گفتگو با دکتر ایرج خسرونیا
آقای دکتر! آیا شما هم با این جمله موافق‌اید که: «آقایان در مقایسه با خانم‌ها چندان به سلامتشان توجه نمی‌کنند؟»
بله؛ گرفتاری‌های روزمره و اشتغال آقایان باعث می‌شود که آنها کمتر به سلامتشان توجه کنند. البته بسیاری از خانم‌ها هم سر کار می‌روند و در خانه هم به کارهای خانه می‌پردازند و کمتر از آقایان کار نمی‌کنند اما با شما موافق‌ام که دقت‌نظر خانم‌ها در مراقبت از خودشان، فرزندشان و همسرشان بیشتر از آقایان است. معمولا خانم‌ها به آقایان یادآوری می‌کنند که قدری برای کنترل سلامتشان وقت بگذارند.
آقایان در غربالگری‌ها و آزمون‌های سلامت باید به چه نکاتی توجه کنند؟
آزمایش‌ها و معاینات غربالگری منظم بهترین راه شناسایی بیماری‌ها یا مشکلات احتمالی در همان مراحل ابتدایی هستند؛ یعنی زمانی که احتمال موفقیت درمان در بالاترین سطح خود قرار دارد. معاینات غربالگری اغلب در خلال معاینات جسمانی معمول صورت می‌گیرند.
چه نوع آزمایش‌ها یا معاینات غربالگری به آقایان توصیه می‌شود؟
البته تصمیم‌گیری کلی در مورد غربالگری شما از عهده پزشک خانواده شما برمی‌آید زیرا این فرد از پرونده سلامت شما اطلاعات فراوانی دارد اما با این وجود چند رهنمود کلی در این زمینه ارایه می‌کنم. برخی از این آزمایش‌ها و نکات برای خانم‌ها و آقایان یکسان است اما در حال حاضر می‌خواهم بیشتر، آقایان را مخاطب قرار دهم. یکی از مهم‌ترین مواردی که آقایان باید به آن توجه کنند اندازه‌گیری فشارخون است. فشارخون براساس میزان خونی که قلب شما پمپ می‌کند و مقاومتی که شریان‌های شما در برابر آن نشان می‌دهند اندازه‌گیری می‌شود. در این آزمون فشار سیستول یعنی بالاترین فشاری که قلب شما خون را به وسیله آن به داخل شریان‌ها پمپ می‌کند و فشار دیاستول یعنی مقدار فشار موجود در شریان‌ها زمانی که قلب در فاصله بین دو ضربه در حال استراحت است.
و هدف از آزمون فشارخون در افراد سالم چیست؟
تشخیص زودهنگام پرفشاری خون! به طور کلی هر چه قلب شما بخواهد خون بیشتری پمپ کند و شریان‌های شما هم تنگ‌تر باشند، قلب برای پمپ کردن همان میزان خون باید کار بیشتری انجام دهد. هر چه بالا بودن فشارخون دیرتر تشخیص داده شود، خطر حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و آسیب‌های کلیوی هم افزایش می‌یابد.
کی و هرچند وقت یکبار باید فشارخون را اندازه‌گیری کنیم؟
می‌توانید هرگاه که به هر دلیلی پیش پزشک رفتید از او بخواهید فشارخون شما را اندازه‌گیری کند و سپس هر شش ماه یک بار آن را تکرار کنید.
بعد از فشارخون، چه آزمایش‌های دیگری را به آقایان توصیه می‌کنید؟
آزمایش قندخون ناشتا. این آزمایش، سطح قندخون را پس از یک دوره 8 ساعته امساک، اندازه‌گیری می‌کند. هدف از این آزمون، یافتن ردپایی از قندخون بالاست که مشخصه دیابت می‌باشد. این آزمون را در سن 45 سالگی حتما انجام دهید و بعد از 50 سالگی این آزمایش را هر دو سال تکرار کنید. چنانچه به دلیل سابقه خانوادگی یا عوامل دیگر در معرض خطر دیابت قرار دارید، پزشک شما ممکن است زودتر از موعد یا با فواصل کوتاه‌تر این آزمایش را برای شما درخواست کند.
