آداب سفر و دعاهای مربوط به آن

دفع نحوست های سفر به تصدق و دعا
در حدیث صحیح از حضرت صادق علیه السلام منقول است که تصدق کن و در هر روز که خواهی سفر برو.
در حدیث صحیح دیگر منقول است که از آن حضرت پرسیدند: آیا کراهت دارد سفر کردن در روزی از روزها، مثل چهارشنبه و غیر آن؟فرمودند: افتتاح سفر خود به تصدق بکن و هر وقت که خواهی به در رو.
در حدیث صحیح دیگر منقول است که ابن ابی عمیر گفت: من در علم نجوم نظر می کردم و طالع را می شناختم و در خاطرم می خلید  در بعضی از ساعات بعضی از کارها را اختیار کردن. در این باب به خدمت حضرت امام موسی علیه السلام شکایت کردم. فرمود: هر گاه در دل تو چیزی بیفتد تصدق کن بر اول مسکینی که می بینی و برو که حق تعالی ضرر آن را از تو دفع می کند.
در حدیث دیگر از حضرت صادق علیه السلام منقول است که هر که در اول روز تصدق بکند، حق تعالی نحوست ⁽²⁾ آن روز را از او دفع می کند.
در حدیث دیگر منقول است که چون حضرت امام زین العابدین علیه السلام به بعضی از مزرعه های خود می خواستند بروند، می خریدند سلامتی خود را از خدا به آن چه میسر می شد از تصدق و این تصدق را در وقتی می دادند که پا در رکاب می گذاشتند و چون خدا آن حضرت را به سلامت برمی گردانید، شکر و حمد الهی می کردند و تصدق می کردند به آن چه میسر می شد.
در حدیث حسن منقول است که عبد الملک به خدمت حضرت صادق عرض کرد: من مبتلا به علم نجوم شده ام و گاهی می خواهم پی کاری بروم و به طالع نظر می کنم، می بینم که در طالع شری هست. می نشینم و ترک رفتن می کنم و اگر طالع نیک می بینم، می روم. حضرت فرمود: آن حاجت برآورده می شود. آیا حکم به نجوم می کنی؟گفت: بلی. فرمود: کتاب های نجومت را بسوزان.
سید بن طاوس رحمه الله روایت کرده است: چون خواهی متوجه سفری شوی، در چند وقت که سفر کردن در آن اوقات کراهت دارد، پیش از متوجه شدن سفر سوره حمد و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق و آیة الکرسی و سوره انا انزلناه و آخر آل عمران:
ان فی خلق السموات و الارض. . .
تا آخر سوره بخوان: پس بگو:
«اللهم بک یصول الصائل و بک یطول الطائل و لا حول لکل ذی حول الا بک و لا قوة یمتازها ذو القوة الا منک اسالک بصفوتک من خلقک و خیرتک من بریتک محمد نبیک و عترته و سلالته علیه و علیهم السلام صل علیه و علیهم و اکفنی شر هذا الیوم و ضره و ارزقنی خیره و یمنه و اقض لی فی متصرفاتی بحسن العافیة و بلوغ المحبة و الظفر بالامنیة و کفایة الطاغیة الغویة و کل ذی قدرة لی علی اذیه حتی اکون فی جنة و عصمة من کل بلاء و نقمة و ابدلنی فیه من المخاوف امنا و من العوائق فیه یسرا حتی لا یصدنی صاد عن المراد و لا یحل بی طارق من اذی العباد انک علی کل شی ء قدیر و الامور الیک تصیر یا من لیس کمثله شی ء و هو السمیع البصیر. »
آداب غسل و نماز و دعا در وقت بیرون رفتن
سید بن طاوس- علیه الرحمه- روایت کرده است که چون اراده سفر نماید، سنت است که غسل کند پیش از بیرون رفتن. در وقت غسل بگوید:
«بسم الله و بالله و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم و علی ملة رسول الله و الصادقین عن الله صلوات الله علیهم اجمعین اللهم طهر به قلبی و اشرح به صدری و نور به قبری اللهم اجعله لی نورا و طهورا و حرزا و شفاء من کل داء وافة و عاهة و سوء مما اخاف و احذر و طهر قلبی و جوارحی و عظامی و دمی و شعری و بشری و مخی و عصبی و ما اقلت الارض منی اللهم اجعله لی شاهدا یوم حاجتی و فقری وفاقتی الیک یا رب العالمین انک علی کل شی ء قدیر. »
در حدیث معتبر از حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم منقول است که هیچ خلیفه ای آدمی در اهلش نمی گذارد بهتر از آن که در وقت بیرون رفتن دو رکعت نماز بگزارد. پس بگوید: «اللهم انی استودعک نفسی و اهلی و مالی و ذریتی و دنیای و آخرتی و امانتی و خاتمة عملی. »
ابن طاوس- علیه الرحمه- گفته است که در رکعت اول قل هو الله احد و در رکعت دوم انا انزلناه بخوان.
