با وجود طولانی بودن توسط یوگی ها قرائت و تکرار می شود و از تکرار آنها در جهت کسب فضایل، انرژی های مثبت و رشد و تعالی استفاده می شود. نمونه ای از آن سرودهای الهی عبارتست از:

- Aum Bhur Bhuva: Swaha tat Savitun VarenYama Bhargo Devashya Dimahi Diya Yonah PrachoDayat.

معنی عبارت بالا عبارتست از: آن نوری که باعث درخشش آگاهی ما می شود آن را ستایش می کنیم و آن نور در زمین، برزخ و بهشت نیز مطرح است و همراه ماست.

قرائت این سرود کاملاً قانونمند است و یوگایی ها برای فراگیری چگونه صحیح خواندن آن بارها در کلاس های خود از زبان استاد و یا روی نوارهای پر شده به شیوه قرائت درست آن گوش داده و تکرار می کنند تا فرا گیرند. قرائت صحیح این سرود با کشش ها و مکث هایی همراه است که رعایت کردن آن قواعد برای بهره مندی از تاثیرات ارزنده ان سرود در اثر تکرار جداً لازم است. فوایدی که از طرف اساتید بزرگ یوگا برای تکرار کنندگان این ذکر به صورت صحیح مطرح گردیده بدین شرح است که این سرود مولد ارتعاشی است که به پاک سازی تمام انرژی های مزاحم ذهن و جسم خوانندگان و شنوندگان می انجامد و جالب این که بجز پاکسازی درون فردی به پاکسازی محیطی نیز می پردازد. یعنی محیطی که در آن این سرود قابل شنیدن باشد (به صورت زنده یا از روی نوار پر شده) در اثر تکرار از انرژی های منفی تهی و سرشار از انرژی های مثبت می گردد. قرائت صحیح آن در محیط برای بیماران نیز بسیار مناسب است. شایان ذکر است که به فرمودة بزرگان یوگا این تاثیرات ناشی از تکرار صحیح صوت و کلام آنهاست نه معنای آنها. بدیهی است که اگر کسی حتی معنای این سرودها و عبارات را نداند ولی به صورت صحیح به قرائت یا گوش فرا دادن به آن بپردازد متاثر از قدرت های آن خواهد شد، و اگر فردی هم معنای آن را درک کند ولی به قرائت عینی و صحیح عبارت نپردازد و معنای آن را به زبان های دیگر بخواند از این تاثیرات بهرمند نمی شود.18

تلفیق صوت و کلام مقوله ای اسرارآمیز و پیچیده است که در جهان اسلام و ایران کمتر شاهد تحقیقات بنیانی راجع به آن بوده ایم و این در حالی است که احتمال وجود آیات و سور بسیاری در قرآن قابل پیش بینی است که در صورت قرائت صحیح، ایجاد ارتعاشات صوتی و در نهایت حصول انرژی های مثبت قابل کسب برای انسانها را دارا باشد که فراتر از حواس قابل درک و فهم می باشد. البته فضائل و فوائد قرائت برخی آیات و سور قرآن مورد توجه مسلمانان می باشد که از جمله آانان می توان به: آیة الکرسی (آیات 257-255سوره مبارکه بقره)- آیة: وجعلنا من بین ایهدیهم.... (آیة 9 سوره یس)- آیة: امن یجیب المضطر اذا... (بخشی از آیة 62 سوره نمل) اشاره کرد همچنین ذکر نمونه ای زیر خالی از لطف نیست:

قدرت شفابخشی تکرار سوره حمد19: دوری از فقر، قدرت بخشی به حافظه، بهره مندی از توفیقات الهی و فزونی روزی در نتیجة قرائت سوره واقعه20، توصیه به قرائت سوره ماعون با صدای بلند در نماز عشاء برای در پناه خداوند بودن تا صبح21.

اما هنوز توجهی بایسته به تأثیرات بر زبان جاری ساختن الفاظ قرآن نشده است گر چه در تحقیقات اندک به جنبة اعجازی شنیدن آیات قرآن پرداخته شده است.