و آزمایش‌های چربی خون، چه؟
بله، آزمون کلسترول خون نیز توصیه می‌شود. آزمون کلسترول خون عملا متشکل از چند آزمایش مختلف است. در آزمون غربالگری کلسترول خون، کلسترول توتال (کلی) همین‌طور LDL (کلسترول بد) و HDL (کلسترول خوب) و تری‌گلیسیرید که نوع دیگری از چربی خون است اندازه‌گیری می‌شوند. LDL باعث رسوب مواد چرب بر جدار شریان‌های شما می‌شود و HDL این رسوبات چرب را از جدار شریان‌ها پاک و به کبد منتقل می‌کند تا مقدمات دفع آنها از بدن فراهم شود. مشکل زمانی بروز می‌کند که LDL خون شما، چربی زیادی را بر جدار شریان‌ها بنشاند یا HDL خون شما توانایی چندانی در پاک‌سازی این رسوبات نداشته باشد. این مساله به تشکیل رسوبات چرب حاوی کلسترول (پلاک) در شریان‌های شما منجر می‌شود که اصطلاحا به آن اترواسکلروز (تصلب شریان) می‌گویند.
هدف از این آزمون چیست؟
ارزیابی سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید خون! چنانچه این سطوح به‌صورت غیرمطلوب بالا باشند، خطر حمله قلبی و سکته مغزی در شما افزایش می‌یابد. این آزمون در 30 سالگی توصیه می‌شود و سپس هر 5 سال یک بار باید آن را تکرار کنید و ببینید در محدوده طبیعی هست یا نه. در صورتی که نتایج آزمایش غیرطبیعی باشد لازم است این آزمایش را زود به زود تکرار کنید.
چه آزمایش دیگری را برای آقایان الزامی می‌دانید؟
آقایان باید با مدنظر قرار دادن آزمون پروستات به ویژه بعد از 50 سالگی از سلامت آن اطمینان حاصل کنند؛ اگر چه برخی کشورها این آزمون‌ها را از 40 سالگی نیز شروع می‌کنند. این آزمایش موسوم به آنتی‌ژن اختصاصی پروستات و معاینه انگشتی راست‌روده است. این آزمایش برخلاف مواردی که در بالا ذکر کردیم به‌طور اختصاصی برای آقایان صورت می‌گیرد. در این آزمایش با معاینه انگشتی می‌توان بزرگی غیرسرطانی پروستات شامل هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات و حتی سرطان پروستات را تشخیص داد. آزمون PSA یا همان آنتی‌ژن اختصاصی پروستات نیز قادر به ردیابی سرطان پروستات است اما سطوح بالاتر از حد طبیعی می‌تواند ناشی از بزرگی خوش‌خیم پروستات یا دیگر بیماری‌های غیرسرطانی هم باشد.
این آزمون را کی باید انجام داد؟
همان‌طور که اشاره کردم، در این مورد که قبل از 50 سالگی چند وقت یک بار باید معاینه انگشتی مقعد و آزمون PSA صورت گیرد، توصیه‌ها و نظرات متفاوتی وجود دارد. لذا باز هم تاکید می‌کنم با پزشک خانواده‌تان صحبت کنید اما پس از 50 سالگی آزمون PSA و معاینه انگشتی را هر ساله جزو برنامه‌های خود قرار دهید. در صورتی که چندان در معرض خطر نیستید و آزمایشات کلی از وجود الگویی از سطوح پایین PSA حکایت دارند و در معاینات هم مشکل غیرطبیعی وجود نداشته باشد پزشک شما ممکن است پیشنهاد کند فاصله زمانی بین آزمون‌های PSA را طولانی‌تر کنید.
