آیا تنبیه بدنی نوعی کودک آزاری است؟

هر نوع تنبیه بدنی شدید که آثار آن بر جسم کودک باقی بماند کودک آزاری جسمی تلقی می شود.
تنبیه بدنی به دلیل این که باعث آزار جسمی و روانی کودک می شود نوعی کودک آزاری به حساب می آید. متأسفانه از سالیان خیلی دور استفاده از تنبیه بدنی برای تربیت و مهار کودکان در بسیاری از فرهنگ ها و از جمله فرهنگ ما ایرانیان وجود داشته است؛ حتی مَثَل هایی در فرهنگ عامیانه ی ما وجود دارد که آن را تأیید می کنند.
در نتیجه والدین به بهانه ی تنبیه کردن، کودکان را کتک می زنند؛ اما اغلبِ موارد تنبیه بدنی به دنبال خشم و عصبانیت والدین صورت می گیرد نه برای اصلاح رفتار نامناسب کودک.
اغلب والدین ادعا می کنند که به قصد ادب کردن کودک، او را می زنند، ولی معمولاً با از دست دادن کنترل خود او را آن چنان مورد ضرب و جرح قرار می دهند که گاه شدت آسیب وارده به کودک از حد متوسط و شدید بالاتر می رود و حتی به مرگ کودک منجر می شود.
گاه والدین از شدت عصبانیت و خشم، کنترل خود را از دست می دهند و به طرز وحشیانه ای کودکان را مورد آزار و ضرب و شتم قرار می دهند. به عنوان مثال آنان را با کمربند، تسمه یا طناب می زنند، بدن شان را با آتش سیگار می سوزانند یا در موارد خیلی حادتر دست یا پای کودک خود را در آب جوش فرو می برند که معمولاً باعث سوختگی شدید کودک می شود. در مواردی هم والدین به دلیل شب ادراری، دستگاه ادراری- تناسلی کودک را داغ می کنند.
برخی دیگر از انواع تنبیه بدنی مانند سیلی زدن، هل دادن، گاز گرفتن، نیشگون گرفتن و تنبیهاتی از این دست، ممکن است به ظاهر تأثیر آن چنانی بر جسم کودک نداشته باشند، مثلاً باعث سرخی پوست یا کبودی در سطح بدن شوند. اما همین موارد نیز- جدا از آن که ممکن است باعث آسیب های جدی مثل پارگی پرده ی گوش، یا شکستگی دست و پا شود- صدمات عاطفی و روانی زیادی به کودک وارد می کنند. در معاینه های بالینی می بینیم که این کودکان، بسیار مضطرب، افسرده و گوشه گیر هستند و اعتماد به نفس فوق العاده پایینی دارند. این موارد نشان دهنده ی آسیب روانی ای هستند که به کودک وارد شده. طبق مطالعات روان شناسی، کودکانی که از ناحیه ی سر و صورت مورد تنبیه بدنی قرار می گیرند، در بزرگسالی از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند. سیلی زدن به صورت یک بچه، به معنای خرد کردن هویت او و از بین بردن اعتماد به نفسش است.
تنبیه در کنار تشویق یکی از راه های تربیت کودک است؛ اما باید تفاوت تنبیه و کودک آزاری را بدانیم. تنبیه بدنی به دلیل آثار نامطلوبی که روی کودک باقی می گذارد، یک روش نادرست تلقی می شود. تفاوت تنبیه و آزار جسمی، در شدت آن است. اگر تنبیه به حدی باشد که اثر آن روی بدن کودک باقی بماند آزار جسمی محسوب می شود.
روش تنبیهی دیگری که روان شناسان آن را تأیید می کنند، «محروم کردن موقت» است. اما همین محروم کردن و بی توجهی هم اگر طولانی شود یا به شکلی باشد که کودک احساس کند که پدر و مادر، او را از خود طرد کرده اند و دیگر دوستش ندارند، کودک آزاری به حساب می آید. در روش های فرزندپروری مؤثر قاعده این است که در ازای هر سال سن کودک، تنها می توان او را به مدت یک دقیقه از خود دور کرد. یعنی اگر یک کودک 5 ساله رفتار نادرستی انجام داد، برای تنبیه، می توان او را فقط به مدت 5 دقیقه در اتاقی گذاشت که تنها بودن در آن، خطری برایش نداشته باشد. اما چون 5 دقیقه زمان کمی است، می توانیم علاوه بر آن، به مدت 20 دقیقه هم به او بی توجهی کنیم. البته این بی توجهی شامل نیازهای اولیه ی کودک مانند درخواست آب، غذا، دستشویی رفتن و امثال این ها نمی شود؛ و باید به این نیازها رسیدگی کرد. در این 20 دقیقه فقط از نظر عاطفی به کودک بی توجهی می شود؛ به عنوان مثال مادر در این مدت به چشمان کودک نگاه نمی کند.
یکی دیگر از روش های تنبیهی، نادیده گرفتن رفتار نادرست کودک است. این روش در مورد کودکان دو تا پنج ساله و برای اصلاح رفتار نادرست جزئی، نتایج بسیار خوبی دارد.
منبع مقاله :
خوشابی، کتایون؛ (1387)، کودک آزاری(انواع آزار جسمی، جنسی، عاطفی و بی توجهی به کودکان)، تهران: نشر قطره، چاپ اول