مقدمه
در عـصـر حـکـومـت مـهـدوی ، اهـدافِ رسـالت نـبـوی و ولایـت ائمـه طـاهـریـن بـه بـهـتـریـن شکل ممکن محقق خواهد شد.
امام مهدی (عج ) برای تحقق آرزوهای دیرین و فرو خفته بشر و برای تحقق وعده های حتمی الهـی قـیـام خـواهـد کـرد و در سـایـه حـکـومـتش امت اسلامی مجد و عظمت فوق العاده پیدا می کـند و پرچم اسلام بر فراز گیتی به اهتزاز درخواهد آمد. ندای اسلام در تمام اقـطـارو اکـنـاف عـالم طـنـیـن انـداز مـی شود، نشانی از شرک و کفر بر روی زمین باقی نمی مـانـد و در هـر نقطه بانگ وحدانیت پـروردگـارو شـهـادت بـه رسـالت رسـول اکـرم طنین می اندازد و مردم را به ولایت امیرالمؤ منین (ع ) و برائت از دشمنان آن حضرت فرا می خواند. بـه مـدد الهـی زمـیـن را از لوث وجـود دشـمـنـان اهل بیت پاک می کند و ریـشـه حکومت های جابرانه را برمی کند. شـرق و غـرب عـالم بـه تـسـخـیـر آن حـضـرت درخـواهـنـد آمـد و هـمه گردنکشان در برابر حضرتش تسلیم خواهند شد.
در ایـن مـیـان تـاءمـل و تـفـکـر دربـاره فـرمـانـدهـی ایـشـان مـبـتـنـی بـر اصـول و مـبـانـی اصـیـل اسـلامی برگرفته از آیات و روایات ازجمله ضرورتهای عصر حـاضـر تـلقـی مـی گـرددکـه ((مـهـدی پـژوهـان )) باید با جدیت هر چه تمام تر خود را درگـیر این عرصه کنند و در این میدان پژوهشهای عمیق ، فنی و کاربردی مبتنی بر واقع گرایی ، نگاه کلان و نیاز سنجی جامعه ارائه دهند.
نـوشـتـار پـیش رو با توجه به نیاز ذکر شده در این مسیر در صدد بیان نکاتی درباره فرماندهی آن حضرت به هنگام قیام است .
اصل دعوت
آنـچـه مـسـلّم اسـت حـکـومـت جـهـانـی بـا مـحـوریـت اسـلام اصـیل بر اساس فضیلت محوری و عدالت گستری توسط امام زمان (عج ) محقق خواهد شد. امـام بـاقـر(ع ) مـی فرماید: در عصر ظهور امنیت در حد اعلاء خود می باشد و هر سنت حسنه متروک احیاء می شود)).
حال پرسش اساسی این است که استراتژی امام (ع ) برای تحقق حکومت متعالی خود چیست ؟ آیـا بـا روشـهـای مـسـالمت آمیز به هدف خود می رسد؟ و یا جنگ و جهاد نیز گزینه ی مورد نـظـر مـی بـاشـد؟ در حـقـیـقـت آنچه برای امام (ع ) در مسیر قیامش پایه و اساس می باشد ((اصـل دعـوت )) اسـت . بنابراین در ابتداء امر و در سرآغاز قیام مهدوی آنچه مورد استفاده حـضرت قرار می گیرد دعوت و تبلیغ به روشهای مسالمت آمیز و عاری از هر نوع خشونت اسـت ، امـام زیـن العـابـدیـن (ع ) در قـالب روایـتـی طویل می فرماید:
حـضـرت مـهـدی (ع ) مـردم را بـه آن چیزی که پیامبر(ص ) دعوت نمود، دعوت می کندو می گوید: ((انا ابن نبی اللّه ، ادعوکم الی ما دعاکم الیه نبی اللّه ؛ من پسر پیامبر خدا هستم و شما را به آنچه او دعوت کرده دعوت می کنم .))
