گفت وگو با ناصر فکوهی
همشهری، 26/5/82
اندیشمندان بسیاری، پس از وقوع حادثه یازدهم سپتامبر، این پرسش را پیش کشیده اند که چگونه در اوج تمدن مدرن و در عصر گسترش شبکه های ارتباطی میان مردمان دهکده جهانی، خشونتی از این نوع می تواند ظهور یابد . در گفت وگوی حاضر مسئله خشونت جهانی، از دیدگاهی انسان شناسانه، بررسی شده است .
آیا تروریسم عارضه ای است که دموکراسی یا جهان مدرن را تهدید می کند، یا اینکه نتیجه جهان مدرن است؟ آقای فکوهی تروریسم را محصول جهان مدرن می داند . خشونت تروریستی یا واکنش های افراطی علیه مدرنیته عوارض بیمارگونه ای هستند که مثل هر بیماری ساده ای، می توان از طریق روش های تسکین دهنده و کوتاه مدت، با آن برخورد کرد . پس از حادثه یازدهم سپتامبر، که می توانست هشداری برای ایجاد تغییری اساسی در نظم جهانی باشد، شاهد بودیم که عملا تغییر مثبتی صورت نگرفت; بدین معنا که نظم جهانی از طریق روش های سرکوبگرانه و مکانیستی سعی کرد تا عارضه را از میان بردارد . این جریان نه تنها در سطح جهانی، نظامیگری و سرکوبگری را تقویت کرد، بلکه در داخل سیستم های دموکراتیک غربی نیز بیشترین فشار را بر ساختارهای دموکراتیک وارد آورد .
پدیده هایی چون حادثه یازدهم سپتامبر، نتیجه اجتناب ناپذیر مدرنیته است . رشد اقتصادی به ایجاد نابرابری های اجتماعی می انجامد . بنابراین از آغاز نمی توان برنامه ریزی یا تفکر درباره رشد اقتصادی را بدون در نظر گرفتن نابرابری انجام داد و تصور کرد که نابرابری پدیده ای استثنایی است که وقتی ظاهر شد، می توان به طور قطعی با آن برخورد کرد . اگر تصورمان این باشد که مدرنیته، در درون، چنین پتانسیل هایی دارد که اجتناب ناپذیر است، به جای اینکه مانند امروز با خشونت و ترورسیم برخورد مکانیکی بکنیم، سعی خواهیم کرد آن را درک کنیم و ببینیم چه جایگاهی در سیستم دارد و چگونه می توان عملا از بروز آن پیش گیری کرد .
اگر از یک خشونت عام سخن بگوییم، امروزه عمدتا با خشونتی روبه روییم که از طرف دولت ها علیه شهروندان در همه جهان اعمال می شود . البته دولت ها در این میان تنها نیستند; همراه آنها دو سیستم دیگر نیز وجود دارد: شرکت های فراملیتی و سیستم های جنایت سازمان یافته جهانی . آن چیزی که این سیستم را به هم متصل می کند، یک نظم جهانی است که محور آن صرفا اقتصادی و کسب حداکثر سود با کمترین هزینه است .
