0 تا 12 ماهگی
اغذیه فروشی مامان
تسلیم نشوید. تغذیه نوزاد در بیمارستان با شیر مادر، بسیار آسان بوده است؛ زیرا پرستار و یا مشاور شیردهی برای کمک به شما حضور داشته و یا اصلاً ترشح شیر شروع نشده بوده است. ولی به محض بازگشت به منزل، ناگهان دارای دو هندوانه دردناک و برجسته بر روی قفسه سینه و نوزادی می‌شوید که نعره می‌زند و پستان به دهان نمی‌گیرد. شما شرایط روحی مناسبی ندارید، ولی نوزاد گرسنه است و شوهرتان نیز مرتب به شما می‌گوید از قیافه و هیکل جدیدتان خوشش می‌آید! چه اوضاع آشفته‌ای! اما ناامید نشوید. اوضالع کم کم بهتر و دراز مدت وضعیت برای نوزاد بهتر و برای شما ساده‌تر می‌شود، زیرا برای تغذیه نوزاد، پستانها نیازی به استریل شدن، و شستشو (مگر زیر دوش!) ندارند و شیر آنها از شیر خشک بسیار ارزان‌تر است.
خوشبختانه در نهایت با شیوه کار آشنا خواهید شد و نوزاد گرسنه نخواهد ماند. اما اگر کارها واقعاً بر وفق مراد پیش نمی‌روند، دوباره با مشاور شیردهی تماس بگیرید و از او کمک بخواهید.
شیر خود را بدوشید
از همان روزهای اولیه شیر خود را بدوشید؛ بهترین روش التیام بخشیدن به ناراحتی ناشی از تجمع شیر در پستان و نیز تغذیه نوزاد است. شیر دوشیده شده را می‌توان در یک لیوان تمیز ریخت و نوزاد را با قاشق تغذیه نمود و یا حتی شیر را در شیشه شیر به نوزاد خوراند.
شیر دوشیده شده را برای مصارف بعدی می‌توان منجمد نمود. شیر را، پس از دوشیدن می‌توان در بطریهای استریل و یا کیسه نایلونهای زیپ دار (زیپ لاک) ذخیره نمود (اما کیسه را کاملاً پر نکنید) این شیر تا حدود سه ماه قابل استفاده است.
برای شیردهی مکان مناسبی را بیابید
استرس و تنش، ماهیچه‌ها را منقبض و بدون واکنش می‌سازد نوزاد این حالت را احساس می‌کند. پس حاضر به مکیدن پستان و شیرخوردن نمی‌شود و شما به تنش و استرس بیشتری دچار می‌شوید. در این وضعیت می‌توانید یک الگوی تکرار شونده را مشاهده کنید؟ یکی از بهترین توصیه‌های من به شما، این است که سعی کنید شیر دادن از پستان به نوزاد، برای شما لذت بخش و نیز زمانی برای استراحت باشد که انتظارش را می‌کشید. نگران نباشید، برای شیر دادن از پستان به اتاق مخصوص، به بالش مخصوص، به پراکنده بودن رایحه‌های مطبوع در فضا و یا به شمع روشن، به هیچ چیز نیاز ندارید. تنها لازم است آرامش بیابید. برای هفته‌ها و نیز ماه‌های اولیه، محل مناسبی را برای شیر دهی در نظر بگیرید. این محل برای من گوشه مبل بود که در ضمن مدت شیردهی روی میز کنار دستم یک بطری آب (برای رفع عطش در طول شیردهی!)، دستمالی برای پاک کردن دهان نوزاد، چندین بالش و کوسن و خوردنی مختصری نیز قرار می‌دادم. شما به کوسنی برای پشت کمر و یا پشت گردن (و یا هر دو)، چهارپایه‌ای برای قرار دادن زیر پا و بالشی برای زیر بازو در ضمن در آغوش گرفتن نوزاد، نیاز دارید. کنترل تلویزیون و یا کتاب جالبی را برای مطالعه نیز در دسترس داشته باشید. چه روش جالبی برای استراحت و آرامش یافتن و تغذیه همزمان نوزادتان!
لباس زیر مناسب
برای مادر شیرده، یک سوتین شیردهی، چه نعمتی است! امروزه بیش از هر زمان دیگر برای آسایش مادران شیرده، اختراعاتی انجام می‌گیرد که امر مبارکی است؛ زیرا بدان معناست که سرانجام شیردهی به عنوان بخش مهمی از پرورش و بزرگ کردن نوزاد به رسمیت شناخته شده است. اما چگونه انتخاب کنید -و یا به عبارتی برای بزرگ کردن نوزاد، چه مقدار از این ساز و برگها را لازم دارید؟ پستانهای بعضی مادران در ابتدای شیردهی به اندازه‌ای بزرگ و حجیم است که تا مدتی بهتر است بدون سوتین شیردهی باشند. تجربه شخصی من نشان می‌دهد بعضی سوتینهای اسپرت بر هر نوع سوتین شیر دهی برتری دارند؛ زیرا به اندازه پایین کشیده شدن و حفظ شکل و حالت خود، انعطاف پذیرند و براساس حالتهای بدن، اندازه آنها تغییر می‌یابد. همچنین، لایه پنبه‌ای داخلی آنها در حد مقدار مختصر نشت شیر، جذب کننده رطوبت است -نه مانند بافت بسیاری از سوتینهای شیردهی که از جنس نایلون و یا ساتن است.