امـا از آن جـا کـه هـدف از قیام حضرت مهدی (عج ) برپایی حکومت الهی در سراسر جهان و نـابـودی و اضـمـحـلال سـتـم و سـتمگر در اقصی نقاط گیتی می باشد، طبعا با موانع و کـارشـکنی هایی روبرو و ملزم و مجبور به جنگ و جهاد نظامی می گردد. روایات بسیاری به این مسئله اشاره کرده اند. مرحوم شیخ صدوق در روایتی ویژگی های امام زمان (ع ) را ایـن چـنـیـن تـوصـیـف مـی نـمـایـد: ((ان فـی القـائم مـن آل مـحـمـد(ص ) شـبـها من خمسه من الرسل ... و اما شبهه من جده المصطفی مخروجه بالسیف و قـتله اعداء اللّه و اعداء رسوله و الجبارین و الطوغیت و انه ینصر بالسیف و الرعب ))
((امـام زمـان (عـج ) بـه پـنـج پـیامبر شبیه است . اما شبهات ایشان به جدش مصطفی خارج شـدن او بـه وسـیـله شمشیر و کشتن دشمنان خداست . و او به وسیله شمشیر و ایجاد رعب در دل دشـمـنـانـش یـاری مـی شـود)). اشـاره روایت به برخورد قاطع پیامبر اعظم (ص ) با سـران شـرک و کـفـر در بـدو تـاءسـیـس حکومت مدینه می باشد که امام زمان (ع ) هم برای تاءسیس حکومت خود این چنین شیوه و سیره ای را اتخاذ خواهد کرد.
امـام صـادق (ع ) بـا یـک نـگـاه تـطـبیقی و مقایسه ای بین اوضاع و زمانه پیامبر(ص ) با فـضا و فرهنگ حاکم بر عصر ظهور، جنگ نمودن امام زمان با مخالفان را بسی دشوارتر از غزوات پیامبر(ص ) می داند و می فرماید:
القـائم یـلقـی فـی حـربـه مـا لم یـلق رسـول اللّه ، ان رسـول اللّه (ص ) آتـاهـم و هـم یعبدون حجارة منقوره و خشبا منحوته و ان القائم یخرجون عـلیـه فـیـتـاءولّون عـلیـه کـتـاب اللّه و یـقاتلونه علیه .
قـائم آل مـحـمـد درجـنـگ بـه امـری بـر مـی خـورد کـه رسـول اللّه هـرگـز بـرخـورد نـکـرد. دشـمنان پیامبر بت پرست بودند و سنگ و چوب را پـرسـتـش مـی کردند اما کسانی بر امام زمان خروج می کنند که برای امام قرآن تفسیر می کنند و با حضرت می جنگند!
در حقیقت دشمنان پیامبر(ص ) اعراب بدوی بودند که در عصر جاهلیت زندگی می کردند و بدون هیچ گونه نفاقی در مقابل پیامبر صف آرایی می نمودند، اما مخالفان امام زمان (عج ) در قـالب نـفـاق ، کـتاب خدا می خوانند و با حضرت به مقاتله و مبارزه می پردازند. لذا کـسی که دارای بصیرت دینی و درک صحیح پیرامون خود باشد و در رکاب امام زمان (عج ) مـجاهده نماید و به فیض شهادت نائل گردد، پاداش عظیمی را به دست آورده است . امام باقر(ع ) می فرماید: شهادت در رکاب امام زمان (عج ) ثواب دو شهید دارد. در کافی شریف روایتی با چنین مضمونی وارد شده است ((رزمنده امام عصر(عج ) اگر دشمن را بکشد پـاداش بـیـسـت شـهـید را دارد و کسی که همراه قائم ما به شهادت برسد پاداش بیست و پـنـج شهید را دارد))
نکاتی درباره فرماندهی امام (عج )
پـس از بـیـان ایـن بـحـث کـه امـام زمـان (عـج ) در مـسـیـر تحقق حکومت جهانی خود به ناچار مـتـوسـل بـه شـیـوه نظامی خواهد شد، در ادامه ، برخی نکته ها در مدیریت راهبردی کلان و فرماندهی امام (ع ) در این عرصه مورد بررسی قرار می گیرد.
1. خشونت مقدس
خـشـونـت از جـمـله امـوری اسـت کـه فـاقـد حسن و قبح ذاتی می باشد و با توجه به نوع کاربرد آن ، حسن یا قبیح بودن خشونت مشخص می شود.
