تمام آنچه میخواستید درباره چکاپ بدانید
امروزه بسیاری از بیماران بیش از هر دلیل دیگری برای چکاپ به درمانگاهها یا بیمارستانها میروند. هدف از این چکاپ محافظت در برابر بیماریها است.
با وجود اینکه بسیاری از بیماران میپندارند که یک رویه استاندارد برای چکاپ وجود دارد، بحثهای زیادی در میان کارشناسان در مورد اینکه چه آزمایشهایی، روی چه کسانی و از چه هنگام و چندبار باید انجام گیرد، در جریان بوده است. برای آشنایی با چکاپ، ضرورتها و مفاهیم آن با ما همراه شوید.
چکاپ مفید یا غیر مفید؟
اغلب بیماران در دو رده افراطی قرار میگیرند: آنهایی که اصلا مراقبتهای روتین پزشکی را انجام نمیدهند و دیگر افرادی که در این کار از جمله در آزمایشهای غربالگری یا بیماریابی افراط میکنند، حتی اگر به آن نیاز نداشته باشند.
معاینات جسمی و آزمایشهای دورهای در چکاپ باید به طور انفرادی بر مبنای سن، جنس، تاریخچه خانوادگی و عوامل خطرساز انتخاب شوند.
در واقع تنها آزمایشهای روتینی که کمیته اجرایی سرویسهای پیشگیری آمریکا (USPSTF) برای چکاپ توصیه میکند، برای فشار خون، کلسترول، سرطان روده بزرگ و سرطان گردن رحم است.
این کمیته اجرایی به دو دلیل آزمایشهای گسترده برای غربالگری بیماریهای دیگر را توصیه نمیکند:
یا اینکه مشخص شده است که این آزمایشها امتیاز خاص نسبت به سایر روشها ندارند، یا اینکه در مورد این آزمایشها شواهد کافی برای ثابتکردن سودمندی آنها وجود ندارد( به عبارت دیگر این آزمایشها متوسط طول عمر یا کیفیت زندگی را بهبود نمیبخشند.)
کمیته اجرایی سرویسهای پیشگیری آمریکا (USPSTF) به درستی پزشکان را به خاطر صرف زمان پردازش آزمایشهای بیماریابی که ارزششان مورد سوال است، به جای آنکه این زمان را صرف مشاوره با بیمار در مورد آثار زیانبار سیگار کشیدن، ورزش نکردن و سایر خطرات ناشی از شیوه زندگی غلط کنند، مورد انتقاد قرار میدهد.
تنها آزمونهایی که این کمیته انجام آنها را برای چکاپ توصیه میکند عبارتند از:
• چکاپ دورهای برای فشار خون در همه بزرگسالان
• اندازهگیری کلسترول کل برای مردان بین سنین 35 و 56 و زنان بین 45 تا 65. البته فواصل زمانی انجام این آزمایش معین نشده است.
• بیماریابی یا غربالگری برای سرطان روده بزرگ و راست روده برای افراد بالای 50 سال، به همراه آزمایش مدفوع از لحاظ وجود خون یا سیگموئیدوسکوپی کامل (اندوسکوپی بخش انتهایی روده بزرگ)
• ماموگرافی برای زنان بین 50 تا 69 سال، هر یک یا دو سال یک بار
• آزمایش پاپ اسمیر برای بیماریابی سرطان گردن رحم در زنان فعال از لحاظ جنسی هر سه سال یک بار
• آزمایش بینایی برای کودکان پیش از ورود به مدرسه و برای سالمندان
• آزمایشها برای افراد سالمند (یا افراد با شکایات خاص) برای ارزیابی نقصان شنوایی
• یک آزمایش ساده اما مفید دیگر اندازهگیری فشار داخل چشمی برای بیماریابی گلوکوم یا آب سیاه است که میتواند باعث کوری شود.
گروهی دیگری از آزمایشها نیز هستند که بهطور معمول در چکاپها انجام میشوند اما ارزش آنها به اثبات نرسیده است:
• آزمایش روتین قند خون برای بیماریابی دیابت
• آزمایش میزان هورمونهای تیرویید در خون (برای غربالگری بیماریهای تیروئید)
• تراکم سنجی استخوان در زنان یائسه برای غربالگری پوکی استخوان
• توجه داشته باشید که حتی کارشناسان نیز در توصیهها برای چکاپ با هم اختلافنظر دارند. برای مثال در مورد اینکه ماموگرافی را در 40 سالگی باید آغاز کرد یا 50 سالگی اختلافنظر عمدهای وجود دارد. اختلافنظر مشابهی در مورد اندازهگیری آنتیژن اختصاصی پروستات (PSA) برای شناسایی سرطان پروستات وجود دارد.
