جای تردید نیست که امام مهدی(ع) این رهبر الهی برای اجرای برنامه های نهضت جهانی خود علاوه بر دیگر اسباب و عوامل، نیاز به یارانی عاشق، متحد، باوفا، مؤمن، شجاع، فهیم و مخلص دارد؛ چرا که تجربه تاریخی نشان داده هیچ رهبر و مصلح اجتماعی بدون داشتن یارانی وفادار نتوانسته است اهداف خویش را محقّق سازد. در طول تاریخ، بسیار شاهد بوده ایم که رهبرانی شایسته و توانمند تنها به دلیل نداشتن یارانی همدل و همراه از حرکت اصلاحی خود باز ایستاده اند.
هر یک از یاران آن حضرت نیز قوة چهل مرد را دارا و از نظر صلابت همچون پاره های آهن هستند. اینها نشانگر آن است که حضرت جنگ سختی در پیش خواهند داشت و اگر کار ها با معجزه تمام می شد دیگر نیازی به یارانی با چنین قدرت جسمانی و صلابت و شجاعت نبود. در حالی که روایات به ما می فهمانند که کار حضرت حجت(ع) سخت تر از کار جدش رسول خدا(ص) خواهد بود؛ زیرا مردمی که در برابر پیامبر خدا ایستاده بودند افراد جاهلی بودند که سنگ و چوب و... می پرستیدند ولی جاهلانی که در مقابل امام عصر(ع) می ایستند کسانی هستند که قرآن به دست می گیرند و با تأویل کردن آیات قرآن و متمسّک قرار دادن آن با حضرت می جنگند1. لذا باید ایشان یاورانی باهوش داشته باشد که مانند یاوران حضرت امیر(ع) در جنگ صفین فریب مکر ها و حیله های دشمن را نخورند.
در اینجا ما به بعضی از خصال یاوران آن حضرت که از قرآن کریم و روایات معصومین(ع) رسیده، اشاره می کنیم. تا این عزیزان را بهتر بشناسیم و الگوی راه خود قرار دهیم و اوصاف و ویژگی های آنها را در راه خودسازی خویش به کار گیریم تا زمینه ساز حضور حضرتش شویم و از جمله اصحاب و یاران آن عزیز قرار گیریم. ان شاءالله
1. یارانی بلند آوازه
از روایات به خوبی استفاده می شود که یاران امام مهدی(ع) افرادی شناخته شده، خوش نام و حسب و نسبشان کاملاً معلوم و صاحب مناصب اجتماعی، اشراف و قضات و حکّام اند:
آنها از افراد نیک نژاد، قاضیان، فرمانروایان و فقهای در دین هستند.2
حتی بر روی سلاح آنها نام و نسب و اوصاف آنها نوشته شده است.3 چنان که مولای متقیان علی(ع) می فرمایند:
آنها در آسمان شناخته شده اند و در زمین [تا آمدن آن حضرت] ناشناخته می مانند.4
صادق آل محمد(ع) در تأویل و تفسیر آیة 148 سورة بقره می فرماید:
این آیه که می فرماید: «در هر کجا باشید خداوند همة شما را حاضر می کند» دربارة ناپدید شوندگان از اصحاب قائم(ع) نازل گشته است. آنان شبانگا هان از بستر هایشان ناپدید می شوند و بامدادان در مکه خواهند بود و بعضی از آنها در روز بر ابر ها حرکت می کنند که نام آنها و نام پدرشان و خصوصیات و نسبشان معروف است.
راوی می گوید: عرض کردم: فدایت شوم، کدام یک ایمانشان قوی تر است؟ حضرت فرمودند: آنکه در روز بر ابر حرکت می کند.5
2. پیشگامان در کار های خیر
یکی از اوصاف و ویژگی های «عباد الرحمن» اقدام در کار های خیر است. آنها نه تنها در کار های خیر وارد می شوند و از انجام کار های نیک بهره مند می گردند، از خداوند نیز می خواهند که آنها را امام و پیشوای نیک اندیشان و نیکوکاران قرار دهد. قرآن کریم ضمن شمارش دوازده صفت از اوصاف «عبادالرحمن» می فرماید: یکی از اوصاف آنها این است که از خداوند می خواهند آنها را از رهبران و پیشگامان راه خیر قرار دهد:
و ما را برای پرهیزکاران، پیشوا گردان6.
