ترس (۲)

در شماره پیشین بیان نمودیم که ترس از خداوند، در دنیا، برای انسان، آثار روحی، معنوی و مادی به همراه دارد و همین آثار نیک در دنیاست که در آخرت نیز انسان را سعادتمند می گرداند . و سه مورد نیز از آثار دنیوی ترس را نام بردیم که عبارت بودند از:

1 - علم ودین انسان کامل می شود;

2 - به مقام علما و اندیشمندان می رسد;

3 - هدایت الهی شامل حالش می گردد .

و اینک به ادامه بحث می پردازیم:

4 - کمالات و حکمت الهیه

یکی دیگر از آثار ترس از خداوند، این است که اگر انسان می خواهد به مقامات عالیه و کمالات الهیه برسد، باید از خداوند بترسد . رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «منشا حکمت، ترس از خداوند است .» (1)

حکمت، نور الهی است که بوسیله آن، انسان به مقامات معنوی بسیار بالا دست می یابد . حکمت الهی بوسیله راه های مختلف نصیب انسان می شود که یکی از این راه ها، ترس از خداوند است . از جمله اهداف رسالت انبیاء آموختن حکمت به مردم است . قرآن می فرماید: «بر آنان، آیات خداوند را بخوان، آن ها را تزکیه کن و سپس کتاب و حکمت به آنان بیاموز .» (2)

از جمله کسانی که خداوند به آنان حکمت عطا فرمود، حضرت لقمان است . (3) حکمت الهی به انسان قدرت تشخیص حق از باطل، راه هدایت، و حقایق را عنایت می کند و در پرتو آن، انسان به کمالات معنوی والایی دست می یابد .

5 - ترس همه موجودات

امام صادق ( علیه السلام) می فرماید: «کسی که از خدا بترسد، همه چیز از او می ترسد .» (4) از این روایت استفاده می شود که ترس از خداوند، به انسان ابهت و قداست و ارزشی عنایت می کند که دیگر موجودات، تحت تاثیر او قرار می گیرند . چنانکه در حالات ائمه ( علیهم السلام) در تاریخ، داستان های زیادی در همین مورد آمده است که حتی حیوانات وحشی از آنان می ترسیدند و در مقابل آن ها رام می شدند . همه موجودات عالم از ذات مقدس حضرت احدیت پیروی و اطاعت می کنند . اما اگر کسی از خدا نترسد، از همه چیز خواهد ترسید و این مطلب دنباله روایت امام صادق ( علیه السلام) بیان شده است: «کسی که از خدا نترسد، از همه چیز می ترسد .»

6 - تمکن در زمین

خداوند به کسانی که ازاو بترسند و او را پیروی کنند، در زمین، قدرت و مقام خواهد بخشید . قرآن کریم می فرماید: «خطاب به پیامبران قسم یاد می کنم که البته شما را بعد از ستمکاران در زمین جای دهم و این برای کسی است که از مقام من بترسد و از وعده های عذاب من بیمناک باشد .» (5)

7 - بی رغبتی به دنیا

رغبت به دنیا و عشق و علاقه به نعمات و جلوه های دنیا، منشا بسیاری از گناهان است و ترس از خدا، انسان را نسبت به دنیا بی میل و رغبت می کند و هم و غم او از مسائل دنیوی بیرون می رود و متوجه مقامات معنوی و اخروی می شود . قرآن می فرماید: «کسی که سود دنیا را بخواهد، به او می دهیم، اما در آخرت بهره ای نخواهد داشت .»(6) و امام صادق ( علیه السلام) فرمودند: «دنیا مانند آب دریاست; شخص تشنه هر چه بیشتر از آن بنوشد، عطش او زیادتر گردد تا او را به هلاکت رساند» . (7) اما آن کس که از خدا بترسد، نسبت به دنیا بی رغبت است و آخرت را می طلبد .

8 - گناه نمی کند

پیامبران الهی پیوسته بوسیله ترس از خداوند و قیامت سعی داشتند که مردم را از عصیان و گناه بازدارند و از ترس، به عنوان عامل رشد و تزکیه انسان ها استفاده نمایند . و هدف از رسالت انبیاء نیز هدایت مردم بوسیله ترس و بشارت بوده است . قرآن می فرماید: «تو جز آن که خلق را (از کیفر اعمال بد) بترسانی، به کار دیگری مامور نیستی . ما تو را به حق و راستی به سوی خلق فرستادیم تا (خوبان را به بهشت ابد بشارت دهی و بدان را از خشم و غضب حق) بترسانی و هیچ امتی نبوده، جز آن که میانشان ترساننده و راهنمایی بوده است .» (8)

در آیات دیگری نیز خداوند صراحتا می فرماید که هر کس خداترس شود پرهیزکار می گردد و به اعمال شایسته و صالح دست می زند و گناه نمی کند . و مشخص می سازد که ترس از خداوند عامل رشد معنویات در بشر و انجام اعمال صالح است .

