مغز همان مخ نیست!

خیلی‌ها فکر می‌کنند که دستگاه عصبی یعنی مغز؛ و مغز هم در نظر خیلی‌ها یعنی نیمکره‌های مخ. اما واقعیت این است که دستگاه عصبی مشتمل بر دو قسمت مرکزی و محیطی است که قسمت مرکزی آن در درون محفظه‌ای استخوانی به نام استخوان جمجمه و ستون فقرات قرار گرفته و شامل مغز و نخاع است. از نظر ساختمانی نیز در سیستم اعصاب مرکزی دو قسمت به نام‌های ماده سفید و ماده خاکستری قابل تشخیص می‌باشد.

مغز
 

مغز در داخل استخوان جمجمه و نخاع در داخل ستون فقرات جای گرفته‌ است. سه پرده که در مجموع مننژ نامیده می‌شوند، مغز و نخاع را از اطراف محافظت می‌کنند. پرده داخلی چسبیده به مغز و نخاع بوده و کار تغذیه بافت عصبی را انجام می‌دهد. پرده میانی عنکبوتیه نام دارد که به پرده خارجی چسبیده و از پرده داخلی کم و بیش فاصله دارد. پرده خارجی از بافت پیوندی محکم تشکیل شده و به استخوان‌های محافظ چسبیده است. در فاصله بین عنکبوتیه و پرده داخلی مایع شفافی قرار گرفته است که از‌ترشحات رگ‌های خونی است. این مایع را مایع مغزی نخاعی می‌گویند و کار آن محافظت از بافت عصبی است.

مخ
 

همه تصور می‌کنند مغز و مخ یکی است اما مغز به مجموع بافت‌های عصبی داخل جمجمه و عروق و اعصاب پیرامون آن و پوشش‌های مختلف آن می‌گویند در حالی که مخ فقط به دو نیمکره عصبی و محتویات سلولی آن گفته می‌شود.
مخ بزرگ‌ترین قسمت مغز است و دارای دو نیمکره است که توسط رشته‌های عصبی محکم و سفید رنگی به هم متصل‌اند و ارتباط دو نیمکره نیز از طریق همین رشته‌های عصبی صورت می‌گیرد. قسمت سطحی مخ، خاکستری رنگ است و قشر مخ نامیده می‌شود. قشر مخ در انسان به علت وسعت زیاد خود و جای گرفتن در فضای محدود حالت چین خورده دارد. در زیر قشر مخ ماده سفید رنگی وجود دارد که از اجتماع رشته‌های عصبی میلین دار تشکیل شده است و این رشته همان دنباله‌های نورون‌هایی هستند که در قشر خاکستری با سایر قسمت‌های دستگاه عصبی قرار دارند.
علاوه بر قشر مخ چند هسته خاکستری در بخش سفید آن وجود دارد که مهم‌ترین آنها غده تالاموس و غده هیپوتالاموس است. هر قسمت از قشر خاکستری کار ویژه‌ای انجام می‌دهد. مراکز مربوط به دریافت و تفسیر اطلاعات رسیده از اندام‌های حسی مختلف مانند چشم و گوش و پوست در این قسمت است. قسمتی از قشر خاکستری مرکز حرکات ارادی است. مخ مرکز احساسات، فکر کردن و حافظه است. نیمکره چپ مخ حرکات طرف راست و نیمکره چپ بدن حرکات طرف راست بدن را کنترل می‌کنند. هر نیمکره کارهای ویژه‌ای را نیز انجام می‌دهد. نیمکره چپ در زبان آموزی، یادگیری، تفکر ریاضی و منطق تخصص دارد. نیمکره راست انجام دادن کارهای ظریف هنری، موسیقی را کنترل می‌کند. تالاموس‌ها مرکز تقویت پیام‌های حسی مانند چشم، درد و‌ترس هستند و پیام‌های حسی را قبل از اینکه به قشر مخ برسند تقویت می‌کنند. هیپوتالاموس مرکز تنظیم اعمال مختلفی از جمله گرسنگی، تشنگی، خواب و بیداری و دمای بدن است.

مخچه
 

مخچه قسمتی از مغز است که در پشت و زیر مخ قرار دارد. مخچه دارای دو نیمکره است اما چین خوردگی‌های سطحی آن کم عمق‌تر و منظم‌تر است. قسمت سطحی مخچه را ماده خاکستری پوشانده است. مخچه به وسیله دسته تارهای عصبی به بقیه قسمت‌های دستگاه عصبی مربوط است. مخچه در کار کنترل فعالیت‌های ماهیچه‌ای به مخ کمک می‌کند. مخچه پیام‌های حرکتی را قبل از اینکه به اندام‌ها بروند تقویت می‌کند. در نتیجه حرکات نرم‌تری از بدن سر می‌زند. حفظ تعادل بدن نیز به عهده مخچه است. برای این کار چشم‌ها و گوش داخلی وضعیت بدن را به مخچه خبر می‌دهند و مخچه، ماهیچه‌ها را طوری کنترل می‌کند که تعادل برقرار بماند. در مجموع کارهایی که مخچه انجام می‌دهد همگی غیرارادی هستند.

بصل النخاع
 

بصل‌النخاع پایین‌ترین مرکز عصبی واقع در استخوان جمجمه است. انتهای بصل‌النخاع به نخاع مربوط است. بیشتر بصل‌النخاع از ماده سفید و رشته اعصابی تشکیل شده است که میان نخاع و مغز قرار دارد. بصل‌النخاع فعالیت اندام‌های داخلی بدن مانند قلب، شش‌ها و اندام‌های گوارشی را اداره می‌کند. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین اجزای مغز است و آسیب وارده به آن مرگ را به دنبال دارد.
منبع: www.salamat.com
/ک