گفتگو با دکتر ارشمیدس صنعتی، فوق‌تخصص قلب و عروق
قلب، عضوی عضلانی و توخالی است با اندازه‌ای در حدود یک مشت بسته دستتان که در قسمت پایین قفسه سینه، در پشت و سمت چپ استخوان جناغ سینه قرار گرفته است. این عضو قوی و پرکار خون را به همه بخش‌های بدن اعم از سلول‌ها، عضلات، استخوان‌ها و اعضا پمپ می‌کند. برای آشنایی بیشتر با این عضو حساس و مهم در روز جهانی قلب به سراغ دکتر ارشمیدس صنعتی، فوق‌تخصص قلب و عروق و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران رفتیم تا اطلاعاتمان را در این خصوص افزایش دهیم.
از دیدگاه یک متخصص قلب، قلب چه تعریفی دارد؟
در تمام طول زندگی، قلب با سرعتی حدود یک بار در ثانیه می‌تپد و حین فعالیت بدنی این سرعت به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. وزن قلب حدود 500 گرم است، با این حال در هر دقیقه حدود پنج لیتر خون یا بیشتر را پمپ می‌کند. روزانه قلب، معادل تقریبا 7500 لیتر خون را به داخل دستگاه گردش خونتان پمپ می‌کند. خونی که به وسیله قلب جریان می‌یابد نیازهای غذایی و اکسیژن تک‌تک سلول‌ها را تامین می‌کند. دستگاه گردش خون که خون در داخل آن جریان می‌یابد از دو نوع رگ اصلی تشکیل شده است. سرخرگ‌ها و شاخه‌های آنها، خونی را که به تازگی اکسیژن‌دار شده از قلب دور کرده و به تمام بافت‌های بدن می‌رسانند. سیاهرگ‌ها و شاخه‌های آنها، خون حاوی مواد زایدمانند دی‌اکسید کربن را به قلب بازمی‌گردانند تا پس از آن به ریه‌ها برود. ریه‌ها دی‌اکسید کربن را خارج کرده و اکسیژن تازه را جایگزین آن می‌کنند. اگر عمل پمپاژ قلب و گردش خون ناشی از آن تنها چند دقیقه از حرکت باز ایستد زندگی خاتمه می‌یابد. در حقیقت، اغلب اوقات مرگ اولین علامت بیماری قلب و عروق خونی است. علت اصلی اینکه تا این حد روی پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی تاکید می‌شود همین موضوع است.
چه عواملی می‌توانند سلامت قلب‌مان را تهدید کنند؟
عوامل خطرزای بیماری قلبی‌عروقی هم شامل مواردی است که شما نمی‌توانید در طول زندگی آنها را کنترل کنید مانند جنس، سن و ارث و هم شامل جنبه‌هایی از زندگی شماست که قادر به کنترل آنها هستید مانند مصرف سیگار، اضافه وزن، فعالیت بدنی، سطح کلسترول بدن، پرفشاری خون و بالا بردن قند خون. همچنین در نظر داشته باشید که خطر به معنی احتمال و شانس است و نه به معنی حتمی بودن وقوع یک رویداد.
در بین صحبت‌هایتان به اضافه وزن نیز اشاره کردید. در این باره نیز بیشتر توضیح دهید؟
هنگامی که وزن شما افزایش می‌یابد بیشترین چیزی که به دست می‌آورید بافت چربی است. درست مانند سایر قسمت‌های بدن، این بافت نیز به اکسیژن و مواد مغذی خون نیاز دارد. با افزایش نیاز به اکسیژن و مواد مغذی مقدار خون گردشی در بدنتان نیز ناگزیر به افزایش است. داشتن اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به فشار خون بالا را بیشتر می‌کند. چربی اضافه همچنین با افزایش سطح خونی کلسترول بد و تری گلیسرید و کاهش سطح کلسترول خوب همراه است. با گذشت زمان تغییرات چربی خون در تولید رسوبات چربی در سرخرگ‌ها که به آن تصلب سرخرگ گفته می‌شود، مشارکت می‌کند. آترواسکلروز سرخرگ شما را در معرض خطر بیماری سرخرگ کرونر و سکته مغزی قرار می‌دهد. چاقی چند اثر مضر دیگر نیز دارد. عامل اصلی دیابت نوع 2 و سنگ صفرا، چاقی است و می‌تواند قطع تنفس حین خواب و بیماری آرتروز مفاصل را نیز بدتر کند. چند نوع سرطان نیز با اضافه وزن همراه‌اند. در زنان این سرطان‌ها شامل سرطان پستان، رحم، روده بزرگ و کیسه صفرا است. مردان مبتلا به اضافه وزن در خطر بیشتر ابتلا به سرطان روده بزرگ و پروستات هستند. اگر چاق هستید کاهش تنها 10 درصد از وزن کنونی شما می‌تواند اثر مثبتی روی سلامت‌تان داشته باشد. کم کردن آهسته و پیوسته وزن به میزان 5/0 تا یک کیلوگرم در هفته بی‌خطرترین راه کاهش وزن و دور شدن از چاقی است.
زندگی شهری امروز موجب شده است که کمتر فعالیت کنیم و در نتیجه چاق شویم. درباره ورزش کردن نیز اظهار نظر بفرمایید؟
ورزش نکردن یک عامل خطرزای جدی برای بیماران قلبی عروقی است. این عامل همچنین با سایر عوامل خطر از قبیل چاقی، دیابت، فشار خون بالا و سطح پایین کلسترول خوب همکاری می‌کند. نداشتن فعالیت بدنی خطر بیماری سرخرگ کرونر را تقریبا دوبرابر می‌کند و با خطر کلسترول بالا، فشارخون بالا یا مصرف سیگار قابل مقایسه است. علاوه بر این افراد کم تحرک 30 تا 50 درصد بیش از دیگران در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار دارند.