بـنابراین استفاده امام زمان (عج ) از خشونت در انقلاب جهانی خود در چارچوب خشونت مقدس مـورد امضای شارع قابل تجزیه و تحلیل می باشد، زیرا نجات بشریت متوقف بر تحقق حـکـومـت جـهانی مهدوی است و رفع موانع این حکومت از باب مقدمه واجب ، واجب و حتمی است و رفع موانع میسر نمی گردد مگر با مبارزه و مقاتله با مخالفان این حکومت . حسن بن هارون می گوید ((در محضر امام صادق (ع ) بودم ، معلّی بن خنیس از حضرت پرسید: آیا هنگامی کـه حـضـرت قـائم (ع ) ظـهـور نـمـایـد بـر خـلاف روش امیرالمؤ منین (ع ) در برخورد با مخالفان رفتار می کند؟ امام فرمود: آری ، علی (ع ) ملایمت و نرمش را در پیش گرفت چون می دانست پس از او دشمنان بر یاران و شیعیان حضرت چیرگی پیدا می کنند، ولی سیاست حـضرت قائم (ع ) قهر و غلبه و به اسارت گرفتن آنان است ، زیرا می داند که پس از او کـسـی بـر شـیـعـیـان تـسـلّط نـخـواهـد یـافـت .
در حـدیـثـی دیگر مفضل می گوید: در محضر امام صادق (ع ) بودم و حضرت یادی از قائم آل مـحـمـد(ص ) بـه مـیـان آورد، مـن عـرض کـردم : امـیدوارم که برنامه و حکومت حضرت به آسانی برقرار شود. امام صادق (ع ) فرمود: خیر چنان نمی شود، مگر پس از آنکه سختی هـا و مـرارتـهـای بـسـیاری را متحمل گردد. و این همان خشونت مقدسی است که فاکتور ضمانت اجرایی حکومت حضرت تلقی می شود.
2. قاطعیت امام (عج ) در برخورد با مخالفان
یـکـی از عوامل مهم و حیاتی برای یک فرمانده جنگی قاطعیت و جدی بودن می باشد، زیرا جنگ فراز و نشیب های بسیاری دارد و مدیریت و هدایت در آن حرف آخر را می زند. بنابراین فـرمـانـدهـی و اداره کـردن جـنـگ ، نـوع ، چـیـنـش نـیـروهـا، رعـایـت مـسـائل حفاظتی و... نقش اصلی را در مشخص کردن نتیجه جنگ دارد و این میسّر نمی شود مگر بـا مـصـمـم بـودن و قـاطـعـیـت فـرمـانـده جـنـگ و ایـن ویـژگـی را امام زمان (عج ) به طور کـامـل دارد و خـود را مـتـعـهـد بـه آن مـی دانـد. مـرحـوم عـلامـه مـجـلسـی در بـحـار از کـتـاب فـضـل بـن شاذان روایتی بدین مضمون نقل کرده است : ((روی اَنَّه فی راءیة المهدی (عج ) اسـمـعوا و اطیعوا))؛ یعنی در پرچم حضرت نوشته شـده اسـت گـوش فـرا دهـید و اطاعت کنید. حضرت عبد العظیم حسنی از امام رضا(ع ) روایت نقل می کند که حضرت مهدی (عج ) پس از ظهور آن قدر از دشمنان خدا را می کشد تا خداوند راضی شود. مان ، ص 283.
همچنین در باب قاطعیت امام زمان پیامبر(ص ) به علی (ع ) می فرماید:
یـا عـلی هنگامی که قائم ما قیام نماید سیصد و سیزده نفر به عدد اصحاب بدر پیرامون او هـسـتـنـد و شـمـشـیـر حـضرت ندا می دهد: برخیز یا ولی اللّه و دشمنان خدا را نابود کن .
3. بهره گیری از تجهیزات نظامی فوق العاده پیشرفته
یـک پرسش در این بحث این است که امام زمان (ع ) با چه نوع تجهیزاتی و با کدامین ساز و بـرگ نـظـامـی حـکـومت جهانی خود را عینیت خواهد بخشید؟ روایات در این باب از وضوح کاملی برخوردار نمی باشد و به اجمال و ایماء و اشاره به این موضوع پرداخته اند.
بـه طـور قـطع نوع سلاحی که حضرت (ع ) در نبردها به کار می گیرد با دیگر سلاح هـای آن روزگـار تفاوت اساسی دارد. و واژه سیف که در روایات وارد شده شاید کنایه از سـلاح بـاشـد نـه خصوص شمشیر، زیرا طبق روایات ، سلاح امام (ع ) به گونه ای است کـه بـا بـه کـارگـیـری آن دیـوارهـای شـهـر فـرو مـی ریـزد یـا شـهـر پـودر و تـبـدیل به دود می گردد و دشمن با یک ضربه همانند نمک آب شده ، چون سرب ذوب می گـردد. سـلاح سربازان حضرت از آهن است ولی چنان است که اگر بر کوه فرود آید، آن را دو نیم می کند. دشمن نیز از سلاح آتش زا استفاده می کند، زیـرا امـام زمـان (عـج ) لبـاسـی بـر تـن دارد کـه ضـد گـرمـاسـت و آن لبـاسی است که جبرئیل آن را از آسمان برای ابراهیم (ع ) آورد تا از آتش نمرود رهایی یابد و آن لباس در اختیار حضرت حجت (ع ) قرار دارد. امام صادق (ع ) می فرماید:
هنگامی که قائم ما قیام می کند، شمشیرهای نبرد فرود می آید شمشیرهایی که بر هر کدام نام و نام پدر یک رزمنده نوشته شده است .