از این رو یکی از اوصاف یاران حضرت مهدی(ع) سبقت گرفتن در کار های خیر است.
چنان که امام صادق(ع) در تفسیر آیة 148 سورة بقره که می فرماید:
پس در کار های خیر بر یکدیگر پیشی گیرید. هر جا باشید، خداوند همة شما را حاضر می کند. می گویند:
منظور از خیرات «ولایت» است و منظور از «یأت بکم الله جمیعاً»، 313 تن از یاران قائم(ع) هستند. به خدا سوگند! در یک لحظه همچون قطعات ابر پاییزی گرد شمع وجود حضرتش جمع می شوند. و به خدا قسم «امة معدودة» (ذکر شده در قرآن) آنها هستند.7
آری مصداق بارز و اتمّ خیرات، «ولایت» است؛ ولایت خدای متعال، ولایت رسول خدا(ص) و ائمة هدی(ع) که اصحاب حضرت با جان و دل آن را پذیرفته و تا آخرین قطرة خون در احیا و ترویج و دفاع از آن سر از پا نمی شناسند.
3. دارای شخصیتی بی نظیر
شخصیت انسان ـ که برگرفته از مجموعة عوامل اعتقادی، اجتماعی، وراثتی و... است سبب می گردد تا هر فردی در درجة خاصی از مکانت اجتماعی و موقعیت دینی قرار گیرد و مجموعة رفتار های عملی انسان نیز از این شخصیت ریشه می گیرد.
لذا امیرمؤمنان(ع) در اشاره به شخصیت منحصر به فرد یاران حضرت مهدی(ع) می فرماید:
آنان به مقامی رسیده اند که نه گذشتگان بر آنان پیشی گرفته اند و نه آیندگان به مقام والای آنان می رسند.8
برخی از آنان به مقامی می رسند که با ابر های آسمان از مکانی به مکان دیگر سیر می کنند.9 بعضی دیگر زمین بسان طوماری در زیر پایشان درهم پیچیده می شود (طیّ الأرض) و آنان مسافت طولانی را در مدتی کوتاه می پیمایند.
امام صادق(ع) نیز در مورد آنان می فرمایند:
یاران مهدی از نقاط مختلف زمین به سوی او حرکت می کنند و زمین زیر پای آنان درهم پیچیده می شود.10
لازم به ذکر است ویژگی طیّ الارض در عاصف بن برخیا نیز وجود داشت که در کمتر از چشم بر هم زدنی تخت بلقیس را از کشور صبا به نزد سلیمان آورد.11
4. ذخیره های الهی
اصحاب حضرت حجت(ع) همچون امامشان ـ که « بقیةالله» و
« ذخیرةالله» است ـ از جمله افرادی هستند که خداوند وعدة عذاب حکّام جور و ستم و مشرکان و کفّار را به دست آنها داده و مقرر ساخته است که پایان حکومت جباران و شروع حکومت صالحان با دست توانای آنها و رهبری امام زمان(ع) واقع شود.
قرآن کریم از آنها تحت عنوان «أمّت معدوده» نام می برد. خداوند متعال در قرآن خطاب به کفّار منحرف می فرماید:
اگر ما عذاب را تا [آمدن] «امت معدوده» از آنها به تأخیر بیندازیم می گویند: چه چیز آن را باز می دارد؟ آگاه باش! هنگامی که آن روز بیاید، عذاب از آنها برگردانده نمی شود، و آنچه را که مسخره می کردند آنها را فرو خواهد گرفت.12
از امام باقر و امام صادق(ع) روایت شده که آن دو بزرگوار در تفسیر این آیه فرمودند:
«منظور از «امت معدوده» (امت شمرده شده)، همان اصحاب حضرت مهدی(ع) در آخرالزمان هستند که 313 نفر به تعداد اهل «بدر» هستند و همانگونه که پاره های ابر پاییزی به هم می پیوندند آنان نیز در آن واحد گرد می آیند.»13
و در روایت دیگر امام صادق(ع) می فرماید:
منظور از «عذاب» خروج حضرت قائم(ع) است (که سبب عذاب کافران و مفسدان خواهد شد) و منظور از «امت معدوده» اصحاب اوست که به تعداد اهل بدر هستند.14
6. ایمان یاوران مهدی(ع)
بنابر آنچه از قرآن کریم و روایات معصومین به ما رسیده، ایمان نیز مانند بسیاری از حقایق دیگر دارای رتبه و درجه است؛ لذا مؤمنان به نسبت علم و معرفت و یقینی که نسبت به حقیقت دین ـ به ویژه ذات باری تعالی ـ پیدا می کنند دارای درجات مختلفی هستند (والمؤمنون والمؤمنات بعضهم أولیاء بعض)15 لذا هر چه پایة یقین فرد قوی تر باشد و کمتر شکّ و تردید در قلب او راه یابد دارای ایمانی قوی تر است و از رتبه و ارزشی والاتر برخوردار خواهد بود.
