گزارش ها
جام جم، 16/1/83
موضوع این گفت وگو، انتخابات مجلس شورا در نظام ولایت فقیه است که از دیدگاه اندیشه سیاسی اسلام بررسی شده است. اندیشه های امام خمینی قدس سره را می توان به دو دوره قبل و بعد از انقلاب تقسیم کرد. پیوند دقیق میان انتخابات و نظام ولایت فقیه، در دوره پس از انقلاب مطرح شده است. ایشان در نامه ای گفته اند: «همه فقها ولایت دارند؛ ولی حکومت مبتنی بر رأی مردم است»؛ یعنی حتی در اصل حکومت فقیه نیز باید به نظر مردم توجه داشت.
بخش اعظم مسائل جامعه، حکم خاصی در شریعت ندارند و مجلس با همین شرایط به وضع قانون می پردازد. نظارت بر انتخابات، میان همه جوامع مشترک است و در هر جامعه ای بر اساس قانون اساسی عمل می شود و از ورود برخی افراد به حکومت جلوگیری می گردد. فقها در قوانین عرفی، تابع مردم اند و ولی فقیه فقط در مواردی دخالت می کند که یا قانونی وضع نشده باشد و یا افرادی درباره آن اختلاف نظر داشته باشند.
از آنجا که نهادهای قانونی، ابزارهای ولی فقیه برای کشف مصلحت و مفسده اند، مصوباتشان همیشه مورد تأیید ولی فقیه نیز می باشد. انتخابات نیز یکی از ابزارهای کشف مصلحت است. قوانینی که مخالف احکام اسلامی نباشند، اعتبار قانونی دارند و ولی فقیه نمی تواند آنها را نقض کند. تغییراتی که در درون نظام انجام می شود، محدود به اصول لایتغیر قانون اساسی است. ولی همین تغییرات نیز موجب سیال شدن نظام می شود. بنابراین، نظام اسلامی شکل ثابتی ندارد؛ همچنان که عقلا و دانشمندان ممکن است بر سر یک موضوع یا بحث به نتایج متفاوتی برسند، برای مثال بعضی از فقهای پیشین، جمهوریت نظام را نمی پذیرفتند. ولی فقیه در نظام اسلامی، از مردم مشروعیت می گیرد و لذا باید تا حد زیادی به مردم اعتماد کرد.
نظارت در این نظام، استصوابی است و البته ناظران، مردم اند، نه حکومت و این، عین جمهوریت نظام است. هیچ قانونی بی نظارت نیست و هیچ حکومتی بدون چارچوب؛ و رأی مردم هم در همین چارچوب اعمال می شود. هر چند ممکن است شکل انتخابات یا نظارت تغییر کند؛ ولی حکومت هم چنان اسلامی است.