4. بهره گیری از نیروهای لایق
1 ـ 4. بهره گیری از نیروهای جان برکف
مـهـدی بـاوران کـه در عـصـر ظـهـور مـنتقم آل محمد(ص ) و منجی عالم بشریت در زمره مهدی یـاوران قـرار خواهند گرفت با تمام وجود شیفته جهاد و مبارزه در راه خدا هستند و با قرار دادن جـان و خـون خـود ـ که تمام هستی یک انسان به شمار می رود ـ در طبق اخلاص ، دلداده امـیـر لشـکـر خـود و لحـظـه شـمـار کـسب فیض عظمی شهادت در راه معبود و معشوق خود می بـاشـنـد. امـام صـادق (ع ) شـهادت پیشگی و روحیه جانثاری اصحاب قائم (ع ) را با این کـلمـات و مـضـامـیـن تـوصـیـف مـی کند ((آنان از ترس خدا بیمناکند و آرزوی شهادت دارند. خـواسـته شان این است که در راه خدا کشته شوند و شعارشان ((یا لثارات الحسین )) است ))
2 ـ 4. استفاده از نیروهای پرهیزکار و عابد
حکومتی که بنیان آن بر تقوا و عدالت پی ریزی و استوار گردیده و هدف و مقصد آن به تـعـالی رسـانـدن انـسـان و حـفظ و حراست از هنجارهای اسلامی در ابعاد اخلاقی ، اجتماعی سـیـاسـی و... اسـت ، لامـحـاله نـیـازمـنـد سـپـاهـیـانـی اسـت کـه واجـد تـمـامـی مـلکـات و فـضـایـل انـسـانی باشند و اصحاب حضرت قائم (ع ) این چنین هستند. امام صادق در بیان حالات و روحیات مهدویون می فرماید ((آنان پارسایان شب و شیران روز هستند و از ترس خدا حالت خاصی پیدا کرده اند. خداوند به وسیله آنان به امام حق یاری می رساند.))
3 ـ 4. دارا بودن حداکثر آمادگی نظامی همراه با نشاط و شور جوانی
ارتـش مـهـدوی همچنان که در مسیر معنویت و سیر الی اللّه پله های ترقی را پیموده است و بـه حـد کـمـال نـائل شـده انـد، هـمـچـنـیـن در بـُعـد نظامی و توان برخورد با دشمن در حد بـالاتـریـن آمـادگـی قـرار دارنـد و بـا تـکـیـه بـر شـور و نـشاط جوانی بنیان دشمن را سـرنـگـون خـواهـنـد کـرد. حـضرت امیر(ع ) در تبیین این ویژگیِ یاوران امام زمان (ع ) می فـرمـایـد ))یـاران مهدی همه جوان اند و پیر و کهنسال در میان آنان وجود ندارد، جز اندکی کـه مـانـنـد سـرمـه بـرای چـشـم و نـمـک بـرای غـذا لازم هـسـتند.))صلابت ، پایمردی و دشمن شکنی مهدی یاوران از لسان مبارک دیگر ائمه معصومین نـیـز تـوصیف شده است . امام صادق (ع ) می فرماید: ((منظور لوط پیامبر(ع ) از این سخن خود که به دشمنان گفت : ای کاش نیروی قدرتمندی علیه شما داشتم یا به استوانه ای محکم پناه می بردم ، نیرویی همانند نیروی مقتدر مهدی موعود و یاران او بود که یک تن از آنان توان چهل مرد را دارد. آنان دلهایی استوارتر از پاره های آهن دارند و چون از برابر کـوه هـا بـگذرند، صخره ها به لرزه در آیند، شمشیرها را غلاف نمی کنند تا آن هنگام که خداوند بخواهد و خشنود شود. حار الانوار، ج 52 ص 317.+
4 ـ 4. عشق به ولایت و روحیه فرمانبرداری از امام (ع )
ولایت مداری و اطاعت پذیری از ولی امر از خصوصیات برجسته سپاهیانِ حضرت مهدی (عج ) است .