یاوران امام مهدی(ع) به درجه ای از ایمان رسیده اند که هیچ شکّی در دلشان راه نمی یابد:
مردانی هستند فولاددل که همة وجودشان یقین به خداست و هیچ شکّی در دلشان راه نمی یابد، مردانی سخت تر از صخره ها... 16.
با معرفت، به خدا ایمان آورده اند، و ایمان به خدا در اعماق جانشان نفوذ کرده است. امام صادق(ع) در روایتی، ضمن بیان اوصاف آنان، شیعیان را به الگو گرفتن از آنان سفارش می کند:
...پس مبادا به راست و چپ روی آوری که به خدا سوگند امر روشن است. به خدا سوگند! اگر اهل آسمان و زمین همدست شوند که این امر را از جایگاهی که خداوند آن را قرار داده، جدا سازند نخواهند توانست و چنانچه همة مردمان کفر ورزند تا جایی که هیچ کس نماند، خداوند کسانی را خواهد آورد که شایستگان باشند. سپس فرمود: آیا نمی شنوی که خداوند می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید، هر کدام از شما که از دین روی گردانید، پس به زودی خداوند قومی را که آنها را دوست می دارد و آنها نیز خدا را دوست می دارند و با مؤمنان فروتن و با کافران سرسخت اند، به نصرت اسلام برمی انگیزد...»17 (تا آخر آیه را تلاوت فرمود) و در آیة دیگر فرمود: «پس اگر این قوم به آن کفر ورزند، همانا قومی را که هرگز به آن کافر نشوند، بر آن می گماریم.» سپس حضرت فرمود: «اهل این آیه، همان کسانی اند که در آیة قبل بودند.»
در آیه ای که امام صادق(ع) آن را تلاوت فرموده اند، اوصاف مؤمنانی که باید این رسالت بزرگ را انجام دهند، چنین بیان گردیده است:
1. آنها به خدا عشق می ورزند و جز به خشنودی او نمی اندیشند: «یحبّهم و یحبّونه»؛
2. در برابر برادران دینی شان خاضع و فروتن هستند:
« أذلّة علی المؤمنین»؛
3. برای بسط عدل و اجرای فرامین الهی همواره در راه جهاد فی سبیل الله هستند: «یجاهدون فی سبیل الله»؛
4. برای نابودی کافران و برچیدن بساط ستمگران، کوشا هستند و از هیچ ملامتی پروا ندارند: «ولا یخافون لومة لائم».
این صفات پسندیده که از اعتقاد به خدا و ایمان به مقصد نشأت گرفته، از آنها انسان هایی ساخته است که در شکستن سنت های نادرست ـ که اکثر مردم بدان ها پایبندند و مخالفان خود را به استهزا می گیرند ـ پروایی ندارند.
بسیاری را می شناسیم که صفات ممتازی دارند، امّا مقابل غوغای محیط و هجوم افکار عوام و اکثریت منحرف، بسیار محافظه کار و ترسو می گردند و در مقابل آنها میدان را خالی می کنند. در حالی که برای یک رهبر سازنده و افرادی که برای اجرای افکار او وارد میدان می شوند، قبل از هر چیز چنین شهامتی لازم است. عوام زدگی، محیط زدگی و مانند آن، که همه نقطة مقابل این امتیاز عالی روحی هستند، سدّ راه بیشتر اصلاحات محسوب می گردند. آری به دست آوردن این امتیازات و موقعیت ها در هر درجه که باشد، علاوه بر کوشش خود فرد، مرهون فضل خداوند است که به هر کس بخواهد و شایسته بیند عطا می کند.18
7. برپا دارندگان نماز
دربارة اصحاب صاحب الامر(ع) می خوانیم:
برخی از آنان شب را نخوابند و زمزمة نماز و مناجات شبانه شان همچون صدای زنبوران عسل فضا را آکنده سازد19.