پَدهای شیردهی تمیز و پاکیزه
اگرچه مایل به تذکر این مسأله نیستم، اما باید بگویم تا زمانی که شما و نوزادتان برنامه مرتبی برای تغذیه نداشته باشید، شاهد نشت شیر از پستانها خواهید بود. می‌دانم وضعیت ناخوشایندی به نظر می‌رسد، ولی اجتناب ناپذیر است و مشخص شده که ترشح هورمونها دلیل این نشت است. اما خب، چه می‌شود کرد، بسیاری از لباسهای خوب و مورد علاقه‌تان بر اثر این ترشح ضایع شده‌اند. راه حل این مشکل، استفاده از پدهای شیردهی است. این پدها به صورت تجاری به فروش می‌رسند. ولی من تنها مادری نیستم که دریافته‌ام پدهای دست ساز مربع شکل بریده شده از یک حوله کهنه قدیمی و یا پوشکهای پارچه‌ای، راحت‌تر و جذب کننده رطوبت از نوع یک بار مصرف آن هستند. از طرفی، به علت بازیافت و استفاده دوباره از مواد موجود در دسترس، در خود احساس رضایت و خرسندی خواهید نمود.
مشکلات رایج
یکی از ناراحت کننده‌ترین مشکلات رایج دوران شیردهی، مسدود شدن مجاری شیر است. متخصصان برای رفع این مشکل، ماساژ دادن، دوشیدن، شیردهی مرتب از پستان دارای مجرای مسدود شده (دردناک است ولی به رفع انسداد کمک خواهد کرد) و کمپرس گرم یا کیف آب گرم را توصیه می‌کنند. مادری اظهار می‌داشت بهترین نوع کمپرس گرم مخصوص دستکش در زمستانهای سرد است. می‌توانید یکی از آنها را در سوتین خود قرار دهید، حرارت آن تا مدتی باقی خواهد ماند. حتی بعضی تولید کنندگان، کیفهای آب گرم قابل قرار داده شدن و گرم شدنهای مکرر در مایکروفر، تولید کرده‌اند. چنانچه بسیار گرم می‌شوند، آنها را هنگام استفاده در پارچه‌ای بپیچید.
بسته‌های از پیش آماده شده خوراکی
به خاطر داشته باشید باید قدرت و نیروی خود را حفظ کنید (شیردهی روزانه موجب مصرف 200 الی 500 کالری اضافی می‌گردد -که البته بهتر از دو ساعت عرق ریختن در سالن ورزشی است). بنابراین، هنگام شیر دادن به کودک، غذاهای مناسبی در دسترس داشته باشید. من شخصاً در مورد غذا خوردن فردا ایرادگیری نیستم، ولی برای خرید غذاهای سالم مورد علاقه‌ام مانند انگور، هندوانه، طالبی و گرمک، کشمش، توت خشک (همراه با مقداری گندمک شیرین) اقدام می‌کردم. در خانه، پس از آماده سازی، مقداری از هر یک را در کیسه نایلون زیپ دار قرار می‌دادم تا هنگام شروع شیردهی، برداشتن آنها از یخچال آسان باشد.
گرفتن پستان مادر
در گذاشتن سینه به دهان نوزاد، دچار مشکل هستید؟ گاهی هماهنگی و تنظیم شدن مادر و نوزاد با یکدیگر برای پستان به دهان گرفتن نوزاد، مدتی به درازا می‌انجامد. چنانچه هوز حالت مطلوب برای خود را نیافته‌اید، چند روش مختلف در آغوش گرفتن نوزاد را آزمایش کنید. مدل گهواره‌ای چطور است؟ در این حالت، در حالی که سر نوزاد را در گودی دست خود قرار داده‌اید، او را در بازوی مقابل پستان مورد نظر بگیرید. بدن نوزاد را با بازوی سمت سینه‌ای که شیر می‌دهید، نگهدارید. مثلاً در صورت تمایل به تغذیه کودک از سینه راست، سر او را در گودی دست چپ و بازوی خود را بر روی قفسه سینه‌تان قرار دهید. کمی عجیب به نظر می‌رسد، ولی گاهی مختصر تغییری در زاویه قرارگیری کودک بر روی پستان، می‌تواند به گیرایی بهتر کودک کمک کند. در صورت احساس ناراحتی در بازو، چارپایه‌ای زیر پاها و بالشی پشت کمر خود قرار دهید.
