اعتماد، 4 و 5/6/82
سرآغاز پست مدرنیسم، اگر به عنوان یک نظریه و اندیشه مدرن لحاظ شود، به دهه های هفتاد و هشتاد میلادی باز می گردد; اما پیش از آن نیز می توان مضامین و رگه هایی از اندیشه پست مدرن را در عرصه های هنر، ادبیات، جامعه شناسی و تاریخ یافت . آقای نوذری علاوه بر ذکر این مضامین و رگه ها در غرب، از وجود چنین مفاهیم و مضامینی در آثار گذشته ایرانی سخن می گوید . برای مثال، در آثار هدایت، حمیدی یا بیهقی به بن مایه هایی برمی خوریم که پست مدرن ها نیز به آنها تکیه داده اند .
بعضی بر این باورند که تا مدرنیته را سپری نکنیم، نمی توانیم پست مدرنیته را تجربه کنیم; اما بنا بر این گفته لیوتار که «برای مدرن بودن، ابتدا باید پست مدرن بود» و نیز با توجه به معرفی کسانی چون کافکا، جویس، الیوت یا ... به عنوان هنرمندان پست مدرن، به این نتیجه می رسیم که برای پست مدرن شدن، لزوما نباید مدرن بود . البته پست مدرنیته، به عنوان یک «صورت بندی » ، حتما باید بر صورت بندی ماقبل خود، یعنی صورت بندی مدرنیته، استوار باشد . پست مدرنیته نوک پیکان حمله خود را متوجه مضامینی ساخته است که ستون های اصلی انقلاب مدرنیته به شمار می روند; مضامینی چون پیشرفت، تکامل، انقلاب علمی، روشنگری و ... . پس اگر پست مدرنیته بخواهد به عنوان یک صورت بندی در جامعه ما مطرح شود، باید سمت و سوی خود را متوجه عقلانیت ابزاری، روشنگری دکارتی، روشنگری کانتی، جامعه مدنی و ... کند . ما در عرصه های اجتماع، اقتصاد و آموزش و پرورش، به نمونه هایی برمی خوریم که به هیچ وجه به جامعه مدرن مربوط نیستند . در چنین جامعه ای، نمی توان از صورت بندی پست مدرنیته سخن گفت; چون این صورت بندی برای بقای خود، به ارکان و بسترهای مدرنیته نیاز دارد تا آن را زیر سؤال ببرد . اما این بدان معنا نیست که گرایش یا تفکر یا جریانی موسوم به پست مدرن در جامعه ما وجود ندارد، بلکه صرفا می توان گفت در ایران، چیزی به نام صورت بندی مدرنیته وجود ندارد .
برخی معتقدند که سرآغاز اندیشه های پست مدرنیستی را در ایران، می توان در آرای کسانی چون سهروردی یافت . آقای نوذری ضمن رد این باور، اظهار می دارد که وجود مضامین و بن مایه های پست مدرن در تاریخ بیهقی و ... یک چیز است و جست وجوی اندیشه پست مدرن در آرای آنان، امری دیگر . اندیشه آن دوران قطعا با اندیشه مدرن تقابل معنایی دارد; و در دوران سهروردی و بیهقی و دیگران، چیزی به عنوان اندیشه مدرن وجود نداشته است .
