مکه و مسجدالحرام
از آنجا که محل ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و آغاز قیام جهانی آن حضرت، شهر مکه ـ در مسجدالحرام و از کنار کعبه، میان رکن و مقام ـ می باشد، در این نوشتار به طور اختصار در مورد اهمیت این مکان مقدس سخن خواهیم گفت.
مکه که «امّ القری» نام گرفته و به واسطه قرار گرفتن مسجدالحرام و کعبه در آن مقدس ترین شهر در روی زمین است، در بخش غربی جزیره العرب و نجد قرار دارد. تاریخ بنا و آبادی آن به زمان حضرت ابراهیم علیه السلام و فرزندش اسماعیل علیه السلام باز می گردد. بر حسب آنچه در تورات آمده حضرت ابراهیم علیه السلام در سال 1892 پیش از میلاد مسیح علیه السلام به این سرزمین وارد شده است.
مکه اسامی فراوانی[1] دارد که قرآن بعضی از آن ها را ذکر کرده است.
کعبه اولین خانه ای است که خداوند برای انسان ها قرار داده است چنانچه قرآن می فرماید: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدیً لِلْعالَمینَ [2]
براساس برخی از روایات، حضرت آدم علیه السلام کعبه را بنا کرد. و آن برقرار بود تا اینکه در طوفان نوح از نظرها پنهان شد. قرن ها بعد خداوند، مکان آن را به حضرت ابراهیم علیه السلام نشان داد و او را مأمور تجدید بنای کعبه گردانید.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که «خداوند عزوجل، زمین را از زیر کعبه تا منی گسترش داد و سپس آن را از منی به سوی عرفات گسترانید، پس زمین از عرفات است و عرفات از منی است و منی از کعبه است.[3]»
فضائل مکه و مسجدالحرام
محدوده ای از فضای اطراف کعبه را مسجدالحرام می خوانند. این مسجد یکی از قدیمی ترین و معروف ترین مساجد در تاریخ اسلام به شمار می رود. از ویژگی های خاص مسجدالحرام این است که هر کس بدان در آید در امان خواهد بود همچنین از فضایل دیگر آن این است که روایات متعددی آنجا را محل ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دانسته اند.
از ویژگی های دیگر آن، اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «ثواب یک رکعت نماز در مسجد من از هزار رکعت نماز در مساجد دیگر جز مسجدالحرام بیشتر است و نماز در مسجدالحرام از نماز در مسجد من به اندازه صد نماز افضل است.»
در روایت دیگری نیز آمده است: «ثواب یک رکعت نماز در مسجدالحرام به اندازه یکصد هزار رکعت در مساجد دیگر است.[4]»
آثار مقدس مسجدالحرام و کعبه:
1. حجرالاسود
کعبه دارای ارکان چهارگانه ای است که به رکن اسود، رکن شامی، رکن غربی، و رکن یمانی معروف می باشد.
حجرالاسود، سنگ سیاهی است که در رکن اسود (رکن عراقی) نصب شده است.
در بسیاری از روایات آمده است که حجرالاسود از سنگ های بهشتی است که همراه آدم به زمین فرود آمد.[5]
همچنین در روایات آمده است که این سنگ در آغاز سفید بود، اما گناهانی که از فرزندان آدم سرزد، سبب سیاه شدن آن گردید.[6]
استلام و بوسیدن حجرالاسود سفارش شده چراکه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، مقید به استلام و بوسیدن آن بوده است. حجرالاسود همچنین آغاز و پایان طواف می باشد.مراد از رکن هرگاه مطلق و بدون قید مطرح گردد،رکنی است که در آن حجر الاسود قرار دارد.
2. ملتزم
قسمتی از پایین دیوار کعبه را که در یک سوی آن حجرالاسود و در سوی دیگرش، باب کعبه قرار دارد، «ملتزم» می نامند. ملتزم، محلی است که دعا در آن پذیرفته می شود و بنده ای نیست که در آنجا خدا را بخواند و خداوند دعایش را اجابت نکند.[7] امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید: «هیچ بنده ای در اینجا اعتراف به گناهانش نمی کند و طلب استغفار نمی نماید، جز آنکه خداوند او را می بخشد.»[8]
مقابل ملتزم، در آن سوی دیگر کعبه، کنار رکن یمانی را «مستجار» می گویند که از مکان های استجابت دعا است و مکانی است که برای فاطمه بنت اسد شکافته شد تا وارد کعبه شود و علی علیه السلام را در درون کعبه به دنیا آورد.
3. حطیم
از مکان های محترم در مسجدالحرام، «حطیم» است که فاصله میان رکن و مقام ابراهیم علیه السلامرا می گویند. مردم برای دعا در این قسمت جمع می شوند و خواندن نماز در آن فضیلت بسیار دارد.