روش دیگری که می‌توانید آزمایش کنید، نگهداشتن خربزه‌ای شکل نوزاد است: مستقیم بنشینید و نوزاد را کنار خود قرار دهید (چنانچه مایلید، نوزاد را از سینه راست شیر دهید، او را در پهلوی راست خود قرار دهید). در حالی که دست خود را زیر سر او قرار داده‌اید، کودک را بلند کنید و زیر بغل خود بگیرید (مثل خربزه‌ای زیر بغل) و سپس او را به طرف پستان ببرید. در این حالت، احتمالاً بالشی برای زیر بازویتان نیاز دارید. در این صورت، پاهای نوزاد باید به راحتی بین آرنج و بدن شما قرار گرفته باشند.
کنار آمدن با مشکلات سزارین
آن عده از ما که نوزاد خود را با عمل سزارین به دنیا آوره‌ایم، به خوبی می‌دانیم که در هفته‌های اولیه نباید سرفه کنیم و یا حتی زیاد بخندیم. اما حتی شیر دادن به نوزاد نیز می‌تواند بر ماهیچه‌های شکمی ملتهب و حساس فشار وارد کند. روش زیر، وضعیت بسیار مناسب برای مادرانی است که مایلند فشار وزن نوزاد را از روی بخیه‌های شکم خود بردارند: روی تخت یا مبل بخوابید و نوزاد را به آرامی به سمت خود بکشید. با کمک دستها و بازو، نوزاد را در آغوش بگیرید و او را به سمت پستان خود راهنمایی کنید.
آخ!
شیردهی نباید ناراحت کننده و دردناک باشد؛ اما گاهی هست. ابتدا نحوه درست گرفتن پستان توسط نوزاد را بررسی کنید. اما حتی در صورت گرفتن صحیح پستان مادر، گاهی نوک پستانها بر اثر استفاده زیاد دردناک می‌شود! برای التیام درد، می‌توانید چندین روش به کار ببرید. از جمله، پس از پایان شیردهی، اجازه دهید نوک سینه در معرض هوا خشک شود، زیرا خشک کردن با حله یا پارچه دیگر، ممکن است موجب التهاب گردد. از کرمهای مخصوص نوک پستان مانند کرم ویتامین ای، آلوئه، لانولین و یا کرم ویتامین آ -د استفاده کنید (دقت داشته باشید قبل از شروع شیردهی به نوزاد، نوک پستان را با پارچه لطیفی تمیز نمایید!) قرار دادن یک کیسه (تی بگ) دم کردنی بابونه روی نوک سینه‌ها، آنها را التیام می‌بخشد. زمان شیردهی را کوتاه کنید، اما تعداد دفعات آن را افزایش دهید. شیر جمع شده در سینه را قبل از قرار دادن نوزاد روی سینه، به آرامی بدوشید، زیرا این کار باعث با واکنش ترشح شیر می‌شود و نوزاد مجبور نیست، برای شروع ترشح شیر، پستان را به شدت بمکد.
تعویض پستان
به منظور تولید یکسان شیر در هر دو پستان، باید به خاطر داشته باشید هر بار شیر دادن نوزاد را از یک پستان شروع کنید؛ در غیر این صورت در پایان هر بار تغذیه نوزاد، یک پستان بادکنکی تخلیه شده و پستان دیگر تا سر حد انفجار لبریز از شیر خواهد بود. متأسفانه مادران این تعویض پستان را مکرر انجام می‌دهند، به طوریکه به آسانی پستانی را که شیر دادن را از آن شروع کرده‌اند، فراموش می‌کنند. برای به یاد داشتن این امر، یک دستمال کاغذی در سوتین خود قرار دهید و با هر بار تغییر پستان هنگام شیردهی، آن را جا به جا کنید. یا یک سنجاق کوچک یا گیره کاغذ روی بند سوتین خود قرار دهید پس از هر بار شیردهی، آن را تغییر محل دهید و یا از دستبند و انگشتری که بتوانید بعد از هر نوبت شیردهی به آسانی از یک دست به دست دیگر جابه جا کنید، استفاده نمایید.
تفریح و سرگرمی مضاعف
شیردهی همزمان به دوقلوها نیز عملاً امکان‌پذیر است! من شخصاً هرگز چنین تجربه‌ای نداشته‌ام؛ اما بعضی مادران قهرمان، دوقلو و حتی سه قلوها را شیر داده‌اند. در صورت داشتن دوقلو، می‌توانید هر نوزاد را مستقل از دیگری و به نوبت و یا بخصوص در روزهای اولیه پس از تولد نوزادان تمام مدت به مکیدن مشغولند، هر دو نوزاد را با هم شیر دهید (مسلماً برای دوقلوها و نه سه قلوها!) برای در آغوش گرفتن، به مدل خربزه‌ای، روش هر نوزاد روی یک پستان را بیاموزید. مادری که این مهم را انجام داده بود، می‌گفت که در این روش، رعایت برنامه لازم و ضروری است. این مادر با بیدار شدن یکی از نوزادان برای شیر خوردن، نوزاد دیگر را نیز بیدار و بدین ترتیب خواب هر دو نوزاد و نیز استراحت دادن به پستانها در فاصله دو دوره شیردهی و نیز خواب خود را تضمین می‌نمود.
منبع مقاله :
کندی، میشل؛ (1389)، تغذیه کودک، زهرا جعفری، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول. 