آری، با یاد خدا و برپایی نماز، جان و دلشان را روشن نموده اند: « کأن ّّقلوبهم القنادیل»20 و چهرة ظاهریشان نمایانگر سیرت پاک درونیشان است:
سجده ها در پیشانی آنها اثر گذارده است. آنان شیران روز و پارسایان شبند21.
و به فرمودة قرآن:
نشانة آنها در صورتشان از اثر سجده، نمایان است22.
8. پرداخت کنندگان زکات
زکات نیز، همچون نماز، نشانة بارز یک مسلمان واقعی است: « و یؤتون الزکاة»23. همچنان که یک مسلمان از اقامه نماز به رشد و کمال و معراج می رسد از طریق پرداخت زکات نیز به این مقامات می رسد: « خذ من أموالهم صدقه تطهرّهم و تزّکیهم بها»24؛ چرا که زکات، انسان را از بخل و دنیاپرستی و رذائل اخلاقی پاک می کند، و نهال نوع دوستی، سخاوت، رعایت حقوق دیگران به ویژه فقرا، مستمندان و درماندگان را در نهاد او پرورش می دهد و با پرداخت زکات زمینة فساد را در جامعه از بین می برد. لذا امام صادق(ع) می فرماید:
کسی که یک قیراط از زکات را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان و نه ارزشی دارد.25
لذا یکی از اوصاف بارز اصحاب امام زمان(ع) که از برگزیدگان شاگردان مکتب وحی بوده و الگوی راستین رهپویان طریق انبیا و اولیا هستند، پرداخت زکات است. بنابراین بعد از استقرار حکومت عدل جهانی حضرت مهدی(ع) اوّلین اقدام آنها اقامة نماز و ادای زکات و احیای امر به معروف و نهی از منکر است.
چنانکه امام باقر(ع) در تفسیر آیة 41 سورة حج که می فرماید:
کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم، نماز برپا می دارند و زکات می دهند و به کارهای پسندیده وا می دارند و از کارهای ناپسند باز می دارند و فرجام همة کارها از آنِ خداست.
می گوید:
این آیه دربارة آل محمد(ص) و حضرت مهدی(ع) و اصحاب او است. خداوند، شرق و غرب عالم را تحت سیطره آنها درمی آورد و دین را به وسیله آنها در جهان آشکار می سازد، و دیگر از ظلم و ستم و بدعت نشانی در روی زمین باقی نمی ماند.26
9. امرکنندگان به معروف و پیکارکنندگان با منکر
امام باقر(ع) دربارة این واجب الهی می فرمایند:
آن، طریقه و راه انبیا و سیره و روش نیکان است؛ فریضه ای که در زیر سایة آن دیگر واجبات به انجام می رسد، راه ها امن، و کسب و کار ها حلال می شود و حقوق افراد داده می شود و زمین آباد می شود و از دشمنان انتقام گرفته می شود و امور دین و دنیای مردم راست می گردد».27
رسالت حضرت مهدی(ع) و یاران او، احیای دین خدا و اتمام رسالت انبیا و اولیا و مبارزه با بدعت ها و پاک ساختن زمین از وجود ظالمان و فاسدان است و شاید همة این رسالت را در دو کلمه بتوان خلاصه کرد؛ اجرای قسط و عدل:
البته این رسالتی است که همواره بر دوش همة مؤمنان بوده و هست، امّا در وجود حضرت حجت(ع) و یارانش عینیت کامل می یابد.28
امام صادق(ع) در تفسیر آیة:
همان کسانی که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می دارند و زکات می دهند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند، و پایان همة کار ها از آن خداست.29
می فرماید:
خداوند به وسیلة مهدی(ع) و اصحاب او، مشرق ها و مغرب های زمین را به تصرف درمی آورد، دین را آشکار می سازد، بدعت ها و باطل را از بین می برد، همچنان که سفیهان حق را میرانده بودند، تا جایی که اثری از ظلم دیده نشود. آنها امر به معروف و نهی از منکر خواهند نمود و عاقبت کار ها به دست خداست.30