در حدیث معتبر منقول است که چون حضرت امام محمد باقر علیه السلام اراده سفری می کردند، عیال خود را در حجره ای جمع می کردند و این دعا می خواندند: «اللهم انی استودعک الغداة نفسی و مالی و اهلی و ولدی و الشاهد منا و الغائب اللهم احفظنا و احفظ علینا اللهم اجعلنا فی جوارک اللهم لا تسلبنا نعمتک و لا تغیر ما بنا من عافیتک و فصلک. »
سید بن طاوس- علیه الرحمه- روایت کرده است که بعد از نماز این دعا بخواند: «اللهم انی استودعک الیوم نفسی و اهلی و مالی و ولدی و من کان منی بسبیل الشاهد منهم و الغائب اللهم احفظنا و احفظ علینا اللهم اجمعنا فی رحمتک و لا تسلبنا فضلک انا الیک راغبون اللهم انا نعوذبک من وعثاء السفر و کآبة المنقلب و سوء المنظر فی الاهل و المال و الولد فی الدنیا و الاخرة اللهم انی اتوجه الیک هذا التوجه طلبا لمرضاتک و تقربا الیک فبلغنی ما اؤمله و ارجوه فیک و فی اولیائک یا ارحم الراحمین. » و اگر خواهی این دعا هم بخوان: «اللهم خرجت فی وجهی هذا بلاثقة منی لغیرک و لا رجاء یاؤی بی الا الیک و لا قوة اتکل علیها و لا حیلة الجا الیها الا طلب رضاک و ابتغاء رحمتک و تعرضا لثوابک و سکونا الی حسن عائدتک و انت اعلم بما سبق لی فی علمک فی وجهی مما احب و اکره اللهم فاصرف عنی مقادیر کل بلاء و مقضی کل لاواء و ابسط علی کنفا من رحمتک و لطفا من عفوک و سعة من رزقک و تماما من نعمتک و جماعا من معافاتک و وفق لی فیه یا رب قضائک علی موافقة هوای و حقیقة عملی و ادفع عنی ما احذر و مالا احذر علی نفسی مما انت اعلم به منی و اجعل ذلک خیرا لی لآخرتی و دنیای مع ما اسئلک ان تخلفنی فیمن خلفت ورائی من ولدی و اهلی و مالی و اخوانی و جمیع خزانتی بافضل ما تخلف فیه غائبا من المؤمنین فی تحصین کل عورة و حفظ کل مضیعة و تمام کل نعمة و دفاع کل سیئة و کفایة کل محذور و صرف کل مکروه و کمال ما یجمع لی به الرضا و السرور فی الدنیا و الاخرة ثم ارزقنی ذکرک و شکرک و طاعتک و عبادتک حتی ترضی و بعد الرضا اللهم انی استودعک الیوم دینی و نفسی و اهلی و مالی و ذریتی و جمیع اخوانی اللهم احفظ الشاهد منا و الغائب اللهم احفظنا و احفظ علینا اللهم اجعلنا فی جوارک و لا تسلبنا و لا تغیر ما بنا من نعمتک و عافیة و فضل. »
در حدیث معتبر منقول است که چون حضرت صادق علیه السلام اراده سفر می کردند، این دعا می خواندند: «اللهم خل سبیلنا و احسن یسیرنا و اعظم عافیتنا» .
در روایت دیگر منقول است که چون حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم اراده سفری می نمودند، این دعا می خواندند در وقتی که بر می خواستند که متوجه شوند: ⁽³⁾ «اللهم بک انتشرت و الیک توجهت و بک اعتصمت انت ثقتی و رجائی اللهم اکفنی ما اهمنی و ما لا اهم له و ما انت اعلم به منی اللهم زودنی التقوی و اغفرلی و وجهنی الی الخیر حیث ما توجهت. »
در حدیث معتبر از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام منقول است که هر که اراده سفری نماید و در خانه خود بایستد و به جانبی که اراده دارد که متوجه شود، پس سوره حمد را از پیش رو و جانب راست و جانب چپ بخواند و آیة الکرسی را نیز از پیش رو و از جانب راست و از جانب چپ بخواند. پس بگوید: «اللهم احفظنی و احفظ ما معی و سلمنی و سلم ما معی و بلغنی و بلغ ما معی ببلاغک الحسن الجمیل. » حق تعالی حفظ کند او را و آن چه با اوست و به سلامت دارد او را و آن چه با اوست و برساند او را و آن چه با اوست.
