جایگاه والای ولی عصر(ع) در ادب پارسی

خدای را بر این موهبت جانگشا سپاس باد که دیدة امید شیعیان را به امید دیدار دوازدهمین گوهر درج امامت روشن و جهان را از داد و عدل او گلشن می دارد

خدای را بر این موهبت جانگشا سپاس باد که دیدة امید شیعیان را به امید دیدار دوازدهمین گوهر درج امامت روشن و جهان را از داد و عدل او گلشن می دارد. این معنی در مآخذ مستند تاکنون توسط دانشمندان اسلام تحقیق شده و از کتاب و سنت اسناد غیر قابل انکاری بر ما رسیده است و شعاع والای ائمه دین و وداد حجت آخرین بر دل های میلیون ها مسلمان بر تافته است. از جمله در کتاب من هوالمهدی تألیف آیت الله ابوطالب تجلیل1 توضیح کافی و تتبع وافی به عمل آمده و از آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر اکرم(ص) به خوبی به اثبات درآمده و در این مکتب به طور مستند از احادیث نبی بزرگوار اسلام(ص) و ائمه طاهرین با واسطه هایی نزدیک به عصر آن بزرگان که همگی ثقه و مورد اعتماد بوده اند حقیقت امر نشان داده شده است.

در این مقاله نخست بخشی از آیات قرآن کریم را که به ظهور امام عصر(ع) تفسیر گردیده است یاد کرده، آنگاه نمونه ای از آثار محبت و ولا، و شور و اشتیاق سخنوران فارسی را می آورم.

1. با پنج واسطه از یحیی بن ابی القاسم نقل شده است که از امام صادق(ع) می پرسد: معنی این آیة کریمه چیست؟

الۤمۤ، ذلک الکتاب لا ریب فیه هدیً للمتقین. الذین یومنون بالغیب.

و ایشان می فرمایند: مراد از متقیان، شیعیان علی(ع) هستند و غیب همان امام حجت غایب است؛ و شاهد این امر این آیه است:

و یقولون لو لا أنزل علیه آیةٌ من ربّه فقل إنّما الغیب لله فانتظروا إنّی معکم من المنتظرین.2

و در این آیه خداوند غیب را معرفی کرده که همان حجت است. تصدیق این معنی در این آیه شریفه نمایان است که خدا می فرماید:

وجعلنا ابن مریم و امّه آیةً.

که مراد از آیه حجت اوست.

و باز از حضرت باقر(ع) نقل شده که مراد از «ماء معین» در آیه زیر امام زمان(ع) است:

قل أرأیتم إن أصبح ماءکم غوراً فمن یأتیکم بماء معین.

و هم در آیة شریفة 54 از سورة نور، استخلاف مؤمنان و صالحان با اثبات فرمانروایی الهی حضرت حجت بیان گردیده و وعده داده شده است:

وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهّم فی الأرض.

از آیاتی که در قرآن کریم دربارة امام زمان و ظهور وی تفسیر گردیده، آیه شریفه «یوم یأتی بعض آیات ربّک لا ینفع نفس ایمانها لم تکن آمنت من قبل أو کسبت فی إیمانها خیراً» است.

و همچنین آیة شریفه:

اولئک اولیاء الله الذین لاخوفٌ علیهم و لا هم یحزنون.

که درباره پیروان پیامبر و آل محمد(ص) تفسیر گردیده است.3

باری تجلی ولای علی(ع) و اولاد معصومین او این دوازده امام شیعیان جهان در چامه های شاعران، خود حدیثی دیگر است که در مقولات و مقامات پهناور نمی گنجد و من در این مقاله روایتی نقل می کنم که با هفت واسطه از کمیت بن ابی مسهل نقل شده که گوید:

به پیشگاه امام باقر(ع) رسیده، عرض کردم: یابن رسول الله، اشعاری گفته ام اجازه فرمایید بخوانم. فرمودند: این روزها ایام البیض است. عرض کردم: در خصوص شما خاندان، این ابیات را گفته ام، فرمود: بخوان و من اشعار خود را سرپا خواندم:

أضحکنی الدهر و أبکانی

و الدهر ذو صرف و ألوان

وقتی به بیت زیر رسیدم:

