همان طور که یک باغ بزرگ با رعایت شرایط و رسیدگی به نیازهای اساسی مرحله (داشت); از قبیل: آبیاری به موقع، تأمین کود، هرس شاخ و برگ های اضافی، مبارزه با حشرات موذی، گیاهان انگلی، علف های هرز و ده ها آفت دیگر دوام می یابد و ثمر بخش می گردد، اجرا و تداوم برنامه های اسلام و درخشش استعدادهای انسانی و نیز رسیدن به رشد و کمال، در صورتی ممکن خواهد بود که شرایط مناسب فراهم شده و موانع و آفت های مختلف فردی و اجتماعی نابود گردد. از این رو خدای دانا و توانا در قالب دو دستور مهم اجتماعی; یعنی امر به معروف و نهی از منکر، به هر مرد و زنی حق نظارت بر همگان را عطا کرده و آنان را موظف می داند با نظارت دقیق بر محیط و مراقبت از اعمال خود و هم نوعان و مبارزه با زشتی ها و نادرستی ه، روح و روان و پیکره اجتماع را از گرفتار آمدن به انواع بیماری ها و فرو رفتن در هرزگی محفوظ دارند.
در قرآن کریم آمده است: (بعضی از مردان و زنان مؤمن بر بعض دیگر ولایت دارند، امر به معروف می کنند و از زشتی باز می دارند. )4
حضرت علی(ع) در مقایسه این دو واجب الهی با سایر برنامه های اسلام می فرماید: (همه کارهای نیک و جهاد در راه خد، در برابر امر به معروف و نهی از منکر، چون دمیدنی است به دریای پهناور و پر موج. )5
پیامبر گرامی اسلام (ص) در تمثیلی زیب، پیکره اجتماع را به کشتی تشبیه کرده و می فرماید: (اگر یکی از افرادِ سوار بر کشتی ادعا کند که من در کشتی حق دارم، لذا می توانم آن را سوراخ کنم و مسافران دیگر او را از این کار باز ندارند، موجب هلاکت همگان خواهد شد، زیرا غرق شدن کشتی، هلاکت همگان را در پی دارد و اگر دیگران بی تفاوت نباشند و او را از این عمل باز دارند، هم خود و هم او را نجات خواهند داد. )6
نکته قابل ذکر این که اسلام امر به معروف و نهی از منکر را تنها در مورد انسان ها مطرح نمی کند، بلکه در مورد حیوانات نیز آن را مهم می شمارد. امام صادق(ع) نقل می کند: (در میان بنی اسرائیل پیر مردی عابد در حالی که به نماز ایستاده بود، چشمانش به دو پسر بچّه افتاد که پرهای خروسی را می کندند. عابد بی آن که آنان را از این کار باز دارد، به عبادت خود ادامه داد. در آن حال خداوند به زمین دستور داد که بنده ام را در خود فرو بر. )7
در اصل هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است:
(در جمهوری اسلامی ایران، دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه ای است همگانی و متفاوت، بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون تعیین می کند. )
حضرت علی(ع) می فرماید: (خداوند به حضرت شعیب پیام داد که من از بین قوم تو یکصد هزار نفر را به هلاکت می رسانم، چهل هزار نفر از تبهکاران و شصت هزار نفر از خوبان آنها; شعیب گفت: خدایا! آن چهل هزار نفر که تبهکارند، اما چرا خوبان را به هلاکت می رسانی؟ فرمود: برای این که آنان در مقابل گناه کاران بی تفاوت بودند و آن جا که من خشمگین می شدم خشمگین نشدند; یعنی گناهان را دیدند، لکن نهی از منکر نکردند.)8
پی نوشت ها:
4 توبه(9) آیه 71.
5 نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ص 429، قصار 374.
6 صحیح بخاری، ج 2، ص 882.
7 بحار الانوار، ج 97، ص 88.
8 همان، ج 97، ص 81.