تاملاتی بر پست مدرنیسم

همبستگی، 12/5/81

نویسنده مقاله، نخست به زمینه های شکل گیری اندیشه های پسامدرن می پردازد و دوره پسامدرن را محصول تفکرات انتقادی نسبت به مدرنیته و مقولات درون تمدنی آن معرفی می کند .

هر کوششی برای پشت سر گذاشتن مدرنیته یا انتقاد از آن، مستلزم به کار گرفتن قواعد و اصول بنیادین اندیشه مدرنیته است . ازاین رو، پیشوند «پسا» صرفا به معنای مرحله تاریخی جدیدی که پس از دوران مدرن شکل گرفته باشد، نیست . این موج، ضمن تاثیرپذیری از ذهنیت انتقادی و آزادی طلب مدرنیته، به نقد و ارزیابی عقاید، اصول و آرمان های فلسفی، علمی و زیبایی شناسانه جهان مدرن می پردازد . از همین روست که «لیوتار» مدعی است هر اثری برای مدرن شدن می باید نخست پسامدرن باشد .

در واقع، پسامدرنیسم جریانی است که برای حل معضلات مدرنیته و خروج از بن بست مدرنیسم، از دل آن برخاسته است . پسامدرنیسم مکتبی خاص، با مرزهایی مشخص، نیست، بلکه دائما در حال شدن است . پسامدرن آمده است تا فراروایت مدرنیته را کنار زند; اما خود مدعی گفتمانی بزرگ و استعلایی نیست و از خرده گفتمان های مختلف ترکیب یافته است . درحالی که گفتمان مدرنیته گفتمانی دقیقا ایدئولوژیک است، گفتمان پسامدرن شالوده هر نوع تئوری یا آموزه جهان شمولی را فرو می ریزد و از تئوری ها سخن می گوید .

نویسنده مقاله سپس به فلسفه پسامدرن می پردازد و آن را واجد این عناصر می داند: نفی گفتمان معرفت شناسانه; ضدیت با واقع گرایی، شالوده گرایی و ماهیت گرایی; مخالفت با برهان ها و مواضع استعلایی; نفی تصویر موجود از شناخت به مثابه بازنمایی دقیق; نفی حقیقت به مثابه متناظر یا مطابق با واقعیت; بدگمانی نسبت به فراروایت ها; انتقاد از بی طرفی و استقلال عقل و ...

در تفکر پسامدرن، هنر صرفا یک تجربه زیباشناختی نیست، بلکه روش شناخت جهان به شمار می رود . در معماری پسامدرن، سنت نفی یا پرستش نمی شود، بلکه از ادوار مختلف، عناصر متعدد و متفاوت دستچین شده، در شکلی هجوآمیز در کنار هم قرار می گیرند . در ادبیات، فردیت و اصالت مؤلف با کاربرد نافذ متون دیگر و ارجاع فراوان محو می شود .