متی یقوم الحق فیکم

متی یقوم مهدیکم الثانی

فرمود: ان شاء الله بزودی. سپس فرمود:

ای ابو مسهل، قائم ما نهمین از فرزندان حسین است، زیرا ائمه پس از پیامبر دوازده تن هستند و دوازدهمین ایشان امام قائم است.4

شاعرانی که به توصیف مراتب کمال و عصمت خاندان طهارت پرداخته و چامه های بلندی سروده اند کم شمار نیستند و کافی است که مجلدات الغدیر مورد مطالعه قرار گیرد. به ویژه جلد 11 آن5 و از شاعران فارسی در این مقاله به آوردن ابیاتی برگزیده از قصاید غرّای «فیاض لاهیجی» و «واعظ قزوینی» بسنده می کنم.

فیاض لاهیجی شاعر توانایی که در لغت خاندان پیامبر(ص) ید طولانی دارد، در قصیده ای با مطلع:

کنون خوش است کشیدن شراب خندة گل

که شسته است چمن رو در آب خندة گل

با لطیف ترین عبارات و صورت گری های بیانی، شکفتگی شکوفه زاران را از خنده امام مهدی(ع) می داند. این شما خوانندگان و گزیده ابیات این شاعر:

گل شکفتگی غنچه وقت صبحدم است

به وقت صبح توان انتخاب خندة گل

...

امام مشرق و مغرب که می تواند داد

تبسم لب لعلش جواب خندة گل

چه خنده ها که زند آفتاب دولت او

به تر شکفتگی آفتاب دولت گل

ز آب و تاب بهار شکفته رویی اوست

شکفتن چمن آب و تاب خندة گل

ز غیبت تو چنان قحط سال کام دل است

که عندلیب نشد کامیاب خندة گل

بیا به خندة آب چمن که بی تو نماند

ترشح مژه ای در سحاب خندة گل

ز هجر روی تو گل در چمن نمی شکفد

بیا بیا و در افکن نقاب خندة گل

بهار معجزه شاداب از تبسم تست

چنان که چهره گلشن ز آب خندة گل

چه نسبت است به بلبل اسیر عشق تو را

خراب گریه کجا و خراب خندة گل

جهان به لطف تو محتاج تر که بلبل را

بهار گلشن عشرت به آب خندة گل

جهان ز عدل تو معمور آنچنان که کشد

چمن ز زنگ خزان ها گلاب خندة گل

در این قصیده که بالغ بر هفتاد بیت و به ردیف خنده گل از بحر است، فیاض لاهیجی از شوق انتظار دلدار و دیدار ولایت مدار حضرت حجت ابن الحسن به شیوایی و رسایی تمام سخن رانده است.6

و اینک ابیاتی برگزیده از چامة غرّای دیگری در گلستان شعر فارسی می آورم از واعظ قزوینی شاعر نامدار سدة یازدهم هجری. پیام این شاعر در این چامه ترسیم ناپایداری و بی اعتباری دنیا و تاریکی و ظلمتی است که جهان مادی انسان های خالی از عشق ایمان را فرا گرفته و در این میان این تابش نور ایمان و تجلی روشنان خاندان پیغمبر است که عالم را پر فروغ داشته است و اشاره به منقبت سالار دین حضرت صاحب الامر واپسین موج زخار امامت حجت خدا قائم آل محمد(ع) پایان بخش این جامعه بلاغت نشانه است. گوش حقیقت نیوش به ابیاتی از این قصیده که با مطلع:

نیست در اقلیم هستی ای دل محنت قرین

آن قدر شادی که کس خندد به وضع آن این

شروع می شود، فرا می داریم:

حجت حق، نور مطلق، صاحب الامر آن که او

بحر زخار امامت را است موج واپسین

هستی نه آسمان از بهر ذات پاک اوست

چون وجود حلقة انگشتر از بهر نگین

مهر تابان از فلک پیش فروغ روی او

بر زمین افتاده هر شب همچو چشم رمگین

روز آن روز است کان خورشید تابان سرزند

دولت آن دولت که او باشد شه تخت زمین

دامن عهد ظهورت کو که تا آید برون