مناجات های علی علیه السلام

دعای کمیل علی(ع)

با دعای کمیل علی(ع) همه کم و بیش آشناییم، اگر کسی سابقه علی(ع) را نداند و نگاهی به دعای کمیل او داشته باشد، می بیند سراسر گریه و ناله و توبه و پشیمانی از گناه، و عذرخواهی از خداوند است: «الهی قد اتیتک بعد تقصیری و اسرافی علی نفسی معتذراً نادماً...؛ خدایا بعد از تقصیرم و اسراف بر نفسم به پیشگاهت آمده ام در حالی که عذرخواه، پشیمان، دل شکسته، آمرزش طلب بازگشت کننده، اقرار کننده(به گناه) و اعتراف(به تقصیر و گناه خویش) دارم.»
3 دعای صباح
در بخشی از این دعا می خوانیم: «الهی کیف تطرد مسکیناً التجأ الیک من الذّنوب هارباً ام کیف تخیّب مستر شداً قصد الی جنابک ساعیّاً؛ خدایا چگونه طرد می کنی از درگاهت بیچاره ای را که از گناه گریزان به تو پناه آورده است و چگونه ناامید می کنی راه جویی را که قصد تو کرده است با سعی و تلاش...؛
4 مناجات منظومه علی(ع):
این مناجات سراسر سوز و ناله و گریه و توبه است، که به نمونه هایی اشاره می شود:
الهی لئن جلّت و جمّت خطیئتی فعفوک عن ذنبی اجلّ و اوسع
ای خدا اگر چه گناه من بزرگ و بسیار است
پس عفو تو از گناه من بزرگتر و وسیع تر است
الهی لئن اعطیت نفسی سؤلها فها انا فی ارض النّدامة ارتع...
ای خدا اگر من خواهش های نفس خود را پیروی کردم،
اکنون من در باغ پشیمانی قدم می زنم
الهی ذنوبی بذّت الطّود و اعتلت وصفحک عن ذنبی اجلّ وارفع...
ای خدا گناهان من از کوهها افزون تر و بالاتر است
(ولی) بخشش تو از گناه من بسی بزرگتر و بلندتر است
الهی فان تعفو فعفوک منقذی والّا فبا لذّنب المدمّر اصرع...
ای خدا اگر مرا ببخشی عفو تو نجات بخش من است
وگرنه من به گناه مهلک هلاک خواهم شد..
«الهی ان قدجرت علی نفسی فی النّظر لها فلها الویل ان لم تغفرلها؛ خدایا در توجّه به نفسم(بر اثر گناه) بر خود ستم کرده ام، پس وای بر آن نفس اگر تو آن را نبخشی.» و در بخش دیگر فرمود: «الهی اخذتنی بجرمی اخذتک بعفوک و ان اخذتنی بذنوبی اخذتک بمغفرتک و ان ادخلتنی النّار اعلمت اهلها انّی احبّک الهی ان کان صغر فی جنب طاعتک عملی فقد کبر فی جنب رجائک املی؛ خدایا اگر مرا به جرمم مؤاخذه کنی تو را به عفوت می گیرم، و اگر به گناهم مؤاخذه کنی به آمرزشت بازخواست می کنم و اگر مرا داخل جهنّم کنی(دست به افشاگری می زنم و) اعلام می کنم که تو را( ای خدا) دوست دارم.»
الهی ان کانت الخطایا قد استقطتنی لدیک فاصفح عنّی بحسن توکّلی علیک؛ خدایا اگر خطاها مرا از نظرت انداخته(و از چشمت ساقط کرده) پس از من چشم بپوشان بخاطر خوبی توکّلی که به تو دارم.
مناجات مسجد کوفه:
از دیگر دعاهای سراسر حال و توبه و سوز امیرمؤمنان که حقیقةً تربیت کننده و انسان ساز است مناجات مسجد کوفه امیرمؤمنان(ع) است که ساعت ها وقت می خواهد که با حال و توجه در کنار محراب آن حضرت خوانده شود، که متأسفانه امروزه اکثر زائران مسجد کوفه و محراب از آن ها غافلند حداکثر به بوسیدن محراب و دو رکعت نماز و یک عکس یادگاری بسنده می کنند، اگر انسان با دیده دل در این مناجات بنگرد گویا از درون آن ناله های جانسوز علی را از نختلستانهای کوفه می شنود که: «و اسئلک الامان یوم یعرف المجرمون بسیماهم فیؤخذ بالنّواصی والاقدام...؛ از تو امان می خواهم در روزی که مجرمان از چهره شان شناخته می شوند و با موی پیشانی و قدمهاشان گرفته می شوند...»
و از تو امان می خواهم برای روزی که گنهکاران دوست دارند. بجای عذاب فرزندان و همسر و برادر و خویشان او را و تمام آنچه در زمین است فدیه و عوض بگیرند( ولی او) نجات یابد.» و عرضه دارد «مولای یا مولای انت الغفور و انا المذنب و هل یرحم المذنب الّا الغفور ؛ مولای من، ای آقای من، تو آمرزنده ای و من گنهکار و آیا گناه کار را جز آمرزنده (و بخشنده) چه کسی ترحم می کند.»
آنچه بیان شد قطره ای از دریای حال علی (ع) است که همیشه مخصوصاً، شب ها از آن برخوردار بوده است. راستی اگر کسی با آن مناجات ها خو بگیرد، و بر خواندن آنها مداومت به ورزد از نظر معنوی چگونه تربیت خواهد شد؟ ژرفای آن را جز کسانی که در این وادی هستند نمی دانند علی(ع) این مناجات ها و دعاها را و همین طور دعای دیگری که از دیگر امامان رسیده، همچون مناجات توّابین امام سجاد(ع) و...برای این به یادگار گذارده که شیعیان او با حال توبه و مناجات تربیت شوند، و در مسیر صحیح معنویت و عرفان قرار می گیرند.