اگر همین امروز تصمیم بگیریم و شروع به ورزش کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
ورزش منظم و متوسط تا شدید نقش بسیار مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی دارد. حتی میزان نسبتا کم فعالیت بدن اگر به صورت منظم و به مدت طولانی انجام شود سودمند خواهد بود. فعالیت بدنی روزانه می‌تواند خطر بیماری قلبی‌عروقی را کاهش دهد. این عمل میزان کلسترول خوب خون شما را بالا می‌برد. سطح کلسترول بد و تری گلیسرید را کاهش می‌دهد و فشار خون را کم می‌کند. کارایی عضله قلب را بهبود می‌بخشد و در کنترل وزن به شما کمک می‌کند. ورزش منظم قادر است خطر حمله قلبی بعدی و مرگ را نیز کاهش دهد. علاوه بر مزایایی که روی قلب و عروق خونی دارد فعالیت جسمی برای سایر قسمت‌های بدن نیز سودمند است. فعالیت بدنی موجب ساخت استخوان‌ها، عضلات و مفاصل سالم می‌شود و خطر سرطان روده را کاهش می‌دهد. همچنین فواید روانی نیز دارد. احساس افسردگی و اضطراب را کاهش داده و خلق را بهتر کرده و احساس خوب بودن را تقویت می‌کند.
اغلب موارد واژه بیماری قلبی عروقی با بیماری قلبی اشتباه گرفته می‌شود. این دو بیماری چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
بیماری قلبی‌عروقی و بیماری قلبی اغلب به جای هم به کار می‌روند اما قلبی‌عروقی اصطلاح گسترده‌تری نسبت به قلبی است زیرا نه تنها قلب بلکه همچنین همه سرخرگ‌ها، مویرگ‌ها و سیاهرگ‌هایی را که مستقیم یا غیر مستقیم با قلب ارتباط دارند در بر می‌گیرد. به این ترتیب بیماری قلبی‌عروقی نه تنها بیماری‌های قلب بلکه همچنین بیماری‌های عروق خونی مانند سکته مغزی را نیز شامل می‌شود.
سیگار با قلبتان نمی‌سازد
متخصصان علوم پزشکی چند سال پیش دریافتند که مصرف سیگار نه تنها قلب که کل اعضای بدن را تهدید می‌کند. به دنبال آن سازندگان سیگار ملزم شدند یک برچسب هشدار درباره مضرات سیگار روی هر پاکت سیگار قرار دهند. از آن زمان تا به حال این هشدار جدی‌تر شده و حجم عظیمی از تحقیقات بالینی و آماری این دیدگاه را تقویت کرده است. سیگار کشیدن مضر است نه تنها به دلیل وجود رابطه بین سیگار و سرطان ریه بلکه به این دلیل که مصرف سیگار در بالای فهرست عوامل خطرزای بیماری قلبی‌عروقی قرار دارد. اگر سیگار مصرف می‌کنید خطر حمله قلبی یا سکته مغزی در شما حداقل دوبرابر افراد غیر سیگاری است. این خطر با افزایش تعداد سیگارهای مصرفی روزانه بیشتر می‌شود. افراد سیگاری که یک بار دچار حمله قلبی شده‌اند نسبت به افراد غیر سیگاری احتمال بیشتری دارد که دچار مرگ یا مرگ ناگهانی شوند. مصرف سیگار موجب می‌شود غدد فوق کلیه، هورمونی ترشح کنند که به طور موقت فشار خون شما را افزایش داده و موجب می‌شود قلبتان بیشتر کار کند. علاوه بر این سیگار مقدار اکسیژن در دسترس قلب را کاهش می‌دهد بنابراین هر عدد سیگار یک فشار اندک و در عین حال غیر ضروری را روی قلب و عروق خونی شما وارد می‌کند. همچنین میزان رسوبات چربی موجود در سرخرگ‌ها در افراد سیگاری نسبت به غیرسیگاری‌ها بیشتر است. این حالت به این دلیل است که سیگار موجب تجمع سلول‌های خونی خاصی به نام پلاکت می‌شود که ته‌نشین شدن کلسترول در سرخرگ را تحریک می‌کنند. از آنجا که فرآیند یاد شده (آترواسکلروز) هم به وسیله فشار خون بالا و هم با مصرف سیگار تسریع می‌شود بنابراین یک فرد سیگاری مبتلا به فشار خون بالا در خطر بیشتر ابتلا به تصلب سرخرگی و (آترواسکلروز) قرار دارد. اثرات تجمعی مضر دود سیگار روی اعضای بدن دلیل قانع‌کننده‌ای برای ترک سیگار است. به جز این، با ترک سیگار بعضی از صدماتی که قبلا ایجاد شده است از بین می‌رود. یک سال پس از قطع مصرف سیگار، خطر بیماری عروق کرونر از جمله حمله قلبی و درد قفسه سینه به نصف کاهش می‌یابد. 15 سال پس از ترک سیگار، خطر ابتلای شما مشابه کسی است که هرگز سیگار نکشیده است بنابراین هر چه زودتر سیگار را کنار بگذارید انتظار طول عمر بیشتری را خواهید داشت. یک نکته دیگر را نیز به افراد سیگاری توصیه کنم که ترک سیگار آسان نیست به‌طور معمول بیشتر افراد سه تا چهار بار اقدام به ترک می‌کنند تا سرانجام موفق می‌شوند. با این وجود با هر بار تلاش برای انجام این کار احتمال موفقیت بیشتر می‌شود.
منبع:http://www.salamat.com