گروهی از پژوهشگران و پزشکان کشورمان در سال 1382 اقدام به آزمایشات و تحقیقات جالبی نمودند. آنان طی این آزمایش 40 بیمار همسان که نیاز به عمل جراحی داشتند را به دو دسته مساوی تقسیم نمودند. در روز عمل برای یک گروه از آنها از صبح زود تا لحظة عمل که بعد از ظهر همان روز بود به پخش تلاوت آیات قرآن در اتاقشان پرداختند و برای گروه دوم این کار را صورت ندادند و صدای عادی محیط بیمارستان در اتاق آنها به گوش می رسید. سپس در هنگام عمل نتایج متفاوت و جالبی برای پزشکان و پژوهشگران حاصل آمد. گروهی که از صبح در معرض شنیدن قرائت آیات قرآن در اتاق خود بودند از آرامشی بالاتر، ضربان قلب طبیعی تر و اضطراب و دغدغة کمتری برخوردار بودند.22

آیا این احساسات و تاثیرات تنها ناشی از شنیدن مطالب و مفاهیم اشاره شده در این کتاب آسمانی است؟ اگر این چنین است آن بیماران که معانی آیات شنیده شده را نمی دانستند!.

این جنبه از اعجاز قرآن در درجه نخست به احساسات مبهمی بر می گردد که در قلب خواننده یا شنونده بر می انگیزد.23

اما به نظر می رسد علاوه بر فوائد معجزه آسای شنیدن آیات وحی، خواندن این آیات نیز دارای تأثیری معجزه آسا باشد.

در قرآن و همین طور احادیث فراوانی به درست قرائت شدن آیات عربی برای ایجاد تاثیرات نهفته در قرآن توصیه شده و حتی گفته شده که اگر سواد عربی هم ندارید و مفاهیم عمیق مطرح شده در این کتاب آسمانی را متوجه نمی شوید با این حال باز هم به قرائت آیات به زبان عربی و به طور کاملاً صحیح بپردازید و یا به قرائت آنها گوش فرا دهید. حال به بیان تعدادی از این آیات قرآن یا احادیث که به درست قرائت کردن آیات قرآن توصیه نموده اند می پردازیم:

قرآن ذکری با برکت است.

قرآن را به ترتیل بخوانید (مزمل آیة 4).

ترتیل (که خواندن آیات قرآن به آن شیوه توصیه شده) ادا نمودن حروف و رعایت موارد وقف می باشد. همچنین در معنی آیة شریفة "ورتل القرآن ترتیلا" در حدیثی به نقل از امام صادق علیه السلام آمده است که: قرآن را با مکث و تأنی بخوانی و صدایت را به تلاوت آن زیبا کنی24

حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

قرآن را نیکو ادا کنید و شگفتیهای آن را پی جویی کنید25

قرآن را با لحن عربی و لهجة آن بخوانید 26.

قرآن را با عربی آن فرا گیرید و از قرائت حرف با کلمه زائد در آن بپرهیزید.27

قرآن را به عربی صحیح بخوانید و عجایب آن را استخراج کنید28.

امام علی (علیه السلام) می فرمایند: بهترین ذکرها قرآن است که با آن فراخی سینه و قلب میسر است و باطن و نهان انسان بدان وسیله نورانی می شود29.

در تلاوت قرآن، آن را بخوبی بیان کن و همانند شعر آن را به تندی مخوان و مانند ریگ آن را پراکنده مساز30

امام رضا (علیه السلام) می فرمایند:

کلمات قرآن را صحیح ادا کنید31.

شاید واجب بودن قرائت حمد و سوره با صدای بلند در نمازهای صبح و مغرب و عشاء برای مردان، وسیله ای برای بهره مندی از انرژی های خداوندی در آن اوقات شبانه روزی باشد. حال با توجه به توصیه هایی که از جانب خداوند متعال، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و تعدادی از امامان بزرگوارمان مطرح شد و با استناد به فرمایشات آنان و کل مطالب مطرح شده در اینجا، احتمال بر این نکته می رود که بجز معانی ارزشمند و نکات انسان ساز آیه ها، در قرآن رموز و شگفتی هایی صوتی و کلامی در حدی بسیار فراتر از آنچه در فرقه ها و طریقت های دیگر و تاثیرات ناشی از کنار هم قرارگیری و تلفیق صوت و کلام در این آیات بزرگ نهفته باشد، که در پس قرائت صحیح آیات قرآن، هاله هایی از انرژی های مافوق درک آدمی را در پیرامون او ایجاد نماید.