((یـاران امـام زمـان (ع )، دسـت های خود را بر زین مرکب حضرت می کشند و با این کار خود درخواست برکت می نمایند و به دور ایشان حلقه می زنند و در جنگ جسم و جان خود را سپر بـلای او می کنند و هر فرمانی به آنان بدهد اجابت کرده ، انجام می دهند.))
5 . تعداد سپاهیان امام زمان (عج )
در بـرخـی روایات تعداد سپاه مهدوی 313 نفر عنوان شده و در پاره ای از احادیث به عدد 000,10 و هـمـچـنـیـن دوازده هـزار و پـانـزده هزار اشاره شده است . در وجه جمع بین این دو دسته روایات باید به دو نکته توجه کرد.
اول : سـیصد و سیزده نفر منقول روایات نیروهای ویژه ای هستند که در آغاز قیام ، همراه آن حـضـرت خـواهـنـد بـود و آنـان در حـکـومـت جـهـانـی حـضـرت از عوامل و کارگزاران امام عصر(ع ) می شوند.
دوم : ارقام دیگر مثل ده هزار و... نمایانگر این مطلب است که کمیّت سپاه حضرت منحصر در سـیـصـد و سـیـزده نفر نیست بلکه همچنان که از روایات نیز استفاده می شود هر یک از این ارقـام نـشـانـگـر تـعـداد نـیـروهـایی است که در برهه ای از زمان عصر ظهور یا در پیکار خـاصـی در گـوشـه ای از جـهـان شـرکـت دارند. بنابراین سپاه حضرت مهدی (عج ) را می توان دو قالب کلی خلاصه کرد:
1. نـیروهای مخصوص : یونس بن ظبیان می گوید: در خدمت امام صادق (ع ) بودم که نامی از یـاران امـام زمـان (عـج ) به میان آورد و فرمود: ((آنان سیصد و سیزده تن هستند و هر یک خـود را در مـیـان سـیـصـد نـفـر مـی بـیـنـنـد.)) مراد از روایت شاید این باشد که هر کدام از آنان فرمانده یک گردان سیصد نفری هستند.
2. سپاه حضرت ولی عصر(عج ): ابوبصیر می گوید مردی از اهالی کوفه از امام صادق (ع ) پرسید: چندنفر با حضرت قائم (عج ) قیام می کنند؟ مردم می گویند همراهان حضرت بـه تـعداد سربازان بدر یعنی سیصد و سیزده نفرند؟ امام فرمود: ((حضرت مهدی ظهور نمی کند مگر با سپاهی قوی و نیرومند و سپاه قدرتمند کمتر از ده هزار نفر رزمنده نخواهد داشـت .)) امیرالمؤ منین (ع ) پیرامون تعداد سپاهیان حضرت ولی عصر(عج ) می فرماید:
مـهـدی حـداقل با لشکر دوازده هزار نفری و حداکثر پانزده هزار نفری ظهور می کند، رعب و تـرس از سپاه او، پیشاپیش سپاهیانش در حرکت است . هیچ دشمنی با ایشان روبه رو نمی شـود جز اینکه شکست می خورد. آن حضرت و سپاهیانش در راه خدا به ملامت و سرزنش کسی فکر نمی کنند.
6 . بیعت سپاهیان با امام زمان (عج )
بـیـعـت در انـدیشه سیاسی شیعه عبارت است از ((یک پیمان سیاسی که بیعت کننده خود را متعهد می کند در مقابل کسی که با او بیعت کرده مطیع و فرمانبر باشد.)) بیعت در حقیقت یک نـوع رابـطـه مـتـقـابل بین حاکم اسلامی و مردم است و به رسمیت شناختن نقش مردم در روند حکومت .
