تصحیح، نقد و بهسازی میراث مکتوب، سه مرحله اساسی در بهره مندی ازاندوخته های علمی و فکری پیشینیان است . در جدال سنت و تجدد، اصالت و تجدید و تراث و حداثت با تکیه بر آن می توان استوار ایستاد و گذشته را به حال پیوند زد .
در چند دهه اخیر در عرصه علوم اسلامی تصحیح و تحقیق متون کهن بیشترین تلاش علمی پژوهشگران را به خود معطوف داشته است و این تنها مرحله ای نخست از اقدامی بنیادین است که مرحله دیگرش رویکرد به تصحیح انتقادی خواهد بود . از این که بگذریم به نقد و بهسازی [نقد التراث و تیسیر التراث (1) ] بسی کمتر توجه شده است .
میراث حدیث شیعه گامی کوچک است در این وادی بزرگ; چرا که اینک تنها عرضه بخشی از میراث مکتوب مسلمانان را در حوزه حدیث برعهده گرفته والبته امیددارد که درآینده به تصحیح انتقادی، نقدوبهسازی متون نیز بپردازد .
پس از نشر دفتر نخست، ارباب فضل و معرفت ما را از نقد و نظر خویش بی بهره نساخته و ارمغان هایی هدیه دست اندرکاران نمودند:
1 - سطح علمی تصحیح و تحقیق همگون نیست، بعضی از رساله ها از حد تصحیح خارج شده و حواشی زاید بر متن دارد و برخی دیگر از استنساخ فراتر نرفته است . چنانکه ارجاعات یکسان انجام نشده است . گاه پی نوشت رساله های عربی، فارسی است و مقدمه ها نیز یکسان تحریر نگشته است .
2 - گاه تلاش برای یافتن نسخه های متعدد یک رساله، عقیم مانده و تصحیح تنها بر پایه یک نسخه به انجام رسیده است .
3 - متاسفانه با وجود تلاش بسیار، چاپ نخست این دفتر ازاغلاط چاپی و مطبعی خالی نبود و این تا اندازه ای به استواری دفتر لطمه زده است .
4 - یک زبانه بودن این دفترها، پیشنهاد برخی از پژوهشگران بود .
5 - از دیگر پیشنهادهای اهل فضل عرضه موضوعی - تخصصی دفترها بود . بدین صورت که هر دفتر به یکی از محورهای پنجگانه ذیل اختصاص یابد:
الف - متون حدیثی ;
ب - شرح حدیث و غریب الحدیث ;
ج - دعا و شرح ادعیه ;
د - درایة الحدیث ;
ه ترجمه احادیث ;
تلاش شد کاستی ها به اندازه وسع برطرف شود و بر اتقان و استواری تصحیح و تحقیق افزوده گردد .
پیشنهاد تک زبانی و موضوعی بودن نیز در دست مطالعه و بررسی است; چرا که شکل کنونی دفترها مورد قبول و پسند دسته ای دیگر از صاحب نظران واقع شده است .
بار دیگر، همه ارباب فضل را به همکاری دعوت می کنیم و نقد و پیشنهاد همگان را هدیه ای دلپذیر می انگاریم .
مهدی مهریزی
پی نوشت:
1) این اصطلاحات در منشورات عربی به کار می رودو نام سلسله ای از آثار المعهد العالمی للفکر الاسلامی است .
