درد بی دردی

چکیده:

نویسنده که از روشنفکران و اصلاح طلبان ایرانی مقیم آمریکاست از درون جریان اصلاح طلبی به آسیب شناسی آن پرداخته است. وی رای بالای مردم در انتخابات دوم خرداد را ناشی از خصلت عوامانه و تمایملات معیشتی مردم می داند و آسیبهای جنبش اصلاح طلبی را تکیه بر مطالبات عوامانه، پذیرش جامعه توده وار و فقدان تحزب، اتکای رهبری جنبش بر مطبوعات و ژورنالیسم و بالاخره بهره گیری از ویژگی نامجویی و جسارت ژنتیکی جوانان در عرصه سیاست می داند.

مواضع و اظهارنظرهای اخیر برخی از روزنامه نگاران و سیاستمداران اصلاح طلب در مواجهه با مسائل سیاسی مورد ابتلای ایران، حاکی از تلقی های وهم آلودی از پدیده دوم خرداد و دینامیزم حاکم بر آن است. اینکه اصرار شود محصول دوم خرداد منبعث از بلوغ فکری و آگاهی اجتماعی قاطبه شهروندان بوده است، قبل از بیان واقعیت، مبین خوش بینی و عواطف جریحه دارشده و هیجان زده برخی از مدعیان دوم خرداد است. رویکردهای اجتماعی در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی 200 سال اخیر ایران عمدتا میل به نخواستنها داشته، قبل از اینکه علم به خواستنها داشته باشد. بر همین اساس، این رویکردها عاری از صفت اند. هر اندازه تلخ، لیکن این واقعیتی کتمان ناپذیر است که توده مردم خصلت عوامانه دارند. ویژگی عوام، محدود بودن در تعلقات معیشتی و فراغتی در دایره خصوصی شان است. عوام نه می توانند و نه تمایلی دارند از این دایره فراتر بروند. برای عوام، شیوه حکومت اعم از دیکتاتوری و لیبرال دموکراسی، علی السویه است. آزادی بیان، آزادی اندیشه و آزادی های سیاسی، موضوعیتی برای ایشان ندارد. برای عوام آزادی های اجتماعی به مراتب فریباتر از آزادی های سیاسی است. پدیده دوم خرداد در کالبد خود برخوردار از حجم چشمگیری از مطالبات عوامانه بود. اینکه در دوم خرداد قاطبه ایرانیان با اشتراک آرای بالا به یک گزینه رای اعتماد می دهند متضمن این نکته است که آگاهی اجتماعی در ایران فاقد گزینه میانگین بوده و همواره خواست سیاسی شهروندان میان دو قطب نفی و جذب مطلق نوسان دارد. این مشارکتهای بالا و همگن سبب می شود تا دولتمردان در غیبت احزاب سیاسی مجبور شوند همواره وزن سیاسی خود را مستقیما در سبد مطالبات مردم بگذارند; لذا ضمن بالا بردن هزینه و ریسک مشارکت مردم، بر تداوم جامعه توده وار دامن زده می شود و سیاستمداران را مجبور می کند که همواره در معرض شکست و پیروزی مطلق باشند.

از سوی دیگر، فقدان قوام یافتگی سازمانهای حزبی در ایران، در کنار غیبت و بی تحرکی جامعه دانشگاهی و حوزوی در جبهه اصلاحات، رهبری جنبش اصلاحات را به صورت اجتناب ناپذیری بر شانه های نه چندان قوی مطبوعات قرار داده است. اینکه ژورنالیسم که ماهیتا فاقد عمق و متکی به هیجان زدگی است، طلایه دار نهضت اصلاحات شده، لاجرم الزامات خود را بر کالبد جنبش پمپاژ می کند، از جمله، به کار گرفتن گفتمان تحقیر نسبت به محافظه کارها در کنار ابراز شیفتگی خدایگان گونه نسبت به رهبران نهضت اصلاحات، که ویژگی غلیظ نوقلمان جبهه مطبوعات اصلاح طلب است.

جبهه اصلاحات موظف است ضمن به رسمیت شناختن نامجویی و جسارت ژنتیکی جوانان، عرصه سیاست را از ایشان پاکسازی نماید و این قشر را برای تخلیه پتانسیلهای جوانانه و طبیعی خود، به عرصه های مقتضای سنشان هدایت کند.

در مجموع، جنبش اصلاح طلبی برای حفظ صیانت نفس خود، به جای تحلیلهای ذائقه شیرین کن، محتاج حلاجی های واقع بینانه است; هرچند محصول این حلاجی ها تلخ باشد.

اشاره

1. هرچند نویسنده محترم با صراحت و بی پرده به پاره ای از معضلات و آسیبهای موجود در بین سیاستمداران و نویسندگان اصلاح طلب اشاره کرده است; ولی برخی مطالب ایشان خود جای تامل دارد. در اینجا تنها به یک نکته بسنده می کنیم.

گرچه همصدا با ایشان تحلیلهای اصلاح طلبان از حضور مردمی در انتخابات را خوش بینانه و هیجان آمیز می دانیم، ولی به نظر می رسد که خود ایشان هم گرفتار نوعی بدبینی و حس تحقیر نسبت به مردم مسلمان و انقلابی ایران است. اینکه نویسنده مردم را «محدود به تعلقات معیشی و فراغتی » می داند که «نه می توانند و نه تمایل دارند که از این دایره فراتر بروند» و اینکه مردم ایران را آن قدر نادان دانسته که «دیکتاتوری و لیبرال دموکراسی را علی السویه می دانند» نه تنها اهانتی آشکار است، بلکه چشم بستن بر بیداری و دینداری مردم غیور و مسلمان ایران در دو دهه گذشته می باشد. متاسفانه یکی از مشکلات روشنفکران ما ناتوانی در تحلیل واقعیتهای عینی و مردمی و درافتادن در وادی افراط و تفریطهای خطرناک است. اگر اصلاح طلبان از پارادایمهای تفکر غربی رهایی می یافتند و به دور از ذهنیت گرایی، به تحلیل حقایق و مطالبات واقعی مردم ایران می پرداختند، باز هم تجربه های تلخ شکستهای گذشته تکرار نمی شد.