لذا در حـکـومـت مـهـدوی نیز نقش بیعت و آثار و تبعات آن کاملا برجسته و نمایان است ، امام صـادق (ع ) در حـدیـثـی مـطـوّل بـه مـفـضـل مـی فـرمـایـد: ((ای مـفـضـل قـائم ما به دیوار تکیه می دهد و دست مبارکش را پیش می کشد، در حالی که بسیار سـفـیـد و زیـباست می گوید: این دست خداست و از طرف خداست و به امر خداست ، سپس آیه دهـم سـوره فـتـح را می خواند: ان الذین یبایعونک انما یبایعون اللّه یداللّه فوق ایدیهم فـمـن نـکـث فـانـمـا یـنـکـث عـلی نـفـسـه و مـن اوفـی بـمـا عـاهـد عـلیه اللّه فسیؤ تیه اجرا عظیما)). در روایتی از امام علی (ع ) بیعت حضرت ولی عصر با یارانش بدین صورت توصیف شده است :
حـضـرت قـائم (عـج ) بـه سـوی کوه صفا در مکه حرکت می کند و یاران نیز در پی او می رونـد، در آنـجا حضرت شرائطی را بر می شمارد که یاران باید ملزم به آن باشند. آن شـرائط طـبـق نـقـل روایـت بیست و چهار بند است که از جمله ای آنها استواری در میدان رزم ، دوری از ربـا و دزدی ، عـدم کـمک به منافق و کافر، امر به معروف و نهی از منکر و ترک گـنـاه و مـعـصـیـت می باشد.
7. کادر فرماندهی در حکومت مهدوی
قـرار داشـتـن شـخـص حـضـرت ولی عـصـر(عـج ) در راءس هـرم فـرمـانـدهـی حـکـومـت از اصـول مـسـلم و قـطـعـی مـی بـاشـد کـه مـسـتـفـاد از روایـات اسـت . آنـچـه مـحـل بـحـث و تـبـادل آراء قـرار گـرفـته افرادی هستند که باید در سمت فرماندهان سپاه حـضـرت قـرار گـیـرنـد در بعضی از احادیث نام برخی اشخاص به عنوان فرمانده سپاه مطرح شده است .
1 ـ 7. حضرت عیسی (ع ): در این زمینه حضرت امیر(ع ) بیان می فرماید:
آنـگـاه مـهـدی حـضـرت عـیـسـی را بـه جـانـشـیـنـی خـود در عـمـلیـات تـهـاجـمـی عـلیـه دجـّال بـر مـی گـزیـنـد و عـیـسـی (ع ) بـرای یـافـتـن و سـرکـوبـی دجـال حـرکـت مـی کند.
2 ـ 7. شعیب بن صالح : امام علی (ع ) می فرماید:
سفیانی و صاحبان پرچم های سیاه با یکدیگر رو در رو می شوند، در حالی که میان آنان جـوانـی از بـنـی هـاشـم قـرار دارد کـه در کـف دسـت چـپ او خـال سـیـاهـی اسـت و پـیشاپیش لشکریان او شخصی از قبیله بنی تمیم به نام شعیب بن صـالح اسـت .
3 ـ 7. اسماعیل فرزند امام صادق (ع ): ابوخدیجه می گوید، امام صادق (ع ) فرمود:
مـن از خـدا خواستم که اسماعیل را پس از من بر جای گذارد ولی خداوند نخواست و به جای آن ، مـقـام دیـگـری بـه من بخشید، وی نخستین کسی است که با ده نفر از یارانش به یاری حـضـرت قـائم (ع ) بر می خیزد و عبداللّه بن شریک یکی از آن ده نفر است که پرچم دار اوست .
8 . حضور زنان
از جمله مباحث مطرح در حکومت حضرت ولی عصر(عج ) نقش زنان در قیام مهدوی است . آنچه از روایـات استفاده می شود نشانگر حضور زنان مؤ من در انقلاب جهانی امام زمان (عج ) است . بـر پـایـه برخی روایات چهار صد زن هنگام ظهور حضرت ، ایشان را همراهی می کنند و اکـثـر آنـان در بـخـش بـهـداشـت و درمـان مـشـغـول هـسـتـنـد. طـبـق نـقـل ابـن حـمـاد تـعـداد مـؤ منان به هنگام خروج دجّال دوازده هزار مرد و هفت هزار و هفتصد زن هـسـتـنـد. مـفـضـل بـن عـمر می گوید از نقش زنان در حکومت مهدی موعود پرسیدم ، امام صادق (ع ) در جـواب فـرمود: همراه حضرت قائم (عج ) سیزده زن هستند که زخمی ها را مداوا می کنند و از بیماران پرستاری می نمایند.
آنـچـه از روایـات فـوق بـه عنوان امر تعیین می شود استنتاج نمود، حضور زنان در عصر ظـهـور و کـمـک و مـسـاعـدت آنـان در پـیشبرد اهداف متعالی حکومت جهانی ولی عصر(عج ) می باشد.
مـسـلمـا در بـعـد مـدیـریت نظامی و فرماندهی حضرت به ویژه در زمان قیام و آغاز حکومت ، نکات بسیار دیگر وجود دارد که پژوهشگران امت که آنها را دریابند و ارائه دهند.