کمیته اجرایی معتقد است که پزشکان باید در روند چکاپ زمان بیشتری را به گفتگو درباره رفتارهای ناسالم بیمار اختصاص دهند. اگر پزشک بتواند بیمار را وادار نماید که کشیدن سیگار را کنار بگذارد، کمک بسیار بیشتری به او کرده است تا اینکه صرفا مجموعهای از آزمایشها را برای او تجویز کند.
بنابراین سوال حیاتی این است که چگونه میتوان حداکثر منافع را از یک چکاپ پزشکی به دست آورد؟
به یاد داشته باشید که لازم نیست که هر سال برای چکاپ مراجعه کنید: افراد در دهه 20 و 30 زندگی که علامتی ندارند، میتوانند هر دو تا پنج سال یک بار تحت معاینه جسمی قرار بگیرند.
هنگامی که برای چکاپ دورهای به پزشک مراجعه میکنید، همه سوابق پزشکی مربوط را با خود ببرید، از جمله سابقه پزشکی و خانوادگی تان و همه داروهایی که مصرف میکنید یا میکردهاید.
همچنین باید به طور واضح در مورد جزییات سبک زندگی خود به دکترتان توضیح دهید.
پزشکتان باید در حین چکاپ با شما صحبت کند و به شما گوش کند زیرا پیشگیری از بیماری به همان اندازه شناسایی آن مهم است.
افرادی که علایم خاصی ندارند، نیازی به گرفتن رادیوگرافی قفسه سینه، نوار قلب یا شمارش کامل گلبولهای خون ندارند.این باور که هر چه آزمایشهای بیشتری انجام شود، نتیجه چکاپ دقیقتر است، درست نیست.
یک چکاپ با صرفه میتواند بسیار ساده باشد و باید شامل موارد زیر باشد:
• یک معاینه جسمی، اندازهگیری قد، وزن، نبض و فشار خون؛ آزمایش خون برای کلسترول.
• برای زنان جدا از این آزمایشها باید تست پاپ اسمیر و غربالگری برای شناسایی سرطان پستان هم انجام شود.
پزشکی مدرن بالاخره درک کرده است که اقدامات ساده و معمول در حفظ سلامتی فرد بسیار موثرتر از آزمایشهای پیچیده و اسکنهای گرانقیمت است بنابراین انجام آزمایشهای غیر ضروری در جریان چکاپ تنها هدر دادن پول است.
هرچند وقت یک بار باید چکاپ پزشکی انجام داد ؟
انجمن پزشکی آمریکا توصیه میکند که افراد هر پنج سال یک بار تا سن 40 سالگی و بعد از آن هر یک تا سه سال چکاپ انجام دهند.
به عنوان یک قاعده سرانگشتی برای افراد در دهه دوم زندگی دو معاینه در این دوره، برای افراد در دهه سوم زندگی سه معاینه در این دوره و برای افراد در دهه چهارم زندگی چهار معاینه در این دوره لازم است.
برای افراد بالای پنجاه سال معاینه پزشکی سالانه توصیه میشود.
البته بهتر است همیشه نظر پزشکتان را درباره بهترین شیوه انجام چکاپ جویا شوید.
در جریان چکاپ چه کارهایی انجام میشود؟
• تاریخچه کامل پزشکی و خانوادگی از شما گرفته میشود.
• پزشک درباره چشمها، گوشها، بینی، گلو، ناحیه شکمی، بلع، اشتها، گوارش، گردش خون و ریهها از شما سوال میکند و آنها را معاینه خواهد کرد.
• نمونه ادراری برای بررسی وضع کلیهها؛ نمونه خون برای بررسی کلسترول خون و کمبود احتمالی آهن گرفته میشود.
• پزشک ممکن است آزمایشهای اضافی را بسته به سن، جنس، تاریخچه پزشک و خانوادگی شما درخواست کند.
• رادیوگرافی قفسه سینه، نوار قلب، معاینه مقعدی و تست استرس قلب ممکن است انجام شود.
• بیماران جدید درباره تاریخچه پزشکی بستگان نزدیکشان مورد سوال قرار میگیرند. ممکن است سوالاتی درباره وضعیت اجتماعی و اقتصادی فرد نیز پرسیده شود.
• نکته مهم مشاوره گرفتن درباره تغییرات سبک زندگی است. بررسیها نشان میدهد که به بیمارانی که برای چکاپ مراجعه میکنند، کمتر در مواردی مانند ترک سیگار، ورزش، تغذیه و مانند اینها مشاوره داده میشود.