همچنین مکانی است که خداوند توبه آدم علیه السلام را پذیرفت.
4. حجر اسماعیل
در فاصله میان رکن عراقی و شامی، دیوار قوسی شکلی با ارتفاع 30/1 متر وجود دارد که «حجر اسماعیل» نامیده می شود و بر بالای آن، میزاب یا ناودان طلا قرار دارد.
حجر اسماعیل، یادگار زمان ابراهیم علیه السلام و اسماعیل علیه السلام می باشد و قدمت و پیشینه آن به زمان بنای کعبه به دست حضرت ابراهیم علیه السلام بر می گردد این مکان، خانه اسماعیل و محل دفن او، هاجر و عده ای از پیامبران خدا است.[9]
5. چاه زمزم
از دیگر آثار مسجدالحرام، چاه زمزم است که به نام های مختلفی شناخته می شود.[10]
این چاه در قسمت شرقی مسجدالحرام قرار دارد. نوشیدن آب زمزم در روایات اهل بیت: بسیار سفارش شده است. امام علی علیه السلام می فرماید: « خَیْرُ مَاءٍ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ مَاءُ زَمْزَم »؛«آب زمزم بهترین آب بر روی زمین است.»[11]
6. مقام ابراهیم
مقام ابراهیم یکی از قدیمی ترین آثار موجود در مسجدالحرام است. از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است که «حجرالاسود و مقام ابراهیم علیه السلام از سنگ های بهشتی و از گوهرهای بهشتند و اگر مشرکان به آن دو دست نکشیده بودند، هیچ دردمندی به آن ها دست نمی کشید مگر آن که خداوند او را شفا می داد» مقام ابراهیم در قرآن کریم به عنوان یکی از نشانه های روشن الهی یاد شده است. درواقع، مقام ابراهیم جای پای حضرت ابراهیم علیه السلام است که هنگام دعوت مردم به حج، بر روی آن ایستاد.[12]
کعبه هنگام ظهور
کعبه، مکانی است که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از کنار آن و در بین رکن(رکنی که در بردارنده حجرالاسود است) و مقام ظهور می کند.بین رکن و مقام، یکی از مقدس ترین و متبرک ترین قسمت های مسجدالحرام می باشد.
همچنین تعداد زیادی از انبیاء در آن قسمت مدفونند. شیعه، آن مکان را حطیم و باغی از باغ های بهشت می داند. در روایات آمده است که مکان بین رکن و مقام، افضل بقاع[13] و پاک ترین و بهترین مکان های روی زمین است؛[14] این مکان، همان جایی است که نفس زکیه در آن کشته خواهد شد،[15] و در آن یاران امام زمان علیه السلام با او بیعت خواهند کرد.[16] و نیز حضرت علیه السلام از عموم مردم برای حکومت آسمانی خود بیعت خواهند گرفت.[17]
چنانچه امام صادق علیه السلام فرمود: «صاحب الامر در میان رکن و مقام می ایستد؛ آنگاه بانگ می آورد ای فرماندهان من، ای نزدیکان من... به سوی من بشتابید و به فرمان من گردن نهید.»[18]
شیخ طوسی از امام باقر علیه السلام نقل کرده که حضرت فرمود: «گویا قائم را در روز عاشورا، روز شنبه ایستاده بین رکن و مقام مشاهده می کنم... .»
و در روایات دیگر می فرماید «گویا بر او (قائم) نظر می کنم در حالی که بین رکن و مقام مردم با او بیعت می کنند.»[19]در برخی روایات آمده که حضرت پس از آنکه بین رکن و مقام تکیه به کعبه می دهد نخستین مطلبی که به زبان می گشاید این سخن خداوند تبارک و تعالی است که می فرماید بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنین
«ذخیره خدا برای شما نیکوتر است اگر ایمان داشته باشید».
سپس می فرماید: «انا بقیه الله و خلیفه و حجته علیکم»؛ «من باقیمانده و خلیفه و حجت خدا بر شما هستم.» چراکه او باقیمانده از گروه اولیاء خدا است که برترین طبقات بشرند و امامت به او پایان می پذیرد. چنانچه در احادیث، بر آن حضرت این طور سلام داده می شود: «السلام علیک یا بقیه الله فی ارضه»؛ «سلام بر تو ای باقیمانده خدا در زمینش.»
مطابق روایات، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بعد از ظهور، بین رکن و مقام خطبه ای می خواند؛ آنگاه مردم را به بیعت با خود دعوت می نماید و اولین کسی که با قائم بیعت می کند، جبرئیل امین خواهد بود.