آشنایی با صابون به عنوان اولین شوینده به قرن‌ها پیش برمی‌گردد. اما رشد جمعیت و توجه انسان به بهداشت موجب شد که تولید صابون با منشأ طبیعی، جوابگوی مصرف نباشد. در نتیجه از اوایل قرن نوزدهم میلادی مواد شوینده مصنوعی به نام دترجنت وارد بازار شد و استفاده از دترجنت‌ها پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت. به طور کلی به ترکیباتی که علاوه بر انحلال و پخش در آب، قدرت پاک‌کنندگی آن را افزایش دهند دترجنت گفته می‌شود.شوینده‌ها بر اساس مواد فعال سطحی به دو دسته سخت و نرم تقسیم می‌شوند؛ شوینده‌های نرم تجزیه‌پذیر هستند اما شوینده‌های سخت در محیط زیست تجزیه نمی‌شوند و آلودگی محیط زیست را به همراه دارند و دترجنت‌ها در این گروه قرار می‌گیرند.دترجنت‌ها پس از مصرف به همراه پساب به دریاچه‌ها یا رودخانه‌ها ریخته می‌شوند و روی محیط‌زیست تأثیر مخرب می‌گذارند.در این بین، تجمع کف روی آب‌های سطحی و جلوگیری از عمل اکسیژن‌گیری آب، تولید بو و طعم نامطبوع در آب، اثرات سمی بر موجودات زنده مانند انسان، موجودات آبی و گیاهان، تخریب و انهدام اکوسیستم، اختلال در حذف و کاهش مواد معلق آب در حضور شوینده‌ها، جذب میکروب‌های بیماری‌زا و مساعد نمودن شرایط محیطی در جهت شیوع بیماری‌ها، اشکال در امر انعقاد و ته‌نشینی و صاف کردن آب و ایجاد واکنش فیزیولوژیکی در مصرف کننده آب آلوده از آثار سوء حیاتی شوینده‌ها بر محیط زیست محسوب می‌شوند.
وجود کف در حوض‌های هوادهی در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، میزان انتقال اکسیژن به فاضلاب را به شدت کاهش می‌دهد، به طوری که گاهی تقلیل راندمان تصفیه در اثر کف دترجنت‌ها به 80 درصد می‌رسد. در حوض‌های ته‌نشینی اولیه وجود ماده مؤثر دترجنت مانع ته‌نشینی کامل مواد معلق می‌شود و چربی موجود در فاضلاب در اثر کف زیاد به سایر قسمت‌های تصفیه خانه نیز راه می‌یابد. ماهیان و آبزیان نیز از آثار سوء شوینده‌ها بی‌بهره نیستند زیرا شوینده‌ها باعث کاهش میزان اکسیژن‌گیری آب می‌شوند. در آب سالم مواد معدنى مختلفی وجود دارد که هم براى انسان مفید است و هم به رشد و نمو گیاهان کمک زیادى مى‌کند. با وارد شدن مواد آلاینده، ترکیب و مقدار این مواد به هم مى‌خورد و آب حالت سالم و طبیعى خود را از دست مى‌دهد. وجود شوینده‌ها در فاضلاب، نفوذپذیری خاک را افزایش می‌دهد و میکروارگانیسم‌ها و حتی مولکول‌هایی که به‌طور معمول نمی‌توانند از صافی‌های خاک عبور کنند در حضور شوینده‌ها قادر خواهند بود از خلل و فرج لایه‌های متوالی و مختلف خاک عبور کنند و موجب آلودگی میکروبی آب‌هایی شوند که در فاصله زیاد نسبت به سطح زمین قرار دارند.
سرانه مصرف شوینده‌ها در ایران و جهان
آمارها نشان می‌دهد که سرانه مصرف مواد شوینده در ایران حدود 7/5 کیلوگرم در سال است، در حالی که متوسط مصرف جهانی 8 کیلوگرم برآورد می‌شود اما در کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، ایتالیا، آمریکا و سوریه این رقم به ترتیب به 8/11، 5/5،11/8، 12 و 5 کیلوگرم در سال می‌رسد.
بر این اساس، مصرف سرانه پودرهای شوینده در کشور ما تقریبا نصف مصرف دیگر کشورها است و بسیاری از کارشناسان علت این موضوع را توسعه و ترویج کالاهایی مانند ماشین لباس‌شویی، قرص‌های دترجنت و... می‌دانند اما نکته مهم این است که گروه بسیاری از هموطنان در مصرف این شوینده‌ها زیاده‌روی می‌کنند و در آستانه عید نوروز، سلامت خود را به خطر می‌اندازند.
پی نوشت ها :
کارشناس ارشد محیط زیست
منبع: http://www.salamat.com
ae
