بحرانی که نطق روشن فکران غرب زده را کور کرد

گفت وگو با نعمت الله باوند

کیهان، 25/7/81

دکتر باوند در این گفت وگو به ریشه یابی ظهور و افول مدرنیته می پردازد . پیدایش مدرنیته به دوران قرون وسطا و حاکمیت دین خرافی برمی گردد . خدای کتاب مقدس، موجودی حسود است و چشم دیدن پیشرفت بشر را ندارد . انبیا نیز انسان هایی گناه کار معرفی می شدند . صاحبان ثروت دم از دین می زدند; اما وجه قدسی و معنوی دین مسکوت بود و فساد اخلاقی و اقتصادی در میان عوام و خواص رواج داشت . پس از آن، پروتستانتیسم با شعار بازگشت به مسیحیت واقعی ظهور کرد; اما مجبور شد به سکولاریسم تن دهد و دین را امری شخصی معرفی نماید و شریعت را از مسیحیت حذف کند . در این دوره خدا حذف شد و عملا عقل جای وحی راگرفت و دین به خدمت انسان در آمد . ولی در زمینه سیاست، مغرب زمین، که پیرو سیاست فضیلت مدار افلاطون بود، سیاست قدرت مدار ماکیاولی را جای گزین کرد . وی معتقد بود سیاست باید در خدمت واقعیت، یعنی زندگی دنیایی، باشد و در این راه، می تواند اخلاق، دموکراسی و حتی انسان ها را قربانی کند . دولت مدرن ماکیاولی مدعی نجات انسان ها از دست خدا و هم نوعانش، و تامین رفاه آنهاست . بر خلاف ادعای روشن فکران امروزی، مدرنیته منتقدانی جدی دارد . از جمله، روسو می گوید: انسان نمی تواند هم قانون گذار و هم مجری باشد; چون گرفتار سلیقه ها و علایق شخصی است; پس قانون گذار باید تنها خدا باشد . همچنین نیچه می گفت با مردن خدا بشر نابود می شود . او زیربنای مدرنیته را نه اندیشه، که نیرویی ویرانگر می دانست . با جنگ جهانی دوم، خصلت فاشیستی تئوریزه شده توسط ماکیاولی، خیلی زود در آمریکا ظهور کرد و در حال حاضر، آنان با شعار حمایت از آزادی اجازه قتل عام را به خود می دهند . متاسفانه روشن فکران شرقی نسبت به مدرنیته تعصب دارند و گرچه شعار نقدپذیری می دهند، اما به نقدهای مدرنیته بی توجه اند . بحران مدرنیته با حوادث 11 سپتامبر و ظهور خوی وحشی گری غرب، بسیار آشکار شده است . با این وجود، عبدالکریم سروش هم دم از اخلاق و اعتزال می زند . این نشان می دهد که گفتمان غالب روشنفکری ما از آن سوی دنیا تعیین می شود . امروزه ما شدیدا به احیای علمی اندیشه های امام راحل محتاج هستیم . علم و دین، مدیریت علمی و فقهی و ... تعارضی با هم ندارند و در کنار هم ساختار واحدی راتشکیل می دهند . روشن فکران فقط به دامنه تفسیربه رای های خود از دین می افزایند و حرف دیگری ندارند .