9 - مراقبت و محاسبه نفس

مراقبت و محاسبه، انسان را از گناهان تزکیه کرده و او را به انجام اعمال صالح تشویق و ترغیب می نماید . در مکتب اسلام راجع به مراقبت از اعمال و محاسبه نفس، احادیث فراوانی رسیده است . از جمله امام کاظم ( علیه السلام) فرموده است: «کسی که به حساب اعمال خود نرسد، از ما شیعیان نیست . پس اگر کار خوب کرده، توفیق انجام بیشتر از خداوند بخواهد و اگر کار بد و زشتی انجام داده، از خداوند درخواست آمرزش کند و توبه نماید .» (9)

10 - مطیع خداوند

یکی دیگر از آثار ترس از خداوند، این است که انسان مطیع خداوند می شود و در راهی قدم می گذارد که رضای خداوند در آن است و به این وسیله به نجات و پیروزی در دنیا و آخرت می رسد . قرآن می فرماید: «و هر کس فرمان خدا و رسول را اطاعت کند و خداترس و پرهیزکار باشد، چنین کسی را پیروزی و رستگاری و سعادت خواهد بود .» (10)

ترس از خداوند، روحیه اطاعت از اوامر الهی را در قلب انسان بوجود می آورد و این اطاعت برای انسان آثار دنیوی و اخروی فراوانی به همراه دارد . از جمله قرآن می فرماید: «اگر خدا و رسول وی را اطاعت کنید، او از اعمال شما هیچ نخواهد کاست و از گناه گذشته شما می گذرد که خدا بسیار آمرزنده و مهربان است .» (11)

11 - شجاع می شود

انسان وقتی از خداوند ترسید، شجاعت در وجودش تقویت می شود و از هیچ چیز در خود هراسی راه نمی دهد . برای ایجاد روحیه شجاعت و بی باکی در راه خدا و یاری دین، ابتدا فرد باید ترس از خدا را در خود تقویت نماید . نمونه روشن این شجاعت ها، شجاعت انبیاء الهی و ائمه معصومین ( علیهم السلام) است .

آثار اخروی ترس از خداوند

1 - ایمن از ترس قیامت

اگر انسان از خداوند بترسد، در قیامت از هول برپایی قیامت و حساب، در امان نخواهد بود . پیامبر (صلی الله علیه و آله) طی روایتی فرمودند: «هر کس که به واسطه ترس از خداوند به اندازه بال مگسی، اشک از چشمش بیرون آید، خداوند در روز واهمه بزرگتر (قیامت)، او را ایمن می گرداند .» (12)

2 - بهشت جایگاه اوست

از جمله آثار ترس از خداوند، آن است که انسان را از گناهان باز می دارد و در قیامت، جایگاه او بهشت خواهد بود . قرآن می فرماید: «اما کسی که از مقام و منزلت پروردگارش بترسد، و نفس خود را از هوی و هوس منع کند، البته نتیجه کارش این است که بهشت جایگاه اوست .» (13)

3 - آمرزش خداوند شامل حال او می شود

اگر فردی از خداوند، بترسد و از فرامین الهی و دستورات نبوی پیروی نماید، و احیانا، ندانسته و از روی جهالت، گناهانی مرتکب شود، خداوند بشارت داده است که مغفرت خود را شامل حال این فرد خواهد کرد . قرآن می فرماید: «(ای پیامبر!) اگر تو کسانی را بترسانی و اقرار کنی که پیرو آیات قرآن شده و از خدای متعال و مهربان در خلوت ها می ترسند، اینان را به مغفرت خداوند و پاداش با لطف و کرم او بشارت ده .» (14)

4 - رستگار است

انسانی که از خدا می ترسد، رستگار می شود و از اهل کفر و شرک محسوب نمی گردد . خداوند در قرآن می فرماید: «و هر کس که فرمانبرداری خدا و پیغمبر کند و از خدا بترسد، پس آنان از رستگاران می باشند .» (15) در حقیقت، ترس از خداوند، انسان را به فرمانبرداری از او و پیام های رسولش موظف می کند و در این حال است که انسان به رستگاری و هدایت دست می یابد .

5 - به مقام رضوان می رسد

چنان که در جهنم، عذاب خداوند درجه بندی است و هر کس به اندازه گناهش عذاب و کیفر می شود، در بهشت نیز درجات آنان امتیازبندی شده است و درجات بهشت متفاوت است . بالاترین مقام در قیامت، مقام رضوان است که مخصوص آن کسانی است که از خداوند می ترسند . قرآن می فرماید: «خداوند از آن مؤمنین راضی و خشنود است و آنان هم از خداوند خشنودند . این مقام برای کسی است که از پروردگارش بترسد .» (16)

در شماره های آتی، به اقسام دیگر ترس از خداوند، خواهیم پرداخت .

برگرفته از کتاب روانشناسی جوان