ممکن است تشابهات بعضی از حروف متقاطع که بیشتر هم در قرآن تکرار گردیده (الم- 6 مرتبه تکرار/ الر- 5 مرتبه تکرار/ حم, 7 مرتبه تکرار و...) با ذکر "اوم" در یوگا و یا ذکر "آمین" که به قصد بر آورده شدن دعاها خوانده می شود و امثالهم جای تفکر بیشتری داشته باشند، و درجاتی والا از تاثیرات صوت و کلام را در درون داشته باشند و با ایجاد این تاثیرات شناخته نشده در صورت قرائت صحیح، کلیدی برای تاثیرگذاری های صوت و کلامی آیه های بعدی آن سوره ها در قرآن باشند و شاید این هم یکی از رموز این حروف متقاطع باشد.

در فرقه های دیگر تکرار ذکر است (در حد نیاز) که اثربخشی ذکر را قوت می بخشد و در قرآن نیز, هم آهنگ بودن انتهای بعضی آیات شاید به نوعی عمل تکرار در جهت تاثیرگذاری بهتر قدرتهای مستتر در آن سوره را داشته باشد که البته این تکرار در مواردی به شکل عینی و به کرات اتفاق افتاده که به عنوان مثال به سورة الرحمن, آیة شریفه "فبای الآء ربکما تکذبان" که 31 مرتبه تکرار شده می توان اشاره نمود.

همین طور در روایات نیز برای گرفتن تاثیرات مد نظر گنجانده شده در ذکر، آیه و یا سوره های قرآن، شاهد سفارش به تکرار آن (به 70 بار،100 بار یا 1000 بار و یا....)هستیم و این تأکید بر تکرار شاید با بعضی از فرقه های دیگر که با تکرار صوت و کلام ذکرشان سعی بر ایجاد تاثیرات نهفته در آن اذکار دارند هم سو باشد و شگفتی های صوت و کلامی موجود در قرآن نیز برای تاثیرگذاری نیاز به تکرار داشته باشند.

با توجه به مفاد روایات مربوط به قرائت درست قرآن، می توان گفت، صحیح قرائت نمودن کلمات و حروف و رعایت کامل قواعد تلاوت آن، باعث می شود که سمفونی اصوات کنار هم شکل گیرد و توان تاثیرگذاری های شگرف و پیچیده و زندگی ساز را برای انسان ایجاد نماید. تأکید بر قرائت قرآن به همان زبان عربی با در نظر گرفتن اصول آن به صورت شمرده و یا صوت زیبا تصدیقی بر این ادعاست و گرنه به جای توصیه بر آن به ترجمه و گسترش در جریان محتوای آن قرار گرفتن را شاهد می بودیم، گمان بر این است با مطالعه معانی آیات شناخته شده در تاثیرگذاری و قرائت معنای آن تاثیری عاید نخواهد گردید و این تلفیق صوت و کلام است که با قرائت درست ایجاد می کند. شاید حروف متقاطع مطلع تعدادی از سوره های قرآن که قابل ترجمه و معادل سازی قابل درک به زبانهای دیگر نیستند و معنای قابل فهمی از نظر محتوایی در زبان عربی هم ندارد به طور مستقیم کلیدی برای تاثیرگذاری های صوت و کلام ناشی از قرائت آنهاست و می توان آنها را به عنوان نشانه هایی مستقیم در تائید تاثیرات صوت و کلام دانست چون در آنجاست که در ابتدای سوره، دیگر محتوای پندآموزی یافت نمی شود و فقط صوت و کلام است وبس. آنچه گذشت، گامی کوتاه، شتابان و ابتدائی بود به سوی جنبه ای دیگر از اعجاز معجزة جاویدان پیامبر خاتم محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم. با توجه به این که منابع مربوط به اعجاز قرآن در حد مطالعة نگارنده تاکنون به این جنبه از قرآن توجه نکرده اند، می توان اعجاز صوتی این کلام آسمانی را پرده ای جدید از معجزات قرآن دانست که اگر به درستی شناخته و شناسانده شود بشر را به خضوع و فروتنی در برابر آن فراخواهد خواند. روشن است که این موضوع نیازمند تأمل، تحقیق و بررسی بیشتر است و امید است صاحب نظران علوم قرآنی و دیگر اندیشمندان ضمن بررسی انتقادی مفاد مقالة حاضر، نگاهی ژرف تر به این جنبة ناشناختة اعجاز قرآن معطوف دارند تا در آیندة نزدیک اعجاز صوتی قرآن نیز در کنار دیگر جنبه های اعجاز آن در منابع علوم قرآنی مورد توجه قرار گیرد.