در خصوص آزمون‌های داخلی و گوارشی، چه اقداماتی را توصیه می‌کنید؟
آزمون سرطان کولون یا روده بزرگ هم باید انجام شود. این آزمون شامل یک یا چند آزمایش برای جستجوی سلول‌های پیش‌سرطانی یا علایم سرطان در آن قطعه می‌باشد. این آزمون انواع مختلفی دارد. به طور مثال می‌توان با عکس باریوم یا کولونوسکوپی کل روده بزرگ را مشاهده کرد. گاهی اوقات با آزمایش خون مخفی در مدفوع نیز می‌توان این مشکلات را ردیابی کرد.
و هدف از این آزمون؟
از این آزمون برای ردیابی سرطان و توده‌های پیش‌سرطانی (پولیپ‌ها) در جدار داخلی روده بزرگ که ممکن است بعدها سرطانی شود، استفاده می‌شود. بسیاری از افراد به دلیل ترس از درد و ناراحتی یا خجالت کشیدن در هنگام آزمایش، از خیر آن می‌گذرند اما این غربالگری می‌تواند با ردیابی توده‌های بدخیم قبل از سرطانی شدن آنها یا شناسایی سرطان در مراحل اولیه، یعنی زمانی که فرصت زیادی برای درمان موفقیت‌آمیز آن وجود دارد جان شما را نجات دهد. برای افرادی که خطر متوسطی آنها را تهدید می‌کند انجام این آزمون بعد از سن 50 سالگی هر 5 سال توصیه می‌شود. اینکه هرچند وقت یکبار آن را تکرار کنید بستگی به نوع آزمون، توصیه‌های پزشک و نتایج آزمون دارد. چنانچه به دلیل سابقه خانوادگی یا عوامل دیگر شما در معرض خطر بالای سرطان روده بزرگ قرار دارید ممکن است پزشک خانواده‌تان به شما توصیه کند این آزمون را قبل از 50 سالگی آغاز کنید.
معاینه اعضای بدن، چه‌طور؟
بله؛ مثلا معاینه چشم یکی از مواردی است که باید به آن توجه کرد. در خلال معاینه چشم، چشم‌پزشک یا بینایی‌سنج بینایی و حرکت چشم شما را بررسی می‌کند و در پی علایم خاص می‌گردد. هدف از این معاینه تعیین قدرت بینایی و احیانا نیاز به عینک است، در ضمن مشخص می‌شود که آیا شما در معرض خطر بیماری‌هایی مثل گلوکوم، آب‌مروارید و دژنراسیون ماکولا هستید یا خیر. به همین دلیل تا 50 سالگی هر سه سال برای معاینه چشم نزد چشم‌پزشک بروید، مگر اینکه دکتر چشم توصیه کند زودتر از این برای معاینه بروید و بعد از 50 سالگی هر یک تا دو سال برای معاینه به چشم‌پزشک مراجعه کنید. این آزمون‌ها و معاینات جزو موارد ضروری برای آقایان بود که توصیه می‌کنم آنها را به دقت مراعات کنند.
و اگر بخواهیم یک درجه پایین‌تر برویم و از آزمایش‌های کمتر ضروری هم اسم ببریم؛ چه؟
از آزمون‌های درجه بعد می‌توان به معاینه کل پوست اشاره کرد. در این آزمایش، پزشک از فرق سر تا نوک انگشت پا را معاینه کرده و به دنبال خال‌های گوشتی یا سایر توده‌هایی که شکل نامنظم دارند و به رنگ‌های مختلف هستند یا در مقایسه با ویزیت قبلی بزرگ‌تر شده یا تغییر کرده‌اند، می‌پردازد. هدف از این آزمون پیدا کردن علایمی از سرطان پوست است. همان‌طور که می‌دانید آقایان در مقایسه با خانم‌ها در معرض شدید نور خورشید هستند و امکان ایجاد سرطان پوست در آنها بیشتر از خانم‌هاست بنابراین در دهه 20 و 30 هر سه سال یکبار انجام این آزمون را در برنامه‌های خود قرار دهید. با ورود به 40 سالگی هر دو سال و بعد از 50 سالگی سالی یکبار این آزمون را مدنظر داشته باشید. آزمون شنوایی هم از اولویت‌های بعدی است که هدف از آن تشخیص کم‌شنوایی است.
منبع:www.salamat.com
/ج