سید بن طاوس- علیه الرحمه- روایت کرده است که چون بر در خانه بایستد، تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام بخواند و سوره حمد و آیة الکرسی را به نحوی که گذشت، بخواند. پس بگوید: «اللهم الیک وجهت وجهی و علیک خلفت اهلی و مالی و ما خولتنی قد وثقت بک فلا تخیبنی یا من لا یخیب من اراده و لا یضیع من حفظه اللهم صل علی محمد و آل محمد و احفظنی فیما غبت عنه و لا تکلنی الی نفسی یا ارحم الراحمین اللهم بلغنی ما توجهت له و سبب لی المراد و سخر لی عبادک و بلادک و ارزقنی زیارة نبیک و ولیک امیر المؤمنین و الائمة من ولده و جمیع اهل بیته و علیهم السلام و مدنی منک بالمعونة فی جمیع احوالی و لا تکلنی الی نفسی و لا الی غیری فاکل و اعطب و زودنی و التقوی و اغفر لی فی الاخرة و لاولی اللهم اوجه من توجه الیک. »
و این دعا نیز بخواند:
«بسم الله و بالله و توکلت علی الله و استعنت بالله و الجات ظهری الی الله و فوضت امری الی الله رب امنت بکتابک الذی انزلت و بنبیک الذی ارسلت لانه لا یاتی بالخیر الهی الا انت و لا یضرب السؤء الا انت عز جارک و جل ثناؤک و تقدست اسماؤک و عظمت آلاؤک و لا اله غیرک. » به درستی که در روایتی وارد شده است که هر که صبح از خانه بیرون آید این دعا بخواند، بلایی به او نرسد تا شام به خانه برگردد، و هر که در شام بخواند و از خانه بیرون رود، بلایی به او نرسد تا صبح که به خانه برگردد.
در روایت دیگر وارد شده است که چون حضرت صادق علیه السلام به سفری می رفتند، این دعا می خواندند: «اللهم احفظنی و احفظ ما معی و بلغنی و بلغ ما معی ببلاغک الحسن بالله استفتح و بالله و بمحمد صلی الله علیه و آله و سلم اتوجه اللهم سهل لی کل حزونة و ذلل لی کل صعوبة و اعطنی من الخیر کله اکثر مما ارجو و اصرف عنی من الشر اکثر مما احذر فی عافیة یا ارحم الراحمین. » و این دعا نیز می خواندند: «اسئل الله الذی بیده ما دق و جل بیده اقوات الملائکة ان یهب لنا فی سفرنا امنا و ایمانا و سلامة و اسلاما و فقها و توفیقا و برکة و هدی و شکرا و عافیة و مغفرة و عزما لا تغادر ذنبا. »
از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام منقول است که چون کسی به سفری بیرون رود بگوید: «اللهم انت الصاحب فی السفر و الحامل علی الظهر و الخلیفة فی الاهل و المال و الولد. » پس باید آن دعاها که از برای خانه بیرون آمدن و سوار شدن در فصل های سابق گذشت، بخواند. پس چون سوار شود بگوید:
«الحمد لله الذی هدانا للاسلام و من علینا بمحمد و آله سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین و انا الی ربنا لمنقلبون و الحمد لله رب العالمین اللهم انت الحامل علی الظهر و المستعان علی الامر اللهم بلغنا بلاغا تبلغ به الی خیر، بلاغا تبلغ به الی رحمتک»
دعاهایی که در راه و منازل باید خواند
در حدیث معتبر دیگر منقول است که دو کس آمدند به خدمت حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم[و]گفتند: ما می خواهیم برای تجارت به شام برویم. حرزی به ما تعلیم ده که در راه بخوانیم. فرمود: چون در منزلی فرود آیید و نماز خفتن بکنید، بعد از نماز، پهلو را به رختخواب بگذارید و تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام بخوانید. پس آیة الکرسی بخوانید. چون چنین کنید، تا صبح محفوظ می مانید. چون ایشان روانه شدند، جمعی از دزدان از عقب ایشان رفتند. چون فرود آمدند و نماز خفتن کردند و خوابیدند و تسبیح حضرت فاطمه و آیة الکرسی را خواندند. پس دزدان غلام خود را فرستادند که ایشان را خبر بگیرد و چون به نزد ایشان آمد، دو دیوار دید که از ایشان اثری نیافت. چون به دزدان خبر داد، ایشان آمدند و همین حال را مشاهده کردند. چون صبح شد به نزد ایشان آمدند و پرسیدند که شما دیشب در کجا به سر بردید؟گفتند: در همین موضع. گفتند: ما آمدیم به تفحص شما و به غیر از دو دیوار چیزی ندیدیم. شما قصه خود را به ما نقل کنید. ایشان گفتند: ما در وقت خوابیدن به تعلیم حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام و آیة الکرسی خواندیم. دزدان گفتند: بروید که دزدی بر شما دست نخواهد یافت.