تستهای غربالگری یا بیماریابی عمدهای که در چکاپها انجام میشوند
ملاحظات
هر چند وقت یک بار
چه کسی نیاز دارد
آزمایش
افراد مبتلا به فشار خون بالا باید تحت مراقبات پزشکی قرار داشته باشند. غربالگری دورهای
هر دو سال یک بار برای افراد دارای فشار خون طبیعی همه بزرگسالان فشار خون
گروهی از کارشناسان غربالگری دراین مورد را تنها برای مردان 35 تا 65 سال و برای زنان 45 تا 65 سال توصیه میکنند. دست کم یک بار در هر پنجسال اما در صورت بالا بودن کلسترول کل، پایین بودن اچدیال و یا داشتن عوامل خطرساز بیماری قلبی- عروقی با فواصل کمتر آزمایش انجام میشود همه بزرگسالان اندازهگیری کلسترول
زنانی که هرگز نتیجه غیرطبیعی نداشتهاند میتوانند پس از 65 سالگی این تست را متوقف کنند. احتمالا در صورتی که فرد دارای عوامل خطرسازی مانند سیگار کشیدن با روابط جنسی متعدد باشد، باید فواصل آزمایشها کمتر شود. از 18 سالگی به بعد یا زودتر اگر رابطه جنسی زودتر شروع شده باشد، هر سه سال یک بار شناسایی زودرس سرطان گردن رحم (پاپ اسمیر)
در مورد انجام ماموگرافی در دهه 40 اختلافنظر وجود دارد. هر سال همه زنان 50 ساله و بالاتر؛ زنان 40 تا 49 ساله بر حسب داشتن عوامل خطرساز با نظر پزشک غربالگری سرطان پستان (معاینه پستان و ماموگرافی)
در مورد مفید بودن آزمایش خون مخفی در مدفوع هنوز اختلافنظر وجود دارد.
معاینه مقعد با انگشت هم ممکن است انجام شود. انجام سالانه آزمایش خون مخفی مدفوع؛ سیگموئیدوسکوپی هر سه تا 10 سال یک بار بر حسب
توصیه پزشک 50 ساله و بالاتر و افراد در سن پایینتر در صورت داشتن عوامل خطرساز غربالگری برای سرطان روده بزرگ و راست روده، آزمایش خون مخفی در مدفوع یا آندوسکوپی بخش سیگموئید روده بزرگ
مفید بودن آزمایش آنتیژن اختصاصی پروستات برای غربالگری در همه مردان مورد اختلاف بوده است. بر حسب توصیه پزشک غربالگری روتین توصیه نمیشودو
اما در مردان بالای 50 سال سیاهپوست با سابقه خانوادگی سرطان پروستات توصیه میشود.) غربالگری برای سرطان پروستات (آزمایش آنتیژن اختصاصی پروستات و معاینه مقعد با انگشت برای ارزیابیاندازه پروستات)
در صورت بیعلامتبودن نیازی به آزمایش نیست. بر حسب نظر پزشک افراد بالای 60 سال به خصوص زنان، بر حسب نظر پزشک غربالگری بیماری تیروئید
بسیاری از متخصصان آن را توصیه میکنند، غربالگری در سن 40 یا 50 آغاز میشود. بر حسب توصیه چشمپزشک افراد در معرض خطر، افراد بالای 65 سال، افراد بسیار نزدیکبین یا دیابتیها، سیاهپوستان بالای 40 سال، افراد دارای سابقه خانوادگی غربالگری برای گلوکوم یا آب سیاه
اگر علایمی ندارید، ممکن است دلیلی برای آزمایش نباشد. بر حسب توصیه متخصص همه بزرگسالان چکاپ دندانی
افراد بالای 50 سال بیش از همه احتمال دارد نسبت به این بیماریها ایمنی نداشته باشند. هر ده سال یک بار همه بزرگسالان واکسن یادآور دیفتری و کزاز
حتی افراد کمتر از 65 سال نیز میتوانند از واکسیناسیون آنفلوآنزا سود ببرند و باید زدن واکسن را مورد نظر قرار دهند. هر سال در پاییز هر فرد 65 ساله یا بالاتر ، افراد دچار بیماری ریوی یا قلبی یا سرطان و سایر افراد در معرض خطر واکسن آنفلوآنزا
موثر در مقابل اغلب سویههای پنوموکوک، اثر آن 5 تا 10 سال طول میکشد. دست کم یک بار هر فرد 65 ساله یا بالاتر و دیگرانی که در معرض خطر بالای عوارض هستند واکسن پنوموکوک
زدن واکسن نباید در طول بارداری باشد یک بار همه زنان در سن بارداری واکسن سرخجه
همه نوزادان باید واکسینه شوند. بر حسب توصیه متخصص همه نوجوانان و جوانان و بزرگسالان در معرض خطر واکسن هپاتیت B
منبع:www.salamat.com
/ع