کیهان، 27/2/83
قرآن رسالت پیامبران را دعوت به توحید و رهایی از هرگونه بردگی، طواغیت اجتماعی و بندگی شیطان های درونی و بیرونی و آزادی از آنها می داند و با بیان مصادیق عینی و تصویر تاریخی راستینی از این رسالت روشن می سازد که پیامبران موانع تحقق آزادی را در فقدان آزاداندیشی، جباریت، استکبار، خودمحوری، استثمار، کفر و مانند آنها می دانستند و با آنها مبارزه می کردند. با تفکر در گزاره های انسان شناختی و آموزه های دستوری قرآن می توان به این مهم دست یافت که خاستگاه آزادی، به عنوان یک امر ذاتی و فطری، را باید در فطرت و نهاد انسان جست وجو کرد. انسان در نگرش قرآن در نظام آفرینش موجودی مختار است و می تواند از حقوق فطری خویش بدون دخالت قدرت سلطه گر بیرونی بهره مند شود. آزادی در قرآن یک مفهوم انتزاعی نیست؛ بلکه یک مفهوم عینی و نام چیزی خارجی و عمل است و برای تبیین و عینی سازی آن به مصادیقی اشاره شده است که عبارتند از:
1. آزادی اندیشه: در نگرش قرآن آزادی اندیشه زیربنای گزینش درست هدف، مسیر و شیوه زندگی و شرط برخورداری از هدایت الاهی است و مراد از آن در اینجا، فراهم آوردن بسترهای مناسب برای زمینه های بروز و ظهور اندیشگی در انسان و برخورداری از تمام ظرفیت انسان ها در این امر است.
2. آزادی بیان: بیان در هویت بخشی و ماهیت سازی اندیشه، کارکرد ایجادی دارد. به این معنی که با اظهار اندیشه است که اندیشه جان می گیرد و پا به عرصه وجود می گذارد. قرآن مسئله بیان را به عنوان یک موهبت الاهی برشمرده است و از این مسئله به عنوان استماع قول یاد می کند و بندگان خود را به این صفت می ستاید که قول و بیان اندیشگی مردمان را گوش می دهند و پس از ارزیابی و سنجش بر پایه برهان و اصول استدلالی، در مقام عمل از اندیشه نیکوتر پیروی می کنند.
3. آزادی عمل: بر اساس آن به انسان مسئولیت جانشینی واگذار شده است و مسائلی به نام تکلیف، حق، وظیفه، پاسخ گویی، کیفر و پاداش، معنا یافته است؛ زیرا اگر انسان در مقام عمل از آزادی کامل برخوردار نباشد، نمی توان از او به خاطر رفتار و کردارش بازخواست کرد و درباره اش به جزا و مکافات اندیشید. اما همین قرآن برای آزادی محدودیت هایی نیز مطرح کرده است که از جمله مهم ترین آنها حفظ احترام متقابل است. ازاین رو، پیامبران در راستای تحقق آزادی، سازوکارهایی به کار گرفتند که از آن جمله است: روشنگری؛ تقویت خردورزی؛ انتقاد از وضعیت موجود؛ معرفی نظام برتر و جامعه سازی.
